Al duizenden jaren richten mensen zich tot een opperwezen dat ze moet bijstaan in moeilijke tijden en dat hun een reden voor dit leven op aarde moet geven. In de bronstijd net zo fanatiek ls in de 21e eeuw. Helaas vond iedere stam wel een eigen God uit die uiteindelijk conflicteerde met de God van een andere stam. Het gevolg: oorlog over de vraag welke God nu als enige echte moet worden aanbeden. Een spelletje Wie van de drie zal niet voldoen om dat te bepalen, want er zijn sinds mensenheugenis minstens tientallen religies en nog veel meer goden geweest.
Alle vroege goden van bijvoorbeeld de Assyriërs, oude Grieken en Romeinen kunnen we gelukkig gerust achter ons laten. Die doen niet meer mee. Maar wanneer we naar het christendom, de islam en het jodendom – de drie overheersende religieuze stromingen in Nederland – kijken, valt slechts één conclusie te trekken: de huidige polarisatie in de maatschappij is voor een groot gedeelte religieus bepaald. Amsterdam kon er begin deze maand over meepraten. Hoe krijg je die religieuze polariserende geest weer terug in de fles?
Utopie: religie terug in het hok
De rellen tussen Israëlische voetbalhooligans en Marokkaanse jongeren in Amsterdam vallen natuurlijk niet alleen maar te verklaren als een strijd tussen twee religies. Ook andere sociaalmaatschappelijke factoren moeten daarbij belicht worden. De kern van de zaak is wel degelijk de confrontatie tussen het joodse gedachtegoed en de islam, een confrontatie geïmporteerd vanuit het Midden-Oosten. De religieuze spanningen aldaar zijn in de eerste plaats geopolitiek van aard. Ze slaan echter over op de bevolking in eigen land en daarbuiten die meegaat in het etaleren van die spanningen in het dagelijks leven. Zo komt het dat een conflict dat zich op redelijke afstand van Nederland afspeelt toch ook hier de vlam in de pan doet slaan.
Partij kiezen voor de ene of andere religieuze groep is niet het slimste wat je kunt doen in zo’n geval. In Amsterdam bleken beide partijen uiteindelijk schuldig aan de rellen. Punt. Zijn er antisemitische sentimenten onder bepaalde groepen in de samenleving? Geen twijfel daarover. Is er sprake van een integratieprobleem onder moslimjongeren zoals vele politici direct hardop riepen? Ja, dat probleem is er al decennia en heeft diverse hardnekkige oorzaken. Waaronder discriminatie. Maar dat integratieprobleem ligt niet ten grondslag aan de rellen en het vermeende antisemitisme. Het conflict tussen Israël en een groot deel van de Arabische wereld, tussen jodendom en islam, dat was de lont in het kruitvat. En de Israëlische ‘voetbalsupporters’ waren net zo fanatiek om het religieuze vuurtje verder aan te wakkeren.
Conflicten tussen religies zijn er altijd geweest en zullen er altijd blijven. Niet in de laatste plaats doordat politieke leiders de verschillen tussen de religies graag inzetten om hun eigen machtsbasis te versterken. Of het nu gaat om joden versus moslims of christenen versus moslims. De enige oplossing die ik voorhanden zie, is gelijk een utopische: religie moet strikt privé worden. Wil je geloven? Prima, maar houdt dat beperkt tot kerk/moskee/synagoge en eigen woning. En vooral ook met betrekking tot je eigen leven. Geen politieke doeleinden ermee nastreven. Dit geldt dan voor alle religies op alle maatschappelijke niveaus. Het zal nooit gebeuren, maar het is mijns inziens de enige manier om de huidige polariserende werking van religie de wereld uit te helpen.
Laat eenieder in zijn/haar waarde
Ik eindig deze opinie met een persoonlijke ervaring die de inspiratie voor deze utopische gedachte vormde. Afgelopen zaterdag liep ik in het centrum van Houten. Wie mij ziet lopen, heeft meteen door dat ik een serieuze fysieke beperking heb. Dat ik op die manier opval, daar heb ik mee leren leven. Dat mensen in eerste instantie vreemd kijken en menigeen vast denkt ‘goh, wat erg’ snap en accepteer ik ook. Alhoewel ikzelf dat niet denk.
Goed, ik liep dus in Houten en een oudere Nederlandse vrouw die mij zag, sprak me aan. ‘Mag ik een gebed voor u opzeggen?’ Dat is nogal een brutale vraag. Hoe weet je of ik daarvan gediend ben? Of ik gelovig ben? Misschien hang ik wel een heel ander geloof aan dan jij. Ik had geen zin om met haar in discussie te treden en zei dus kortaf ‘nee’. Ze bleek vasthoudend en vroeg ‘houdt u niet van Jezus’? Zo kwam ik dus niet van haar af.
Ze drong met haar geloofsovertuiging ongewenst mijn persoonlijke levenssfeer binnen. Haar enige motivatie om voor mij een gebed op te zeggen, was dat ze zag dat ik een serieuze beperking heb. Het is aan mij om daarmee om te gaan in het leven. Niet aan haar om ongevraagd God, Jezus of de heilige drie-eenheid aan te roepen. Ik schakelde een versnelling hoger om haar te laten merken dat ik niet van haar goede bedoelingen gediend was. ‘Jezus was een goochelaar.’ Ik ken mijn bijbel teksten. Jezus die 5.000 monden voedt met slechts vijf broden. Het klinkt te mooi om waar te zijn. Net als goocheltrucs dat zijn. Ze liet zich niet uit het veld slaan en zei ‘een goochelaar? Nee hoor, ik ga voor u bidden’.
Een christen die dit verhaal las in een blogpost antwoordde dat die vrouw dat niet zo had moeten doen en in stilte voor mij had moeten bidden. Daar zou ik geen moeite mee hebben gehad, zelfs niet als ik het had geweten. Ondanks dat ik geen enkele religie aanhang, sta ik in beginsel tolerant tegenover gelovigen. Geloof wat je wilt geloven, maar val mij er niet mee lastig. Dit doortrekkend naar de maatschappij kom je dus uit bij geloof gerust, maar laat de politiek en de wereldproblemen erbuiten. Niet dat er dan nooit meer oorlogen zullen zijn. Niet dat alle politieke conflicten dan zullen worden opgelost. Het haalt wel voor een groot deel de angel eruit. Zoals gezegd, zal deze oplossing helaas altijd een utopie blijven.
