Afscheid nemen kan te snel gaan. Daarom besloten Marnix Krop (64), de scheidende Nederlandse ambasadeur in Berlijn, en diens echtgenote Hedy om fietsend naar Nederland terug te keren. Het echtpaar – inmiddels onderweg – denkt er een dag of tien voor nodig te hebben. ‘Zeventig kilometer per dag is te doen,’ zegt Krop op zijn laatste werkdag in de ambassade in Berlijn-Mitte.
Hitler Jugend
Duitse media smullen van het verhaal van de fietsende ambassadeur. Het bevestigt de reputatie van Marnix Krop als een nonconformistische en nieuwsgierige diplomaat, die de afgelopen jaren probeerde om aan de kern van het ‘nieuwe Duitsland’ te raken. Zijn zoektocht naar de karakteristieken van het moderne Duitsland leveren soms opmerkelijke inzichten op. ‘Volgens mij zijn Duitsers zelfs anders gaan praten,’ analyseert Krop bijvoorbeeld. ‘Rustiger, aangenamer. Vroeger klonk gesproken Duits vaak zo blafferig. Die socialisatie met Hitler Jugend, dat is nu toch wel helemaal verdwenen.’
Beeld: Sean Fährmann
Marnix Krop, die eerder in Parijs, Warschau en Minsk was gestationeerd, arriveerde in 2009 in Berlijn. Hij kon toen nog niet vermoeden hoe enerverend zijn verblijf in Duitsland zou worden. ‘De onderlinge verhoudingen waren goed, maar Nederland was voor Duitsland geen prioriteit. Duitsland was met de crisis, met de hereniging en met het Oosten bezig en Nederland zat in het vergeethoekje. Duitsland en Nederland stonden met de ruggen naar elkaar, zoals Harry Mulisch ooit opmerkte.’
Dat veranderde toen de eurocrisis intensiveerde. Krop: ‘Toen bleek dat de twee landen elkaar nodig hebben. Duitsland Nederland misschien nog wel meer dan andersom.’
Rutte
Met het aantreden van het eerste kabinet Rutte, in oktober 2010, ontstond een 'bondgenootschap van gelijkgezinden', zoals Krop het noemt. 'Beide landen hadden eenzelfde kijk op de aanpak van de crisis. Frankrijk aarzelde en Duitsland kwam er steeds meer alleen voor te staan, terwijl het een historische les is dat Duitsland niet alleen kan optreden in Europa. Dus werd de steun van Nederland heel belangrijk.'
Die 'nieuwe Duits-Nederlandse alliantie' werd bekrachtigd met de eerste gezamenlijk Duits-Nederlandse politieke top, afgelopen mei, in het grensstadje Kleef. Een persoonlijk succes voor Marnix Krop, die veel in het werk heeft gesteld om deze top te laten plaatsvinden en van deze bilaterale consultaties een terugkerend evenement te maken). 'Ook hebben koninklijke bezoeken veel aan de verbetering van de relatie bijgedragen,' zegt Krop. 'Het staatsbezoek van koningin Beatrix in 2011 en het kennismakingsbezoek van het nieuwe Koningspaar in juni van dit jaar.'
Grensconflict
Er kan zoveel meer als de contacten frequenter, diepgaander en informeler zijn, merkt Krop op. 'Misschien is het toeval, maar sinds we zo intensief met elkaar omgaan, lijken we dingen makkelijker voor elkaar te krijgen. Bijvoorbeeld het Eems-Dollard gebied. Het ziet ernaar uit dat er binnen afzienbare tijd een oplossing is voor dit lang sluimerende grensconflict. Er moet nog wel een verdrag komen, maar het ziet er goed uit.. Duitsland gaat verder financieel en bestuurlijk bijdragen aan de nieuwe bestemming voor Huis Doorn (ooit vluchtplaats van de laatste Duitse keizer – red.) – ook een probleem dat eindeloos doorzeurde. En de financiering van het Duitse deel van de Betuwelijn is rond.' Lachend: 'U hoort mij niet zeggen dat ik ontevreden ben.'
Maar de contacten mogen nog intensiever, wat Krop betreft. In de grensstreek zijn de contacten intensief, maar voorbij Apeldoorn lijkt Duitsland voor Nederlanders nauwelijks te bestaan. 'In de randstad hebben de mensen de blik naar zee gericht, naar Groot-Britannië en de Verenigde Staten. En naar Frankrijk, omdat ze daar op vakantie gaan. Ze nemen Duitsland nauwelijks waar.'
'In de randstad hebben de mensen de blik naar zee gericht, naar Groot-Britannië en de Verenigde Staten. En naar Frankrijk, omdat ze daar op vakantie gaan. Ze nemen Duitsland nauwelijks waar'
Kansen
Terwijl Nederlandse ondernemingen in Duitsland miljarden verdienen. Nederland is met 86,6 miljard euro (in 2009 nog 58 miljard) de grootste exporteur naar de Bondsrepubliek. Toch is ook hier nog veel te halen. Nederlandse exporteurs blijven te vaak steken in aan Nederland grenzende deelstaten als Noordrijn-Westfalen, vindt Krop. In Hessen en in de rijke, zuidelijke deelstaten Beieren en Baden-Würrtemberg (de economisch snelst groeiende regio in Europa) liggen voor het Nederlandse bedijfsleven nog volop kansen.
Vandaar het in 2012 gestarte 'Zuid-Duitsland initiatief', dat de regio voor Nederlandse ondernemers moet ontsluiten. Wees voorbereid op grote culturele verschillen, waarschuwt de ambassadeur. 'Je moet heel veel investeren, ook in persoonlijke relaties. En Duitsers zijn enorm kwaliteitsbewust. Zuid-Duitse ondernemers, met hun internationale succes, denken al snel: 'Waarom zou ik Nederlandse spullen kopen?' Maar als er eenmaal een vertrouwensband is, blijft die vaak over een lange periode bestaan. Het kweken van vertrouwen in Nederland als hightech-land was, volgens Krop, ook de voornaamste opzet van de grote economische missie naar Hessen en Baden-Württemberg, die de nieuwbakken koning Willem-Alexander en koningin Maxima afgelopen juni begeleidde.
Hip
De hippe hoofdstad Berlijn, het spankelende Duitse nationale voetbalelftal, de bloeiende Duitse economie, de stabiele politieke cultuur: in veel opzichten is het huidige Duitsland een land waar de rest van Europa met een mengeling van bewondering en afgunst naar kijkt. Ook Nederland, dat zolang een gecompliceerde relatie onderhield met het grote buurland.
Krop, behalve fietsliefhebber ook voetbalfan: 'De anti-Duitse ondertoon is in Nederland verdwenen. In de jaren '90 was ik bij een Duits-Nederlandse wedstrijd in de Kuip. De sfeer was heel onprettig, de agressie droop er vanaf. Terwijl in 2011 bij de vriendschappelijke wedstrijd in Hamburg tussen Duitsland en Nederland de fans gemoedelijk door elkaar heen liepen en samen feest vierden.'
Acceptatie
Die wederzijdse acceptatie is een groot verschil met twintig jaar geleden, toen Nederlandse jongeren, in een enquete van Instituut Clingendael, Duitsland omschreven als het 'meest bedreigende land' in Europa. Marnix Krop: 'Ja, ongelooflijk. Of dat onderzoek methodologisch helemaal klopte, daar stel ik vraagtekens bij. Maar er is sindsdien actief ingegrepen: met de oprichting van verschillende Nederlands-Duitse netwerken, met de oprichting van de Nederlands-Duitse Conferentie en het Duitsland Instituut, en met de instelling het Nederlands-Duitse journalistenstipendium. Dat alles heeft resultaat opgeleverd.'
‘Volgens mij zijn Duitsers zelfs anders gaan praten. ‘Rustiger, aangenamer. Vroeger klonk gesproken Duits vaak zo blafferig. Die socialisatie met Hitler Jugend, dat is nu toch wel helemaal verdwenen’
Maar de beste reclame voor het moderne Duitsland is waarschijnlijk de populaire hoofdstad Berlijn. Hier streken de afgelopen jaren duizenden – vaak jonge – Nederlanders neer. Veel 'creatieven' en it-nerds, die in de bloeiende, internationale start up-scene van Berlijn snel hun weg weten te vinden. Marnix Krop: 'Berlijn is in menig opzicht de meest Nederlandse stad van Duitsland. Maar het verschil is de ruimte – de stad is zo groot als de provincie Utrecht – en het niet afgeronde karakter. Doordat Berlijn zo onaf is, nog onvoltooid, ontstaat een gevoel van vrijheid. Ook van geestelijke vrijheid.'
Geschiedenis
Volgende maand, op 22 september, zijn de verkiezingen voor een nieuwe Bondsdag. De campagnes verlopen vooralsnog zonder veel opwinding. Alles wijst erop dat bondskanselier Angela Merkel (CDU) leen eenvoudige overwinning afstevent. Het is eigenlijk een 'klein wonder', zegt Krop, hoe Duitsland er na de hereniging in is geslaagd om een nieuwe vorm van stabiliteit te vinden. 'Ze werden door de ineenstorting van de DDR enorm uitgedaagd, maar daar zijn ze wonderbaarlijk goed uitgekomen. Ook in de Europese context. En dat wisten we vantevoren niet. '
De ambassadeur prijst de stabiele politieke cultuur in Duitsland met haar 'verzorgde en evenwichtige publieke debat'. Duitsers weten door hun tragische geschiedenis heel goed welke democratische grenzen ze in acht moeten nemen en reageren daardoor zeer wantrouwend op extremen in de politiek. Krop: 'Ik zeg weleens tegen Duitsers: U hebt het geluk van een ongelukkige geschiedenis.'
Fukushima
Maar soms kunnen Duitsers onverwacht emotioneel worden. 'Zoals nu rond die NSA-afluisteraffaire,' zegt Krop. 'Daarop reageren ze veel heftiger dan andere volkeren.' Ook na de atoom-ramp bij het Japanse Fukushima was dit het geval. De Bondsregering reageerde destijds hals over kop door het Duitse kernenergie-programma versneld stop te zetten en vol in te zetten op duurzame energie. Krop, nog verbaasd: 'Zonder dit eerst met hun Europese partners te bespreken. Ik denk dat hier een rol speelt dat de ramp in Japan plaats had. Duitsers hebben groot respect voor Japanners en voor Japan, dat ze zien als de tweede ingenieursnatie, of misschien wel als een nog betere ingenieursnatie dan Duitsland. Ook Merkel zal gedacht hebben: als het de Japanners al niet lukt om veilige kerncentrales te bouwen, hoe moet het ons dan wel lukken?'
Merkel
Voor Angela Merkel heeft Marnix Krop veel respect. 'Ik ben blij dat zij er zit. Duitsland staat op een keerpunt in zijn geschiedenis. Het land was altijd een economische reus en – wegens de oorlogsschuld – een politieke dwerg. Maar nu moest Merkel in de eurocrisis het heft wel in handen nemen. Hoe doe je dat? Hoe vind je de juiste toon? Daar is ze, misschien ook omdat ze een bescheiden vrouw is en geen macho-man, opmerkelijk goed in geslaagd. Met een ander op Merkels positie had het veel slechter kunnen uitpakken.'
Eerder verschenen in: NDC Media
Bio:
Naam: mr. drs. Marnix Krop.
Geboren: 2 september 1948 te Groningen.
Gehuwd met: Hedy van Goens.
Kinderen: drie.
Opleiding:
Praedinius Gymnasium (Alfa) te Groningen, Nederlands recht (Rijksuniversiteit Groningen), Internationale Betrekkingen (Johns Hopkins University, Bologna en Washington DC).
Loopbaan:
1972-1973 Advocaat en procureur.
1975-1977 Wetenschappelijk medewerker Johns Hopkins University, Washington.
1977 -1985 Wetenschappelijk medewerker en adjunct-directeur Wiardi Beckman Stichting.
Vanaf 1985 Werkzaam op ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken:
1998-2002 Chef de Poste te Parijs.
2002-2006 Directeur-generaal Europese samenwerking te Den Haag.
2006-2009 Ambassadeur te Warschau, geaccrediteerd in Wit-Rusland.
2009-2013 Ambassadeur te Berlijn.
Vanaf augustus 2013 Gepensioneerd te Wassenaar, waar Marnix Krop een boek voorbereidt over Duitsland. Krop wordt in Berlijn opgevolgd door Monique van Daalen (52), laatstelijk plaatsvervangend secretaris-generaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken.
