We zijn in de kathedraal van de Universele Kerk het Koninkrijk Gods, in een van de voorsteden van Brazilië's metropool Rio de Janeiro. Er kunnen ruim 12.000 gelovigen in, 10.000 in het enorme amfitheater met beweegbare camera-arm en beeldschermen, zodat iedereen het goed kan zien, en 2500 in een 'hulpruimte' met een groot scherm voor als het amfitheater vol is.
Als de hoofdpastor met zijn team van tientallen mannen in hemd en stropdas en vrouwen in blauwe uniformen binnenkomt, rijzen de gelovigen als één man van hun stoel. Velen sluiten hun ogen en kijken omhoog. De pastor heft met zijn krachtige stem een lied aan en krijgt uit duizenden kelen bijval. Het is om kippenvel van te krijgen.
Hij spreekt van Jezus en hoe je je leven moet wijden aan een relatie met hem, hoe je genezen kunt worden door te bidden. Hij verklaart de flessen water die de gelovigen hebben meegenomen bij deze tot geneesmiddel. 'Houd de fles boven uw hoofd en schud het geneesmiddel!" De mensen schudden. "En nu nemen jullie elke ochtend voor het ontbijt een beetje van dit water en 's avonds voor het slapengaan. Totdat jullie hier zondag met nieuw water komen, en dan beginnen jullie weer opnieuw."
Betalen met creditcard
Ik zie een assistent met de krukken van een vrouw lopen. De vrouw loopt zelfstandig voor het altaar heen en weer. Haar gebeden zijn verhoord. Elders in de menigte hoor ik een vrouw ijselijk gillen en zie ik een andere gestropdaste assistent driftig wegslaande bewegingen maken. Ben ik getuige van een heuse duivelsuitdrijving? Het regent hier wonderbaarlijke genezingen.
Dan is op de beeldschermen een film te zien van de hoofdpastor in een niet met name genoemd Afrikaans land. Daar worden mannen met speren en vrouwen met blote borsten bekeerd tot het geloof van de Universele Kerk het Koninkrijk Gods. Ook daar worden mensen genezen van hun kwalen. Na afloop vraagt de hoofdpastor geld van de gelovigen om deze bekeringsreizen naar Afrika te bekostigen. 1000 reaal (ongeveer 340 euro) graag. Nou vooruit, 500 mag ook, voor wie het niet zo breed heeft. "Je kunt met creditcard betalen", fluistert mijn metgezel, die uit een evangelisch nest komt, maar afvallig is, me toe.
Zo inhalig als de Universele kerk het Koninkrijk Gods is, zijn ze niet allemaal, verklaart ze. Andere evangelische kerken hebben veel kritiek. Maar de Universele Kerk het Koninkrijk Gods is samen met de Vergadering van God de grootste van het land.
Helemaal aan de grond
In het centrum van Rio zit ook een vestiging van de universelen: een stuk bescheidener, al passen er al gauw 1000 mensen in, gok ik. Het ademt de sfeer van een uit de kluiten gewassen clubhuis. "Wij krijgen hier 600 mensen per dag over de vloer, ook katholieken, allemaal mensen met problemen in hun familie, scheidingen, drugsgebruik, mishandeling. Ze voelen zich uitgesloten van de samenleving en wenden zich tot de kerk voor een oplossing", zegt de jonge pastor Marcos Silva. Ouder dan 25 is hij niet.
"Wij leren ze hoe ze kunnen veranderen door een directe relatie met God aan te gaan en hoe ze hun ziel kunnen genezen. Want ze hoeven niet in armoede te leven en te lijden. We hebben hier mensen gehad die helemaal aan de grond zaten en die nu succesvolle ondernemers zijn."
In 1970 verklaarde nog 90 procent van de Braziliaanse bevolking katholiek te zijn; in 2010, bij de laatste grote volkstelling, was het nog geen 65 procent. Meer dan 20 procent van de Brazilianen heeft zich inmiddels bij een evangelische kerk aangesloten. De universelen en Vergadering van God hebben duizenden, zo niet tienduizenden vestigingen door het hele land. Maar er zijn ook kleintjes, zoals de Baptistische Kerk van Fabiano Propato in Vitória, hoofdstad van de deelstaat Espírito Santo, ten noordoosten van Rio de Janeiro.
Onfeilbaarheid van de paus
Ook pastor Propato denkt dat de katholieken niet meer tevreden zijn met wat hun kerk te bieden heeft. "Ze begrijpen de rituelen in hun kerkmissen niet meer. Ze willen dat het een geloof van hen is. In de evangelische kerk kun je meer jezelf zijn. Hoe je ook bent, God accepteert je."
Dat is niet helemaal waar, want bijvoorbeeld alcohol drinken is verboden. En met homoseksuelen hebben de evangelisten net als het Vaticaan grote moeite. Pastor Fabiano Propato heeft de kwestie voor zichzelf min of meer opgelost. "Ik val dat principe niet aan, maar een van mijn beste vriendinnen is een lesbische vrouw die samenwoont met haar vrouw. Ik respecteer haar."
Wat hem tegenstaat aan de katholieke kerk is de absolute macht die ze uitstraalt en de onfeilbaarheid van de paus. "Dat accepteren mensen niet meer." Dat Paus Franciscus zich veel richt tot de armen is positief, vindt Propato, "maar het Vaticaan blijft een instelling van pracht en praal".
Lees ook Van Predikant tot Homoactivist van Alex Hijmans.
Dit artikel werd eerder in TPO Magazine gepubliceerd op 17 juli 2013, nav het bezoek van Paus Franciscus aan Brazilië. Het is enigszins aangepast.
