Mensen die achteloos afval uit het auto- of busraam kieperen. Ik kan me er nog altijd verschrikkelijk over opwinden. En in Afrika zie ik het bijna dagelijks. Toppunt waren de kilometers van prikkelbosjes, ten noorden van de Soedanese hoofdstad Khartoum, die volhingen met plastic zakjes, bijna alsof ze eraan groeide. Een bizar gezicht in de verder lege woestijn. Inmiddels bijna twee jaar door Afrika rondtrekkend durf ik wel te concluderen dat het continent een immens en nog altijd groeiend afvalprobleem heeft.
Groene dampen
Dit komt niet alleen door onwetendheid en argeloosheid. Voor veel mensen is er simpelweg geen alternatief. Zo stond ook ik onlangs in de Oegandese hoofdstad Kampala in de tuin van vrienden bij wie ik verbleef afval te verbranden. Starend naar de opstijgende blauwe, paarse en groene dampen toen de plastic verpakkingen vlam vatten, vroeg ik mij stilletjes af hoe giftig deze rook wel niet moest zijn. Maar in dit gedeelte van de stad komen geen vuilniswagens. Dus tsja, wat moet je dan?
Afvalverwerkingssysteem
En al is er wel een ophaaldienst, dan nog eindigt bijna alles op enorme afvalbelten buiten de stad of langs de wegen. Een goed afvalverwerkingssysteem is er niet. Alleen glazen bierflesjes worden in sommige landen, via een statiegeld systeem, gerecycled.
Plastic verbranden
Blij verrast lees ik in Kenia dan ook over de ‘community cooker’; een ingenieus ontworpen stenen oven waarin afval wordt verbrand terwijl met de vrijgekomen hitte op de metalen kookplaat erboven kan worden gekookt. Door het jarenlang uitgedokterde systeem, waarbij oude motorolie en water op een gloeiend hete plaat druppelt, slaagden de ontwerpers erin de afvalverbranding op maar liefst 879 graden Celsius te laten plaatsvinden, waardoor zelfs plastic zakjes kunnen worden verbrand. De rook die uit de tien meter hoge schoorsteen komt bevat amper nog giftige gassen en voldoet aan Keniaanse maar ook Amerikaanse standaarden.
Vieze gedachte
De Kenianen zelf moesten wel even aan het idee wennen. ‘Ze vonden het een rare en vieze gedachte om op afval te koken’, glimlacht Janice Muthui van Community Cooker Foundation. ‘Maar toen ze de nette, afgesloten community cooker zagen, waren ze snel om.’ De 23-jarige Juster Njeri die op de community cooker in Naivasha driftig in haar kookpoten staat te roeren is inderdaad enthousiast. ‘Mijn eten is veel sneller klaar en het is goedkoper dan wanneer ik thuis op houtskool kook.’
2400 volwassen bomen
Voor gebruik van de community cooker moet een kleine vergoeding worden betaald, die echter veel lager ligt dan de kosten voor houtskool. En een jaar lang van de community cooker gebruik maken scheelt bergen houtskool en daarmee het kappen van 2400 volwassen bomen. Het is dus ook een remedie tegen de enorme ontbossing van Afrika.
Inkomen
In Kibera, de grootste sloppenwijk in Nairobi, verkopen vrouwen het voedsel dat ze op de community cooker koken en genereren zo inkomen waarmee ze ook de afvalverzamelaars kunnen betalen. ‘Een community cooker moet helemaal zelfvoorzienend zijn’, stelt Muthui.
Dure grondstoffen
Inmiddels staan in Kenia vier community cookers en moeten er nog velen bijkomen. Ook zijn er veel aanvragen uit de rest van Afrika. Groot probleem zijn echter nog de hoge kosten. Omdat er dure grondstoffen als staal in worden verwerkt, kost het bouwen van één community cooker nu nog 1,8 miljoen Keniaanse shilling (ruim 16.570 euro). ‘Momenteel onderzoeken we of we met goedkopere materialen kunnen gaan werken en een community cooker zo ook betaalbaar kan worden voor bijvoorbeeld vrouwengroepen.’
Slimme oplossing
Uiteraard zal niet elke Afrikaan op een community cooker gaan koken, maar het initiatief geeft me wel het gevoel dat er eindelijk een begin wordt gemaakt met het vinden van slimme, duurzame oplossingen voor dit gigantische Afrikaanse afvalprobleem.
