‘Ik heb met m’n collega gezoend. Meerdere keren,’ vertelde mijn vriendin ons ineens doodleuk tijdens het etentje met de vriendinnengroep. Ik verslikte me even in mijn witte wijn, en ik was niet de enige. Zo. Die zagen we niet aankomen. Niet alleen omdat we dachten dat ze een leuke relatie had, ook omdat ze dit gewoon even tegen ons allemaal vertelde tussen neus en lippen door. Wij kennen haar vriend allemaal goed en zagen hem regelmatig tijdens de georganiseerde barbecues en etentjes bij ze thuis. Blijkbaar zat het geheim haar zo hoog, dat ze het maar tegen ons allemaal vertelde, met alle risico’s van dien. Want laten we eerlijk zijn: hoe meer mensen er vanaf weten, hoe groter de kans dat het uitkomt. Nu had zij weliswaar haar hart gelucht, maar nu moesten wíj onze mond houden.
Die paar keer zoenen mondde zelfs uit in een jarenlange affaire en al die tijd wist ik ervan. Ik weet nog iedere keer als ik bij ze thuiskwam en hem aankeek, ik dacht: ik weet iets wat jij niet weet en ik vind het verschrikkelijk. Ik zou je het liefst door elkaar willen schudden en zeggen: ‘Je vriendin bedriegt je waar je bij staat!’ Maar ja, zij was mijn vriendin en ik kon het niet maken om dit tegen hem te vertellen. Dat was niet aan mij, vond ik. En dus hield ik mijn mond – met moeite.
Ik weet, ik weet, wat jij niet weet
Denk je dat jij geen geheimen hebt? Denk dan nog eens even héél hard na. Want uit onderzoek van de Columbia Business School in New York blijkt dat ieder mens gemiddeld maar liefst dertien geheimen heeft. Dit gaat dan met name om dingen als een vertelde leugen, het feit dat je iemands vertrouwen hebt beschaamd, ontrouw, het toebrengen van lichamelijk letsel en je seksuele voorkeuren. Kortom: zaken die je soms niet met trots aan de grote klok hangt. Daarbij moet je volgens psycholoog en universitair docent Tom Frijns wel onderscheid maken tussen individuele geheimen die je met niemand deelt, en gedeelde geheimen die je met één of een aantal personen bespreekt, zoals hij beschrijft in zijn proefschrift ‘Keeping Secrets’. Gedeelde geheimen blijken namelijk veel vaker voor te komen dan individuele geheimen. Er zijn dus maar weinig mensen die een geheim hebben waar daadwerkelijk níemand iets van afweet.
En da’s niet zo gek. Want een groot geheim helemaal voor jezelf bewaren, kan ontzettend belastend zijn. Psycholoog Andreas Wismeijer, gespecialiseerd in geheimen en auteur van het boek Het Geheimenprotocol, geeft zelfs aan dat steeds meer onderzoeken erop wijzen dat het onderdrukken van geheimen tot psychische en lichamelijke klachten kan leiden. Wismeijer: ‘Hoe meer je je geheim onderdrukt, hoe meer je eraan denkt. Daarnaast zijn het vaak negatieve gebeurtenissen die we geheim houden. Als je hier veelvuldig aan denkt, maakt het je somber en angstig. Je kunt zelfs het gevoel hebben in een isolement te zitten, want voor je gevoel kent niemand je écht. Je vraagt je af: wat als ze mijn geheim zouden weten, zouden ze dan nog bevriend met me willen zijn? Bovendien kun je er paranoïde van worden. Stel dat iemand een onschuldig grapje maakt over dat je wel een hele knappe buurman hebt en je daar vast weleens mee hebt staan flirten, en jij gaat vreemd met die buurman. Dan kun je denken dat die ander achter je geheim probeert te komen.’ Al deze psychische klachten kunnen weer leiden tot lichamelijke stressklachten. ‘Je kunt klachten krijgen zoals pijn, vermoeidheid en concentratieproblemen.’
Eerlijk alles delen
Het delen van een geheim kan daarom bevrijdend werken en een enorme opluchting geven. En delen kan op veel manieren: door er met iemand over te praten, maar ook door erover te schrijven in een dagboek, in een nooit verstuurde brief of anoniem op een online forum. Maar je geheim delen met een persoon, geeft toch wel de grootste opluchting. Wismeijer: ‘Het fijne van je geheim delen met iemand, is je gedachten te kunnen toetsen. Je kunt die ander vragen wat hij of zij ervan vindt en die ander kan je steunen en advies geven. Diegene kan misschien ook je zorgen wegnemen. Daarnaast kan de relatie met de ander sterker worden, doordat je diegene het gevoel geeft hem of haar te vertrouwen en dat hij of zij belangrijk voor je is. Het risico dat die ander je geheim doorvertelt, nemen we dan op de koop toe.’
Zien, horen, zwijgen?
Dat dat risico op doorsluizen behoorlijk groot is, weet inmiddels ook Mira (33). ‘Ik was zo’n twaalf weken zwanger van mijn dochter en behoorlijk misselijk en moe. Maar daarnaast was ik natuurlijk ook heel blij en beheerste die zwangerschap op dat moment mijn leven. Omdat ik me fysiek zo slecht voelde én mijn enthousiasme kwijt moest, nam ik twee goede collega’s van mij in vertrouwen over mijn zwangerschap. Ik wilde alleen nog niet mijn manager inlichten want mijn jaarcontract liep binnenkort af en je weet maar nooit. Ik wilde dus nog een paar weken wachten daarmee, tot ik m’n nieuwe contract getekend had.’ Mira’s collega’s reageerden heel enthousiast en begripvol en beloofden het voor zich te houden. ‘Maar toen ik een paar weken later op kantoor bij mijn manager zat om het nieuwe contract te tekenen en ik het grote nieuws vertelde, zei ze: ‘Ja, ik had al zoiets gehoord.’ Ik was flabbergasted! Zoiets vertel je toch niet door met alle risico’s voor mij van dien? Plus dat een zwangerschap zoiets speciaals is, dat hoort de zwangere zélf te vertellen. Ik wilde er geen ding van maken en de sfeer op kantoor niet verpesten, dus ik heb niet gevraagd van wie van de twee ze dat wist en ik heb m’n collega’s er nooit op aangesproken. Ook omdat het voor mijn manager geen reden was om m’n contract niet te verlengen. Maar als mijn contract daadwerkelijk niet was verlengd, dan had ik natuurlijk flink stampei gemaakt. Ik snap niet dat je zoiets groots en belangrijks doorvertelt. Ze hoefden maar een paar weken hun mond te houden. Sindsdien denk ik wel twee keer na voordat ik zoiets deel.’
Niet alleen uit het verhaal van Mira, ook uit onderzoek blijkt dat het vertellen van een geheim behoorlijk risicovol is, als je écht niet wil dat meerdere mensen erachter komen. Zowel bij mannen als bij vrouwen is je geheim niet lang veilig, maar bij een vrouw voor een íets langere periode. De gemiddelde man vertelt jouw juicy secret over je riante erfenis/je affaire/je gefraudeerde diploma namelijk al na twee uur en 47 minuten aan iemand anders door. Dat blijkt uit een Brits onderzoek onder tweeduizend volwassen mannen en vrouwen. Maar ach, ook bij je vriendin is je geheim niet lang veilig: vrouwen blijken je geheim namelijk veertig minuten later alsnog rond te bazuinen.
Vertrouwen beschadigen
Maar niemand wil toch iemands vertrouwen beschadigen? Vooral als juist jíj de eer hebt om in vertrouwen genomen te worden. Waarom vinden het dan zo moeilijk om iemands geheim voor ons te houden? Andreas Wismeijer: ‘Het doorvertellen van geheimen is een hele normale, menselijke eigenschap. Door tegen iemand te zeggen: ‘Wat ik nou heb gehoord…’ trek je de aandacht. Iedereen spitst zijn oren als jij een mooi verhaal hebt dat eigenlijk niemand mag weten. Net als bij het delen van je eigen geheim, maakt het delen van andermans geheim je relatie met die persoon die je het vertelt, bijzonder. Je stijgt in hun achtig en benadrukt de vriendschap. Net als vrijwel alle dingen die we doen, heeft het puur een egoïstisch motief.’
Als je van tevoren het risico in wil schatten dat iemand jouw vertrouwen beschadigt, speelt niet alleen het feit dat iemand man of vrouw is een rol, maar ook wat je diegene vertelt. Er zijn namelijk een aantal onderwerpen favoriet om door de wandelgangen verspreid te worden. Wismeijer: ‘Geheimen over seksualiteit worden veruit het meeste doorverteld. Dus wie doet het met wie? Dat vinden we heerlijk om te bespreken. Maar ook andermans relatieproblemen.’ Ook als iemand gepest wordt, zijn of haar baan kwijtraakt of iemand ernstig ziek is, bespreken we dat vaak stiekem met anderen. ‘We willen dan graag onze gedachten daarover toetsen en kijken hoe die ander daarop reageert. We willen kijken of onze gedachten hierover door de ander bevestigd wordt.’
Ook Marilyn (37) maakt zich hier weleens schuldig aan. ‘Ik kan er niks aan doen, maar ik vind wie-doet-het-met-wie altijd heerlijke onderwerpen om over te roddelen. Volgens mij vindt iedereen dat, alleen ik geef het toe. Al moet ik dat misschien niet te luid verkondigen, want dan vertrouwt niemand me meer zijn of haar avontuurtjes toe. Ja, ik heb al menig geheim doorverteld en er ook weleens gedoe mee gekregen. Maar goed, het gaat vaak wel om onschuldige geheimen, zoals ‘die en die collega hebben weleens op de vrijdagmiddagborrel staan zoenen’ en niet van het kaliber fraude of oplichting bijvoorbeeld. Dat zou ik ook niet willen weten denk ik. Alhoewel…’
Opgezadeld met een geheim
Want inderdaad: niet iedereen wil zo’n geheim zomaar in z’n schoot geworpen krijgen. Ook ik zat helemaal niet te wachten op de informatie van mijn vriendin dat ze vreemdging. Aan de ene kant is het natuurlijk smullen, maar ze zadelde mij op met haar geheim. Zij was het kwijt, maar vervolgens moest ik haar vriend iedere keer onder ogen komen en mijn impulsen om hem te vertellen dat zijn vriendin vreemdging, beheersen. Hoe voorkom je dat je in zo’n situatie belandt? ‘Het is heel lastig om je nieuwsgierigheid te bedwingen en niet direct je oren te spitsen, maar vraag aan diegene: ‘Weet je zeker dat ik het horen wil?’ Ikzelf zeg ook steeds vaker dat ik het niet hoef te horen als ik het niet verder mag vertellen. Ik heb geen behoefte aan een driehoeksrelatie. Er gaan vriendschappen kapot aan dit soort dingen.’ En mocht diegene je zonder enige waarschuwing al een groot geheim hebben verteld en móet je het kwijt? ‘Schrijf het dan op in een dagboek of vertel het iemand die de ander helemaal niet kent. Een vreemde bijvoorbeeld.’
Inmiddels is de relatie van mijn vriendin voorbij en is hij er nooit achtergekomen dat zij jarenlang vreemdging – bizar genoeg. Gelukkig hoef ik hem in ieder geval niet meer in z’n ogen aan te kijken en te doen alsof er niks aan de hand is. Uiteindelijk heb ik het geheim van mijn overspelige vriendin inderdaad aan vriendinnen en collega’s verteld die haar niet kenden. Dat luchtte behoorlijk op en zo kon ik het toch nog kwijt. Oh, en dit artikel helpt natuurlijk ook wel…
Dit artikel verscheen eerder in VIVA.
