Drie donkere mannen staan bij een van de ingangen van het Görlitzer Park in Berlijn-Kreuzberg. Nauwlettend observeren zij de wandelaars. ‘Hey mister, want weed? Need drugs?’ klinkt het. Ongevraagd lopen de Afrikanen, ze dragen rasta-kapsels en zonnebrillen, een eind met de bezoekers op. Wie hen afpoeiert, krijgt een verongelijkte sneer. In het Duits nu: ‘Arschloch, ben je een smeris ofzo?’
Jakob, een blonde, 16-jarige Gymnasiast, moet erom lachen. De middelbare scholier, die opgroeide in deze oude en befaamde krakerswijk, komt regelmatig in ‘Görli’, zoals Berlijners het park liefkozend noemen. Hij kent de Afrikaanse dealers – meest illegale vluchtelingen – bij wie hij wiet koopt. Voor eigen gebruik en om door te verkopen aan zijn medescholieren.
Hippie
'Iedereen die ik ken blowt,’ vertelt Jakob. ‘Of ze hebben het geprobeerd.’ Met z’n opgeschoren kapsel, vlasbaardje en H&M-outfit ziet hij eruit als een echte Berlijnse hipster. Dat jongeren cannabis roken vindt hij heel normaal. ‘Waarom niet? Jongeren drinken toch ook alcohol?’
In party- en hippie-stad Berlijn, met z’n internationale reputatie van illegale feesten en beroemde clubs en met z’n grote aandeel van jonge gelukszoekers uit allerlei landen, ligt het gebruik van soft drugs veel hoger dan in de rest van Duitsland. Onder de 15- en 16-jarigen in de hoofdstad steekt negentien procent van de jongens en tien procent van de meisjes regelmatig een joint op. Elders liggen die cijfers rond de 8 procent.
Jakob, de jonge dealer, is niet verbaasd. ‘Als ik mijzelf vergelijk met neven en nichten in andere steden, dan denk ik dat wij in Berlijn veel vrijer opgroeien.’ Lachend: ‘Mijn ouders blowen zelf soms ook mee. Zolang ik goede cijfers haal op school, vinden ze het geen probleem.’
Lifestyle
‘Berlijn is een drugsstad,’ oordeelde de Berliner Tagespiegel, de lokale krant. ‘Kiffen (blowen) is hier een lifestyle’. Steeds meer jonge kinderen willen aan die levensstijl deelnemen, zegt psychotherapeut Andreas Gantner (53) van het afkickprogramma Therapieladen. De tabaks- en alcoholconsumptie onder jongeren daalt, maar het aantal (extreem) jonge blowers neemt toe. Gantner: ‘Ik zie steeds vaker 12 en 13 jarigen in mijn praktijk.’
Dat beeld herkent Dorothea Müller. Ze is vijftien en zit op een ‘zwarte’ middelbare school in Kreuzberg. Sinds haar 13e ziet zij hoe vrienden en vriendinnen experimenteren met hasj en wiet. Sommige medescholieren staan ’s ochtends al voor schooltijd op straat te blowen, vertelt ze. Vooral jongens. ‘Duits, Turks, Arabisch, het maakt niet uit. Ze vinden het stoer. Als je niet blowt, hoor je er niet bij. Sommigen zitten stoned in de klas. Toen ik dat voor het eerst door had, was ik echt geschokt.’
‘Op Dorothea’s school blowen kinderen uit de eerste klas al. Die zijn 12! Maar toen ik de directeur daarop aansprak, geloofde hij mij niet.’ (bezorgde moeder Heide Müller)
Ouders verwijten leraren, die klagen over de werkstress in Berlijns overvolle en vaak haveloze scholen, dat zij doen alsof er niets aan de hand is. Scholen willen niet met drugs worden geassocieerd. Zeker niet die in keurige wijken als Zehlendorf en Wilmersdorf, waar het soft drugsgebruik onder scholieren juist hoog is, zo blijkt uit onderzoek. Schoolleiders steken de kop in het zand, klaagt Dorothea‘s moeder Heide Müller. ‘Op Dorothea’s school blowen kinderen uit de eerste klas al,’ zegt Heide. ‘Die zijn 12! Maar toen ik de directeur daarop aansprak, geloofde hij mij niet.’ Enkele scholen met eraan verbonden internaten, waar het drugsgebruik op de campus uit de hand dreigde te lopen, grepen wel in en voeren nu drugstests uit. Leerlingen die worden betrapt, worden van internaat en school gestuurd.
Joint
Het is niet alleen de sociale dwang, waardoor jongeren in haar omgeving gaan gebruiken, zegt Dorothea Müller. ‘Ik heb veel vrienden met problemen,’ vertelt de middelbare scholiere. ‘Hun ouders zijn gescheiden, het gezin leeft van de bijstand of ze kunnen niet tegen de sfeer op school, die vaak heel hard is en discriminerend. Sommige kinderen worden gemobt en buitengesloten. Blowen helpt om die problemen even te vergeten.’ Natuurlijk, ook zij heeft weleens een joint geprobeerd. ‘Maar ik word er misselijk van.’
Rond 1980, de tijd van punk en doem, stond Christiane F., de puber uit de drugsscene bij Bahnhof Zoo, symbool voor een destructieve stijl van leven in, toen nog, West-Berlijn. Donker, uitzichtloos, deprimerend waren die jaren. De film met de soundtrack van ‘Wahlberliner’ David Bowie, die tussen 1976 en 1979 in West-Berlijn woonde, en het boek ‘Wir Kinder vom Bahnhof Zoo’ genieten onder Berlijnse jongeren nog altijd cultstatus. Dorothea Müller: ‘Iedereen weet wie Christiane F. is. Net als dat je Anne Frank kent.’
Hereniging
Sinds de hereniging schudde Berlijn die gespannen sfeer, die hoorde bij een frontstad tijdens de Koude Oorlog, van zich af. De stad is nu veel vrolijker, relaxter, internationaler, optimistischer. Bij die zorgeloze ‘leven en laten leven’-mentaliteit past een grote maatschappelijke tolerantie voor soft drugs, vinden ook veel Berlijners. Berlijn staat van de zestien Duitse deelstaten verreweg het schappelijkst tegenover cannabisbezit: maximaal vijftien gram mogen gebruikers ongestraft bij zich hebben. Ter vergelijking: in het veel conservatievere Beieren en ook elders in de Republiek ligt die grens bij zes gram.
Partijen als Die Linke en de Groenen zetten zich in voor de legalisering van soft drugs. Dus namen zij eerder deze maand deel aan de traditionele ‘Hanfparade’, de jaarlijkse ‘Hennep-optocht’ door Berlijn. Die werd dit jaar alweer voor de 17e keer gehouden en trok een kleine 6000 belangstellenden: jong en oud. Om te beaccenturen dat de ‘‘acceptatie van cannabis onder de bevolking sinds ‘Kinder vom Bahnhof Zoo’ is toegenomen’’, besloot de organisatie om te vertrekken vanaf die met symboliek omgeven locatie: vanaf Bahnhof Zoo dus.
‘Complete legalisering gaat nooit gebeuren. Daar kan Duitsland binnen de context van de EU niet eens aan denken.’ (Andreas Gantner van afkickprogramma Therapieladen)
Hanfparade
De belangstelling voor de met concerten en speeches omlijste Hanfparade, die lang tanende was, neemt in Berlijn weer toe. Maar de eis van de organisatoren van de drugsmars – ‘De legalisering van cannabis, zoals recent in Uruquay’ – zal niet snel werkelijkheid worden. Nog in januari van dit jaar verwierp de Bondsdag een voorstel van Die Linke, met steun van de Groenen, om cannabis te legaliseren en cannabis-clubs – vergelijkbaar met de Nederlandse coffeeshops – in te voeren.
‘Complete legalisering gaat nooit gebeuren,’ weet Andreas Gantner van Therapieladen. ‘Daar kan Duitsland binnen de context van de EU niet eens aan denken.’ Gantner interesseert zich niet zo voor het legaliserings-debat. ‘De jongeren die ik behandel zijn sowieso veel te jong. Die moeten helemaal geen drugs gebruiken. Bij zeer vroeg gebruik, zo tussen de 12 en 16 jaar, kan cannabis immers grote hersenschade aanrichten.’
THC-gehalte
Samen met andere critici waarschuwt Gantner: ‘Softdrugs bestaan niet meer’. Het THC-gehalte (het psychoactieve bestanddeel) van cannabis steeg de laatste jaren dramatisch. ‘Het aandeel is vertienvoudigd,’ weet hoofdcommissaris Lutz Müller van Bremen. Müller constateert dat steeds meer pubers ‘zwaar verslaafd’ zijn aan cannabis: hun schoolprestaties lijden eronder, ze raken sociaal geïsoleerd en ze raken betrokken bij diefstallen en inbraken om hun gebruik te bekostigen. ‘We vergoelijken cannabisgebruik, terwijl het onder jongeren net zo problematisch is als comazuipen,’ waarschuwde Müller in de krant Taz.
In Berlijn is het aanbod aan hulpprogramma’s en therapieën voor verslaafde jongeren is groot. Volgens Andreas Gantner met reden: vijf tot tien procent van de jongeren die softdrugs gebruiken krijgen ernstige problemen. ‘Die hebben absoluut therapie nodig.’
Streetwise
Ook Jakob en Dorothea kennen dergelijke gevallen. ‘Een jongen bij mij in de klas haalde altijd goede cijfers,’ vertelt Dorothea. ‘Tot hij vrienden kreeg, die de hele dag blowen. Binnen een paar semesters haalde hij alleen nog onvoldoendes. En wat ik zo raar vind: het kan hem niets schelen.’
De streetwise Jakob, die het door dealers en drugsgebruikers overspoelde Görlitzer Park beschouwt als zijn achtertuin, maakt zich geen zorgen. ‘Ik heb nergens last van,’ zegt hij zelfverzekerd en loopt af op een groepje Afrikanen. Hij begroet ze met een lach en een handdruk. Nog geen minuut duurt de deal. Dan heeft Jakob voor vandaag weer genoeg gescoord.
Eerder verschenen in: Het Parool PS / De Wereld
