Spanje ligt juridisch onder vuur. Het Europese Hof voor de rechten van de mens buigt zich momenteel over het hoger beroep in de zaak rond de Parot Doctrine. Vernoemd naar Henry Parot, lid van de Baskische afscheidingsbeweging en het eerste ´slachtoffer´ van de toevoeging op de wet van strafrecht in 2006. In dat jaar paste het Spaanse hooggerechtshof de voorwaarden aan om in aanmerking te komen voor vervroegde vrijlating. Die golden vanaf dat moment voor iedere afzonderlijke straf. En niet langer over de maximaal wettelijke gevangenisstraf van 30 jaar.
3.000 jaar zitten
In de praktijk komt het er op neer dat alle ETA-gevangenen, veelal veroordeeld tot honderden jaren voor verschillende zaken, het maximale aantal uit moeten zitten. Tot de legale grens, in de Doctrine opgerekt naar 40 jaar.
In de zomer van 2012 oordeelde het Europese Hof dat de Parot Doctrine in strijd was met de rechten van de mens. Spanje werd opgelegd om per direct Inés del Río Prada vrij te laten, die de zaak had aangespannen. Het prominente lid van de Baskische afscheidingsbeweging zit een straf uit van 3.000 jaar. Het grootste deel daarvan wegens de aanslag in 1986 op een konvooi van de Guardia Civil in Madrid, waarbij 14 doden vielen. Met het indienen van het hoger beroep wist Spanje haar vrijlating, in ieder geval voorlopig, uit te stellen.
Sociaal alarm
Na het vonnis hebben nog eens 53 ETA-gevangenen een verzoek tot invrijheidstelling ingediend bij het Europese Hof. Als de Doctrine definitief wordt geschrapt, mogen ook zij de gevangenis verlaten. ,,Het gaat om gevaarlijke delinquenten, gestraft voor geweld en moord”, aldus minister van Binnenlandse zaken Jorge Fernández Díaz. ,,Als het beroep wordt afgewezen, komen heel veel terroristen, met bloed aan hun handen, vrij. Dat zal een groot sociaal alarm op gang brengen.”
De mogelijke vrijlating komt bovendien op een slecht moment. Het overleg tussen de ETA en de regering is op een dood punt beland. Volgens kenners is het land opnieuw in een ´gevaarlijke fase´ beland. De beweging wil graag in gesprek over het inleveren van de wapens. Als tegenprestatie moeten onder meer de 700 door het hele land verspreid zittende gevangenen hun straf kunnen uitzitten in Baskenland. Maar de Spaanse premier weigert ieder contact. Mariano Rajoy eist dat de ETA zichzelf opheft en wil dan pas om de tafel gaan zitten.
Vredesproces
In een communiqué waarschuwde de Baskische vrijheidsbeweging dat de weigering van de Spaanse regering ´negatieve gevolgen´ kan hebben. ,,We staan voor een grote uitdaging in het vredesproces”, beseft Paul Rios. De voorzitter van Lokarri, onafhankelijk intermediair tussen de ETA en de Spaanse staat, verwacht echter geen nieuwe aanslagen. ,,Het einde van de ETA is onafwendbaar. Wanneer ze de wapens weer zouden opnemen, maken ze zichzelf onmogelijk en irrelevant. Internationaal en in Baskenland zelf. De grote meerderheid van de bevolking wil een einde zonder winnaars of verliezers, ontwapening en re-integratie van gedetineerden.”
,,De regering heeft de verwachting gecreëerd bij slachtoffers en nabestaanden dat de ETA-gevangenen nooit vrij zouden komen”, verwijt Paul Rios de politici. ,,Dat was en is onrealistisch. De premier heeft de verplichting en verantwoordelijkheid tegenover de Baskische samenleving om stappen te zetten richting vrede. Wij doen er daarom alles aan om het onderwerp weer hoog op de agenda te krijgen. Zodat we, met alle partijen samen, kunnen werken aan de toekomst.”
Het bindende en definitieve oordeel van het Europese Hof wordt in de loop van de zomer verwacht. Tot die tijd blijven alle ETA-gevangenen zitten waar ze zitten.
Eerder verschenen in bij De Persdienst aangesloten kranten
