De Koninklijke Harmonie Nut en Vermaak uit Zundert gaat met vrolijke noten door de straten van Zundert vóór de officiële opening van de tentoonstelling Vincent van Goghs herinneringen aan zijn jongensjaren in Museum De Weeghreyse. Het is geen vreemd gebruik. Bij de grens van gemeente Zundert in 1849 werd Theodorus van Gogh, vader van Vincent van Gogh, verwelkomd door dezelfde harmonie die sinds 1842 bestaat. De familie Van Gogh werd ruim 173 jaar geleden muzikaal onthaald als eerbetoon aan vader Van Gogh die dominee werd in het dorp Zundert.
Ervaringen in Zundert
Wethouder Judith Kuijpers van gemeente Zundert opende de tentoonstelling, samen met de voorzitter van Museum De Weeghreyse Annie Graumans. Kuijpers: “Deze tentoonstelling doet me denken aan het boek ‘Waar is Wally?’ waarbij je elke keer opnieuw het poppetje moet zoeken. Het lijkt me een enorme uitdaging om zo elke keer te gaan zoeken. Al die radartjes, al die beelden die je kent in de gemeente die je weer terug probeert te herleiden in zijn schilderijen. Dat is fantastisch. Dank en het is bewonderingswaardig dat je dit zo hebt gedaan. Wij hebben als gemeente heel veel aan Vincent van Gogh, maar het is nu eens mooi om te zien wat Vincent van Gogh heeft gehad aan Zundert. Dus hoe heeft hij gemeente Zundert ervaren?”
‘Wat heeft Vincent gezien?’
Marleen van Aert-Francken heeft de tentoonstelling samengesteld en met hulp van vrijwilligers van het museum ingericht. Haar zoektocht begon reeds jaren geleden. “Ruim 5 jaar geleden heb ik een historische fietsspeurtocht gemaakt om te laten zien wat er nog over was uit de periode dat Vincent van Gogh hier in Zundert woonde”, vertelt ze. “Ik wilde gebouwen, bijvoorbeeld de oude boerderijen in De Moeren laten zien, maar ook landschapselementen, de Napoleonsweg bijvoorbeeld of bijzondere ontwikkelingen uit die tijd. Zo werden de eerste boomkwekerijen toen opgestart. Mijn interesse lag vooral bij de geschiedenis van deze streek. Van daaruit ben ik eigenlijk ook gestart. Met een gezamenlijk uitgangspunt: wat heeft Vincent hier gezien? Doordat ik hulp kreeg van Carie van der Kloot, werd ik uitgedaagd om er meer ‘Vincent van Gogh’ in te laten zien.”
Veel teruggevonden in Zundert
Dat meer ‘Vincent van Gogh’ heeft geleid tot een imposante inrichting van de tentoonstelling. Hoe Vincent verder leefde met Zundert in zijn gedachten, zag ze terug in een brief. Marleen: “Al snel vond ik een fragment in zijn brieven waarin hij letterlijk zegt: ‘ … Wat de tentoonstelling in Brussel betreft, daarom laat dat me niet onverschillig omdat ik er een paar schilderijen zal hebben van hier, die niettegenstaande ze in een heel andere streek zijn gemaakt, geheel en al gebleven zijn als waren ze b.v. in Zundert of Calmpthout geschilderd…’ Dit komt uit de brief nummer 826 van Vincent aan zijn moeder Anna van Gogh-Carbentus vanuit Saint-Rémy-de-Provence, rond 10 December 1889. Voor mij was dat weer een kippenvelmoment, want ook al woonde ik toen 25 jaar in Zundert, ik ben van Kalmthout afkomstig! Nadat de historische fietsspeurtocht gestart was, bedachten we dat wanneer het echt waar was wat we meenden te zien, dat we dan meer moesten kunnen terugvinden in zijn schilderijen. Wij hebben al zijn schilderijen bekeken en hebben nagenoeg alle beeldbepalende gebouwen en landschapselementen teruggevonden. Nog later kwam ik erachter dat hij vaak aanpassingen deed zodat het soms meer op Zundert ging lijken dan op datgene wat hij in werkelijkheid aan het schilderen was.”
Prent Twee schetsen van een man leunend op zijn spade 1867
Zijn geboorteplaats Zundert is voor velen nog onbekend. Mondiaal wordt Vincent van Gogh gekoppeld aan het Van Gogh Museum Amsterdam, wat voor een groot deel terecht is. Maar voor zijn geboorteplaats moet er echt naar het Zuidwesten van Nederland worden gereisd, tegen de grens van België aan. Gemeente Zundert is trots op deze tentoonstelling en heeft zelfs een pentekening in bruikleen gegeven uit 1867, een tekening waarvan ze bij aankoop meenden dat die is overgebleven uit zijn periode in Tilburg. Maar ook andere organisaties uit de omgeving hebben hun medewerking verleend om attributen tentoon te stellen. Marleen: “We hebben inderdaad enkele bijzondere voorwerpen in bruikleen die de verhalen ondersteunen, zoals het zouavenuniform uit het Zouavenmuseum uit Oudenbosch. Ook de prent Twee schetsen van een man leunend op zijn spade die in 1990 door de gemeente Zundert werd aangekocht, ter gelegenheid van de 100e sterfdag van Vincent van Gogh die in 1890 overleed, is te zien. Helaas is deze prent niet als een echte Van Gogh aangewezen door het Van Gogh Museum Amsterdam, zo is de gemeente schriftelijk meegedeeld. Ook een schellenboom, gemaakt door de de Zundertse koperslager Petrus Pillot, en het vaandel van de Koninklijke Harmonie Nut en Vermaak wordt tentoongesteld. Dit jaar viert de harmonie hun 180-jarig bestaan. Het is heel bijzonder dat de muziekinstrumenten er nog steeds zijn. Ook mogen we de maquette van het geboortehuis van Vincent van Gogh tonen. Deze werd in 2003 op ware grote nagemaakt op het Vincent van Gogh plein door stichting Bloemencorso Zundert én we kunnen de maquette van De Doorbraak met de Aardappeleters laten zien. De meeste voorwerpen liggen er niet zomaar en er zijn meer mensen, musea en organisaties bij betrokken geweest om dit te kunnen realiseren.”
Boek en openstelling Van Goghkerkje
In 2019 kreeg Marleen van Aert-Francken reeds ondersteuning toegekend van gemeente Zundert, via de Stichting Platform Recreatie en Toerisme Zundert, als PRET handdruk. Door de coronapandemie was het onmogelijk de tentoonstelling eerder op te zetten. Ze werkt tevens nog aan een boek. “Het zal een boek worden met nog meer overeenkomsten en achtergrondinformatie met onderbouwingen. Ik ben heel dankbaar dat ik toch nog op verschillende plekken nieuwe informatie heb kunnen ontdekken in de historische archieven.” Wethouder Kuijpers kijkt uit naar dit boek. Ze laat weten: “Ik hoop dat we een boek tegemoet mogen zien, zoiets als ‘Waar is Wally?’, maar dan ‘Waar is Vincent allemaal geweest?’ Want de beelden zijn voor kunstenaars, voor leken, eigenlijk voor iedereen, heel makkelijk en benaderbaar om die schilderijen te lezen, te voelen en te ervaren. Ik hoop dat veel mensen dit gaan aanschouwen.” Marleen van Aert-Francken verwondert zich over de wijze waarop het is ontstaan. “Ik begon met een fietszoektocht, maar het werd voor mijzelf een vind-tocht. Dat had ik vooraf nooit kunnen bedenken, maar het was wel een hele leuke wending.” Het Van Goghkerkje aan het Vincent van Goghplein in Zundert gelegen tegenover het museum aan de Markt 23 in Zundert en waar vader Theodorus van Gogh predikte, sluit zich aan bij de tentoonstellingsuren in Museum De Weeghreyse op zondagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur en is dan ook geopend voor publiek.
Website museum De Weeghreyse www.deweeghreyse.nl
