Vijftien Nederlandse media zijn een website begonnen waar klokkenluiders informatie met hen kunnen delen. Het lijkt heel erg op een plan van een oud-medewerker van WikiLeaks: de site publiceert zelf geen documenten maar is alleen een doorgeefluik.
De klokkenluidersdienst, Publeaks, is maandag gepresenteerd in artikelen in deelnemende media. De initiatiefnemers benadrukken op de homepage van de website publeaks.nl dat lekken niet zonder gevaren is. Hoewel Publeaks "een omgeving (is) die u in staat stelt om veilig en anoniem informatie te lekken naar de pers", bevat de vierde zin direct een waarschuwing: "Natuurlijk is lekken niet zonder risico en wij adviseren u dringend om deze nadere uitleg daarover goed te lezen."
De site benadrukt dat het zelf geen documenten zal publiceren, zoals de bekendste klokkenluiderswebsite WikiLeaks dat doet: "Publeaks heeft eigenlijk geen overeenkomsten met Wikileaks. Wikileaks zoekt zelf informatie en publiceert die ook zelf, Publeaks is niet meer dan een brievenbus."
OpenLeaks
Daarmee voert de Stichting Publeaks eigenlijk een oud idee uit. Drie jaar geleden maakte Daniel Domscheit-Berg bekend dat hij een klokkenluiderswebsite wilde opstarten met de naam OpenLeaks. Deze Duitser maakte deel uit van de vroege geschiedenis van WikiLeaks, maar verliet de site na ruzie met Julian Assange. In een boek bekende oud-woordvoerder Domscheit-Berg dat WikiLeaks in de beginjaren helemaal niet zo veilig was als de organisatie deed voorkomen.
Het doel van OpenLeaks was om alleen een doorgeefluik te zijn van stukken naar media en mensenrechtenorganisaties die zich daarvoor hebben aangemeld.
Overigens is OpenLeaks nog altijd niet van start gegaan. Eind vorig jaar verscheen op de site van OpenLeaks echter een bericht met de mededeling dat het project "despite popular belief (…) still alive" is.
Globaleaks
De software die Publeaks gebruikt komt van het Italiaanse Hermes Center for Transparency and Digital Human Rights. Die software, Globaleaks, wordt ook gebruikt door klokkenluiderswebsites in andere landen. Maar Nederland is het enige land waar meerdere media zich hebben aangesloten op één klokkenluiderwebsite, aldus een woordvoerder van het Hermes Center per e-mail. Globaleaks heeft overigens geen connectie met Openleaks.
Bescherming
"In onze digitale wereld is het bijzonder lastig om stappen te zetten, zonder dat deze getraceerd kunnen worden." – Rejo Zenger, Bits of Freedom
Of het systeem van Publeaks genoeg bescherming biedt aan klokkenluiders, "moet de toekomst uitwijzen", aldus Rejo Zenger van digitale burgerrechtenstichting Bits of Freedom. Het is "bijzonder lastig om echt anoniem informatie te delen", schrijft Zenger desgevraagd in een e-mail. Op de vraag of de pagina over veiligheid op de website van Publeaks genoeg informatie biedt voor potentiële klokkenluiders, reageert hij als volgt:
"In onze digitale wereld is het bijzonder lastig om stappen te zetten, zonder dat deze getraceerd kunnen worden. Een computer slaat, zonder dat je het merkt, veel gegevens op over de websites die je bezoekt. Maar ook die websites zelf registreren veel over de gebruiker. Tenslotte kunnen ook documenten veel verraden over de opsteller. Dat geldt natuurlijk voor de inhoud, maar evengoed voor de meta-informatie. En als je met iemand afspreekt om gevoelige documenten te bespreken, dan verraad je mobiele telefoon dat jullie beide op dezelfde plek zijn geweest. De tips op de genoemde pagina zijn dan zeker behulpzaam, maar tegelijkertijd ook slechts het begin."
Zenger benadrukt het belang van klokkenluiders in de samenleving. "Het functioneren van onze geheime diensten, bepaalde afdelingen van de politie, maar ook enkele bedrijven, laat zich slecht controleren door de normale middelen zoals verantwoording en transparantie", aldus Zenger. "In dat soort situaties zijn klokkenluiders essentieel om er voor te zorgen dat de instanties verantwoordelijk omgaan met hun macht. Alleen omdat Snowden een moedige stap heeft gezet, weten we dat de NSA meekijkt in grote delen van het verkeer op internet."
