Furrier repareerde tot voor kort zo’n zevenhonderd machines per jaar. Daarnaast verkoopt hij jaarlijks nog ongeveer tweehonderd nieuwe schrijfmachines van merken als Royals, Remington en Underwoods. En niet alleen aan oude liefhebbers.
De afgelopen tijd richtte Furrier zich meer en meer op jongeren die moe zijn van digitaal en die opzoek zijn naar een analoge ervaring: ‘Jongeren lijken te houden van de ouderwetse sfeer waarmee typemachines omgeven zijn’, zegt Furrier. Ze slaan er letterlijk en figuurlijk op aan.
Rijk hoeft hij er niet te worden van de verkoop van zijn shop. De enige eis: ervaring met het repareren van typemachines ‘want een opvolger moet voor mijn vaste klanten kunnen zorgen.’ Zie zo iemand maar eens te vinden in deze digitale tijd denk je misschien. Maar op sociale media bleek het voor velen een heimelijke droombaan.
Mini typemachinemuseum
Ook de Nederlandse Simon van Vliet uit Eindhoven raakte in de ban van de typemachine. De de 26-jarige TU-student raakte vorig jaar verzeild in het Utrechtse café Cafca, waar een aantal typemachines uitgestald staan voor bezoekers. Ze mogen er na believen op werken. ‘Ik had het geluk dat ik er een pakte die kapot was’, vertelt Van Vliet aan Studio040, de streekomroep van Eindhoven.
Het lint zat in de knoop en de hamertjes bleven hangen. Als technische student was dat een interessante uitdaging. ‘Ik kreeg hem weer aan de praat en merkte hoe ontzettend leuk die dingen zijn.’
Hij was op slag verliefd op het ouderwetse apparaat en begon verwoed typemachines te verzamelen. Binnen de kortste keren stond zijn kamer er vol mee. Toen een huisgenoot grapte dat het ‘net een museum’ leek, bracht hem dat op een idee. Sinds vorig jaar oktober runt Van Vliet het Tiny Temporary Typewriter Museum in Eindhoven.
In de loods staan zo’n vijfhonderd machines te wachten op een nieuwe eigenaar. – beeld Cathalijne van Oort
Even offline zijn
Na de platenspeler lijkt nu ook de typemachine bezig te zijn aan een comeback. Bij de Typemachinefabriek in Gouda zien ze dat ook. ‘Er is een zekere hang naar nostalgie’, vertelt Rianne Meehan, mede-eigenaar van de Typemachinefabriek. ‘Wij zien hier mensen van boven de 80 die nooit op een computer hebben leren werken, maar ook jongeren. Laatst kwam er zelfs iemand van veertien langs die graag op een typemachine wilde schrijven.’
Onder de klantenkring bevinden zich schrijvers, singer-songwriters en dichter. Maar ook mensen die graag per brief corresponderen en dat willen uitwerken op een typemachine. De redenen om te kiezen voor een analoge schrijfmachine zijn uiteenlopend.
De een wil zich even afsluiten voor alles wat met ‘online zijn’ te maken heeft, de ander vindt het schrijfproces dat samenhangt met een typemachine juist heel prettig. ‘Je moet echt nadenken voordat je iets op papier zet, want je kunt niet zomaar wissen.’
In de loods staan zo’n vijfhonderd machines te wachten op een nieuwe eigenaar. Alle tijdvakken en merken zijn vertegenwoordigd. Op zondag kunnen mensen naar de loods komen om te typen. ‘Elke machine heeft een ander typegevoel. De één slaat zwaar aan, de ander licht. ‘Kom het vooral proberen!’ zeggen wij altijd.’
Midas Dekkers: ‘Met een schrijfmachine denk je eerst heel lang na voordat je gaat tikken.’ – beeld Annaleen Louwes
‘Gemakzuchtige schrijfwijze’
Er zijn ook mensen die überhaupt niet op een computer willen werken. Schrijvers als Jan Siebelink, Dirk van Weelden en de Vlaamse Peter Terrin werken allen het liefst op een analoge schrijfmachine. A.f.th van der Heijden zou maar liefst drie IBM’s in zijn werkkamer hebben staan. Op elke machine wordt een ander boek geschreven, zo gaat het verhaal.
Ook schrijver en bioloog Midas Dekkers moet niets weten van de digitale tekstverwerkers. Sterker nog, sinds we massaal zijn overgestapt op deze ‘gemakzuchtige schrijfwijze’ zijn onze teksten er wat hem betreft niet beter op geworden. ‘Dat komt omdat men eerst gaat schrijven, en dan pas gaat denken’, aldus Dekkers. ‘Met een schrijfmachine denk je eerst heel lang na voordat je gaat tikken. Eén of twee fouten kun je nog wel corrigeren, maar zodra je meer dan drie fouten op een pagina hebt, moet je het hele zaakje opnieuw typen.’
En die drie foutjes zijn natuurlijk zo gemaakt, dus is het opnieuw schrijven van de hele pagina haast onvermijdelijk. ‘Dat is niet slecht voor je tekst. Zo breng je meteen kleine verbeteringen aan in de tekst, waardoor deze soepeler loopt. Bij die computerschrijfsels wordt alleen hier en daar iets aangepast. Tja, dat merk je.’
Toch is Dekkers niet helemaal wars van de elektronische schrijfapparaten. ‘Ik moet toegeven dat ik de laatste jaren werk op een elektronische typemachine. Als we dan tóch met iets elektrisch bezig moeten zijn, dan het liefst met de Brother CE60. Dat is werkelijk de mooiste machine die er is.’
‘Als mensen nog een mooie CE60 hebben staan, houd ik me van harte aanbevolen.’
Het enige nadeel: ze gaan nogal eens stuk. Voor de oude, mechanische machines zijn nog genoeg liefhebbers te vinden die ze kunnen opknappen. Neem de Typemachinefabriek. ‘Maar de moderne, digitale mens kijkt neer op de typemachines die tussen pakweg 1980 en 2000 gemaakt zijn.
Die machines zijn allemaal op de schroothoop beland en mensen kunnen ze niet meer repareren.’ Het gevolg is dat Dekkers met enige regelmaat op zoek moet naar een vervangend exemplaar: ‘Als mensen nog een mooie hebben staan, houd ik me van harte aanbevolen.’
Menselijk vernuft
Behalve dat het zijn schrijfkwaliteiten ten goede komt, vindt Dekkers typemachines ook gewoon mooi om naar te kijken. ‘In tegenstelling tot computerschermen.’ Hij heeft er ‘enige tientallen’. Een aantal bezit ik voor de sier, anderen worden nog gebruikt om op te werken.
‘De meeste schrijfmachines die ik in mijn leven gebruikt heb, heb ik bewaard. Al was het maar uit dankbaarheid voor wat ze voor me gedaan hebben.’ Maar sommige, waaronder zijn allereerste -een Mercedes Prima- ‘zijn in de loop van mijn wisselvallige mensenleven teloorgegaan.’
Wat Dekkers betreft is een verzameling typemachines als een ‘staalkaart van het menselijk vernuft’. Elke machine is net weer een beetje anders gemaakt. ‘Je zou kunnen denken: we hebben een goedwerkende machine, daar laten we het bij. Maar nee, iedereen moest zijn eigen mechaniekje uitvinden. Bij elke machine kun je je afvragen waarom ze het op die manier hebben bedacht. Mensen zoals ik, vinden dat leuk.’
Dekkers hoopt dat de herwaardering voor de typemachines blijft, ‘maar als ik om me heen kijk naar al die wezenloze types die achter hun schermpjes lopen, ben ik bang dat dat stadium nog niet is ingetreden.’
Misschien geven het typemachinemuseum van Simon en de populariteit van de Typemachinefabriek hem meer perspectief. Mocht je interesse hebben in de typemachinewinkel: hij staat nog te koop. Voor iets meer dan 32.000 euro is hij van jou.
De typemachine versus AI
Op Reddit en andere sociale platforms wordt de typemachine sinds kort ook vaak tegenover ChatGPT gezet. Er lijkt een vreemde symmetrie te bestaan tussen de twee ‘schrijfhulpmiddelen’ met diametraal tegengestelde uitkomsten. Een podcast-interview met Richard Polt, filosofieprofessor en schrijver van het boek ‘The Typewriter Revolution’, is de belangrijkste inspiratiebron van deze vergelijking.
Autonomie van de gebruiker: AI doet het schrijfwerk voor je zodat je tijd bespaart om andere dingen te doen. Typemachines eisen dat je zelf het werk doet: schrijven is een ‘full-body contact sport’ die je doet groeien als schrijver.
Mechanisme: AI verbergt haar ‘mechaniek’ achter een spiegelglad scherm en veinst transparantie. De typemachine laat echt alles zien, van de hendels tot pookjes en hamertjes waarmee de letters op het papier worden gegooid.
Schaal: AI wordt gevoed door algoritmes die ultrasnel verbinding maken met jouw computer via high speed internet. Typemachines opereren op menselijke schaal. Elke letter gaat langs menselijke handen en de tekst ontstaat in een snelheid die correspondeert met menselijke gedachten.
Duurzaamheid: AI-bots moeten net als andere digitale devices voortdurend vervangen worden om up-to-date te blijven. Updates en het verzamelen van data zijn een businessmodel. Typemachines gaan 80 tot 100 jaar mee en er hoeft na aanschaf nauwelijks meer in geïnvesteerd te worden.
Dit artikel verscheen eerder in het Nederlands Dagblad.
