Net als bij bananen of koffie, bestaan er voor goud ook keurmerken, om aan te tonen dat het goud op een zo milieuvriendelijk mogelijke manier is gewonnen en dat de mijnwerker een eerlijke prijs voor krijgt. Maar ook dat het geen bloedgoud is. Met andere woorden dat het niet komt uit landen in oorlog en dat het niet wordt gebruikt om milities te financieren, zoals de linkse guerrillabeweging FARC in Colombia, waarover het eerste deel ging.
Het verschil met bananen of koffie is dat het keurmerk voor goud bij het grote publiek veel minder bekend is. "Maar mensen die ervan weten vinden het leuk om bijvoorbeeld een ring voor hun geliefde te kopen die op een eerlijke manier gemaakt is", zegt Jennifer Horning, die verbonden is aan Solidaridad, de organisatie die zich inzet voor verantwoordelijke productie van onder andere voedsel en delfstoffen.
Gelieerd aan geweld
Solidaridad steunt de Alliance for Responsible Mining, die zich inzet voor eerlijk gewonnen goud in met name Colombia, waar de ARM ook kantoor houdt. Maar het werk van de alliantie is niet gemakkelijk omdat soms de oorlog en de illegale handel die daarmee verbonden is ook de gebieden waar groen-goudzoekers werken binnendringt. Het verdeelt gemeenschappen, waarvan er altijd mensen zijn die willen samenwerken met de milities, zo lang het maar geld oplevert.
Om die reden is het zo moeilijk om zeker te weten dat het eerlijke goud dat je koopt ook echt onder eerlijke omstandigheden gewonnen is, verzucht edelsmid Ana María Jiménez in Medellín. Ze koopt alleen het goud van Oro Verde, dat gelieerd is aan de ARM. "Maar helemaal gerust ben ik er niet op. Hoe weten zij zeker dat al het goud dat ze van de kleine mijnwerkers kopen in orde is? Maar als ik in het centrum van Medellín goud ga kopen, weet ik zeker dat er fout goud tussen zit. Er zit ook gestolen goud tussen.
Toen ze hier een paar jaar geleden inbraken en al mijn materialen meenamen, realiseerde ik me dat ik in een beroep zit dat gelieerd is aan geweld. Als ik dat niet wil, moet ik niet met goud werken. Maar het is zo'n fijn metaal waar het prettig mee werken is. Het wordt niet zwart zoals zilver en je huid wordt niet groen, zoals van brons."
In Colombia is het verschil tussen gewoon en groen goud groot. Het groene goud kost bijna het dubbele van het gewone en de meeste mensen zijn niet bereid om dat voor een ring te betalen omdat het dan eerlijk goud is. Dus kiezen ze vaak voor zilver, is Jiménez' ervaring. "Als je toch goud wilt gebruiken, is de beste oplossing gebruikte sieraden omsmelten en opnieuw gebruiken."
Vragen stellen
Heeft ze de film Blood Diamond gezien, die laat zien hoe in de oorlog in Sierra Leone diamanten de brandstof van de oorlog zijn? "Ja!" veert ze op, "Er zou ook zoiets voor goud moeten zijn. Door die film zijn mensen zich vragen gaan stellen. We moeten in de goudhandel zo ver komen dat alle onderdelen van de keten zichzelf vragen stellen, de mijnen, de tussenhandelaren, de grote juweliers, de edelsmeden, en komen tot echte fair trade."
Edelsmid Sjoerie Lont in Amsterdam heeft ook de ervaring dat groen goud niet gemakkelijk verkoopt. "Een paar trouwringen kosten al gauw 2000 euro en als je groen goud koopt, komt daar nog eens 30% bovenop. Dat is veel geld."
Als cowboys bezig
Het probleem is volgens haar dat de goudprijs de laatste jaren zo enorm gestegen is: "Exorbitante bedragen. Het is 46.000 euro per kilo geweest, terwijl het jarenlang tussen de elf- en dertienduizend lag. Nu is het ongeveer 33.000. Wat vroeger de verkoopprijs was, is nu de inkoopprijs." Om die reden is de markt voor oud goud – iets uit een sigarendoosje – enorm booming, weet ze.
Door de hoge goudprijs verkeert de juwelenmarkt in een crisis. Daarom moeten juweliers en edelsmeden niches in de markt zoeken, en daar kan eerlijk gedolven goud uitkomst brengen, denkt Lont. "Het is een ontzettende conservatieve sector. Het is niet uit idealisme dat er belangstelling voor groen goud bestaat. Je kunt je daarmee profileren. Het is puur een geldkwestie. Maar dat geeft niks. Als er maar iets gebeurt. Trouwens, het is niet alleen Colombia. In Suriname zijn ook cowboys bezig."
Conflictvrije gebieden
"Het ís een lastige tijd", beaamt Jennifer Horning van Solidaridad. "Maar het is interessant dat het aandeel van het traceerbare, verantwoorde goud in de handel sterk is gegroeid."
Solidaridad kijkt behalve naar het milieu en een goed leven voor de mijnwerker ook steeds meer naar het criterium dat gekeken dat het goud uit een conflictvrij gebied komt, verklaart ze. In ieder geval streeft Solidaridad ernaar om in gebieden te opereren waar het conflict in Colombia niet woedt. Maar soms is het probleem dat de oorlog in gebieden komt en gaat.
Gelukkig begint wereldwijd het bewustzijn van het bloedgoud te groeien. Er bestaat een aantal initiatieven om mijnbouw in conflictgebieden tegen te gaan. EICC-GeSi monitort voor tin, wolfraam, tantalium en goud – waarvan met name de eerste drie veel worden gebruikt in de productie van elektronische apparatuur – of mijnbouwbedrijven opereren in conflictvrije gebieden en publiceert regelmatig een lijst van bedrijven die goed uit de monitoring zijn gekomen.
Ook de Wereld Goud Raad heeft in 2012 de 'conflictvrije standaard voor goud' ontwikkeld, die vooral in het Grote Merengebied in Afrika weerklank gevonden heeft. De Democratische Republiek Congo en Rwanda hebben hem in hun wetgeving opgenomen.
Terminologie
Tot slot even de puntjes op de i zetten: er is een verschil tussen groen goud, dat inhoudt dat het goud gewonnen is zonder dat er giftige chemicaliën worden gebruikt en 'fairly mined or fairtrade gold' ofwel goud dat onder eerlijke omstandigheden gewonnen is.
De laatste categorie hanteert naast het milieu-criterium ook het criterium van de sociale omstandigheden waaronder het goud is gewonnen: de omstandigheden waaronder de mijnwerkers moeten werken en de prijs die ze krijgen moeten fair zijn.
De Alliance for Responsible Mining en Fairtrade International houden zich met die laatste categorie bezig. Hun certificeringen worden alleen afgegeven in conflictvrije gebieden.
Ze hanteren twee soorten certificeringen. In de eerste – het fairtrade-certificaat – wordt het goud onder eerlijke omstandigheden gewonnen en wordt geen kwik of cyanide gebruikt. In het tweede – het Eco Premium – wordt geen enkele chemische stof gebruikt. Oro Verde in Colombia is de enige leverancier van goud die het Eco Premium-certificaat heeft.
