Vervolgens gaan ultrarechtse types compleet uit hun plaat door te beweren dat er sprake is van omvolking. Hetzelfde als met de complottheorieën in coronatijd. Natuurlijk waren niet alle maatregelen even correct. Dat kon ook niet, want nieuw virus, voortschrijdend inzicht enz. In de hoofden van veel mensen worden dan Hollywoodachtige angstscenario’s gecreëerd. Daar spelen de masculiene wereldleiders gretig op in. Met alle gevolgen.
Het tijdperk van de sterke man
Wie had immers kunnen denken dat er een heuse bestorming zou plaatsvinden van het Capitool in 2021? Trump had zelfs als verliezer nog de macht om mensen daar gek genoeg voor te krijgen. Financial Times-journalist Gideon Rachman schreef een boek over de opkomst van politieke systemen die worden geleid door sterke mannen. Zijn wereldbeeld stemt niet optimistisch. Toen hij dit boek schreef, was hij vooral bezig het verschijnsel Trump te verklaren. Dat gaat veel over de aanval op democratische instituties. Maar, zo vertelt hij in een interview met het FD: “Meer in het algemeen hebben we allemaal misschien onderschat waar deze retoriek van kracht en geweld eigenlijk toe leidt.”
Nostalgisch nationalisme
Het beste voorbeeld is de manier waarop deze figuren een vorm van nostalgisch nationalisme gebruiken. Ze spreken dezelfde taal. Trump zegt “make America great again”, Xi heeft het over de “grote verjonging van het Chinese volk”. Viktor Orban uit Hongarije, Jair Bolsonaro uit Brazilië, Recep Erdogan uit Turkije, Vladimir Poetin uit Rusland, Narendra Modi uit India, Xi Jinping uit China en een verontrustend aantal anderen van over de hele wereld, van India tot Israël tot Saoedi-Arabië en het VK.
Wereldwijd patroon
Deze sterke mannen, stelt Rachman, vormen een patroon. Aan de ene kant zijn er de onbetwiste autocratische leiders van China en Saoedi-Arabië. Dan zijn er figuren in het midden zoals Poetin en Erdogan. Zij zijn onderworpen aan enkele van de beperkingen van een democratie, zoals verkiezingen en beperkte persvrijheid, maar ze zijn ook in staat tegenstanders gevangen te zetten en tientallen jaren te regeren. Dan zijn er politici die in democratieën opereren maar die minachting tonen voor democratische normen en die van plan lijken deze uit te hollen: Trump, Orban, Modi en Bolsonaro.
Wolf in schaapskleren
Rachman schildert de sterke man binnen de politieke structuren. “Ergens in de wereld duikt een charismatische nieuwe leider op. Hij wordt in de westerse media afgeschilderd als een liberale hervormer. Westerse politici en instellingen doen mee met bemoedigende commentaren en het aanbieden van hulp. Dan, naarmate de tijd verstrijkt, komen de ongemakkelijke feiten naar boven. De zogenaamde ‘liberale hervormer’ wordt steeds autoritairder en de desillusie is compleet.
Angsten overschreeuwen
Paradoxaal genoeg is het angst wat deze zogenaamde sterke mannen (en hun aanhang) drijft. Met hun angst voor verlies (van ego, macht, welvaart) en de angst om te moeten delen verwerven ze hun aanhang. Daarbij spelen de media een steeds belangrijker rol. Het masculiene imago moet ook fysiek benadrukt worden. Juist als tegenhanger van vrouwelijke leiders en mannelijke politici die meer androgyn ogen en last but not least: transgenderiteit.
Kijk mij eens sterk zijn…
Deze leiders benadrukken vaak graag hun vermeende lichamelijke kracht, of machostijl, als onderdeel van hun politieke aantrekkingskracht. Zo heb je de beroemde foto’s van Poetin die met ontbloot bovenlijf poseert, de constante riedel van Trump dat je ‘sterk moet zijn’, Modi die opschept over zijn 56-inch borst. Het is een letterlijke manier om over te brengen dat zij stoere mannen zijn: het soort mensen dat ervoor zorgt dat je als land gerespecteerd wordt.
Religieuzen doen de rest
Vooral ook orthodox religieuzen zijn hier gevoelig voor. Dat weten deze leiders (die zelf een allesbehalve moreel leven leiden) maar al te goed te benutten. De seksistische Trump vindt zijn aanhang in ’the bibelbelt’, de ongenaakbare Poetin dweept met de Russisch orthodoxe kerk, Bolsonaro is van huis uit Rooms Katholiek, maar doet er graag een schepje van de methodistische evangelicans bovenop en Erdogan wil als moslim ‘een religieuze generatie Turken opvoeden’. Als het er op aankomt zullen deze gelovigen (zo leert de geschiedenis) elkaar als een baksteen laten vallen, ja zelfs hele oorlogen met elkaar voeren, maar nu is er hun gemeenschappelijk vijand: de seculiere democratische kiezers.
Masculien uitbuiten
In hun queeste ultramannelijk over te komen zullen ze de in hun ogen ‘slappe types’ consequent neerhalen, (seksuele en reproductieve) rechten van vrouwen en LGBTQ-ers inperken, wapenbezit steunen en een politiek voeren die rijke mensen nog rijker laat worden en armen navenant nog armer. Hierbij hoort dat dieren worden gezien als iets om op te jagen en op te eten en het milieu om leeg geroofd te worden. Er zijn immers kolen, olie en gas nodig om de schoorsteen letterlijk rokend te houden. En goud en diamanten maken je rijk. Kortom: feministen, homo’s, transgenders, milieustrijders en veganisten (‘stadse fratsen’) zullen in de ogen van de machoman, de wereld vernietigen. Dat klopt, alleen vergeten ze het woordje ‘hun’. Daar komt de angst weer om de hoek, die met machismo bevochten wordt: hun wereld zal er namelijk anders uitzien in een democratisch model.
Reactionair Nederland
Maar het scoort, ook in Nederland. Types als Baudet en Van Haga zijn de Nederlanders die deze masculiene politiek bewonderen en imiteren. En net als in eerdergenoemde landen, vinden ze aansluiting bij allerhande gelovige en spirituele clubjes. Zo is er de vrijage tussen de SGP en FvD. En recent het gezamenlijke actievoeren tegen auteur Pim Lammers en diens vermeende ‘lofzang op pedofilie’. Bewegingen als Gezin in Gevaar (orthodox protestant), Civitas Christiana (oerkatholiek, over komen waaien uit Brazilië), Vrouwen voor Vrijheid en Moederhart (beide moedermaffia uit spiriwiri-kringen) vonden elkaar in hun afschuw voor de schrijver die door CPNB was aangezocht het gedicht te schrijven voor de Kinderboekenweek. Daarbij nog wat geholpen door bekende ‘influencer-moeders’ die het bewuste boek duidelijk nog nimmer hadden gelezen.
Pedojagen als rechtse hobby
Het maakt duidelijk hoe in recordtempo de diverse ultrarechtse gelovigen en ongelovigen elkaar vinden in hun gemeenschappelijke haat tegen de vijand. Haat die gevoed is door angst en niet door kennis. Uiteindelijk leidde de hetze van deze reactionaire clubjes, gepaard gaande met doodsbedreigingen, ertoe dat Lammers zich terugtrok. “Hoera, gewonnen!” lieten ze weten via hun gemeenschappelijk medium Reactionair.nl. De Volkskrant maakte hierover een reconstructie. In teksten van deze organisaties werd benadrukt dat Pim Lammers homoseksueel en homo-activist is en werd onder meer geciteerd uit ‘Trainer’, een verhaal over een voetbalcoach die zich vergrijpt aan een 12-jarige jongen, voor volwassenen geschreven. Volgens de zich ‘Vrederijk’ noemende reactionair-schrijver is Lammers een ‘verknipt persoon’ die ‘pedofiele misbruikfantasieën’ verspreidt. Ook stelde de site nog de zeer suggestieve vraag: ‘Is er een verband tussen de recente gepoogde emancipatie van pedofilie en de emancipatie van de homofilie sinds de jaren zestig?’ Hoe Vrederijk in werkelijkheid heet, is onbekend. Op zijn auteurspagina staat: ‘moslim, neo-Kaninefaat, vader, traditionalist en reactionair’.
En vrouwen dan?
De premier van Italië, Georgia Meloni, is het voorbeeld van de vrouwelijke rechtse leider, gevormd naar de mannelijke voorkeur. De representatie is die van een zogenaamd ’tradwife’: een vrouw die er altijd tip-top verzorgd, in strakke jurken gestoken, uitziet, die geen seksuele relaties aangaat met migranten, kinderen krijgt met een witte man en die tevens vaak verwijst naar haar gezinsleven. Het zijn kortom de nieuw-rechtse (vaak geblondeerde) vrouwen, die weliswaar een bepalende functie lijken te hebben binnen hun politieke partijen, maar ondertussen wel in het korset zitten van de door mannen bepaalde regels en strategieën. Fopfeminisme dus.
‘When they go low, we go high’
Wat kan er gedaan worden aan deze wereldwijde trend? Gideon Rachman constateert dat het een probleem is dat als de ene partij bereid is tot amoreel gedrag en de regels van fatsoen en wetten bewust overtreedt, het lastig wordt voor de ander om die regels te gebruiken teneinde ze te verslaan. De verleiding is groot om eveneens ‘laag te gaan’, maar dan speel je het spel van de ander mee. Om de democratie te beschermen is er volgens Rachman allereerst waakzaamheid geboden: bescherm zaken als onafhankelijke rechtbanken en vrije media. Ten tweede, val de sterke mannen aan, maar beledig hun volgers niet. Het was een ernstige vergissing van Hillary Clinton destijds om naar Trump-aanhangers te verwijzen als een ‘basket of deplorables’. (een mand vol betreurenswaardigen)
Versla Poetin
Tenslotte maant Rachman ons te zien dat dit een internationaal gevecht is. “Deze leiders steunen elkaar vaak en imiteren elkaar. Poetin werd alom bewonderd door andere sterke mannen, waaronder Xi en Trump. Versla Poetin en een van de symbolen van het sterke mannentijdperk zal in diskrediet raken en dat zou bredere internationale gevolgen kunnen hebben.”
