Met zijn vorige show Voor de zoveelste keer belandde cabaretier Micha Wertheim (40) op een logisch eindpunt. Nadat hij alle regels en wetten van het comedyvak had geanalyseerd en gekraakt, bleef louter het acteren zelf over. Dus waarom zou je dan niet een fragment van tien minuten letterlijk herhalen? Met onverwachte gevolgen voor de toeschouwer, die nu elke grap en ieder gebaar letterlijk opnieuw langs zag komen, extra goed begreep en daardoor de tweede keer nog harder moest lachen.
Deconstructie
De deconstructivist, de Andy Kaufman onder de Nederlandse cabaretiers, zadelde zichzelf op met een groot probleem. Hoe nu verder in een zesde programma? De schrijversblokkade dreigt. Met Voor je het weet maakt hij feitelijk een show over het moment voordat er een show is. Over het moment dat de conferencier nog alle kanten uit kan, dat de gedachten al door zijn hoofd zweven, dat de woorden op het puntje van zijn tong branden. Feitelijk maakt Wertheim met Voor je het weet een voorstelling over het feit dat hij (zogenaamd) nog geen voorstelling heeft. Zie maar eens 90 minuten te vullen als je thuis een kersverse huilende tweeling hebt liggen! De laptop staat op het podium om geniale invallen direct uit te tikken en uit te proberen op het publiek…
Wereldleed
Een week na de première schuift Wertheim aan in een eetlokaal in het Amsterdamse Watergraafsmeer. Een tafeltje verder zit een leesclub rijpe dames het wereldleed te bespreken. Micha is niet zo van het wereldleed, althans niet in zijn cabaretprogramma’s.
Eerst een vraag over zijn tweeling. Is hij als prille – gelukkige – vader veranderd als cabaretier? ‘Natuurlijk ben ik veranderd door die twee, maar niet in een beter of gelukkiger cabaretier. Ik geloof ook niet dat dat zo snel kan gebeuren. Ik denk eerder dat als je even uit je vaste routine wordt gegooid, je alles opnieuw moet proberen te snappen, en dat houdt de depressie wel op afstand.’
Kronkel
Wertheim wil even iets rechtzetten: hij is namelijk helemaal geen deconstructivist onder de cabaretiers! ‘Ik hoef niet per se de vorm van een cabaretavond ter discussie te stellen. Maar als ik iets wil zeggen, kom ik vaak terecht in rare kronkels. Dat is ook de basis van satire, dat je het niet meer weet en denkt: dan maak ik maar een grap. Een voorstelling is het leukst als niet duidelijk is waar hij over gaat.’
Zie bijvoorbeeld zijn half uur durende voorproefje in Toomler.
Het belangrijkste blijft dat de show heel grappig is. ‘Ik heb wel een plan, maar ik overzie niet bij een nieuwe voorstelling waar ik zal uitkomen. Daarom is het try-out proces moeizaam en pijnlijk. Soms krijg ik mails van teleurgesteld publiek: “waar hebben we naar zitten kijken?” Dan voel ik me erg bezwaard. Aan de andere kant zijn ze soms superenthousiast en dan weet ik dat ik die avond desondanks niet kan herhalen. Zo had ik een try-out in Enschede, waar ik met een aantal opmerkingen een enorme spanning had opgebouwd. Ik boog, ging naar de kleedkamer, pakte mijn tas. Toen ik de zaal terugkwam, zat iedereen er nog. Ze dachten dat het er helemaal bij hoorde! Toen ben ik met kleren en tas maar gaan zitten en doorgegaan. Dat vonden ze fantastisch, maar het is niet te reproduceren. Hopelijk is die Enschedese energie uiteindelijk in de voorstelling gekomen.’
Deadlinejunkie
Tot de première blijft Wertheim sleutelen, hij heeft die absolute deadline nodig .Het fascineert hem dat iemand als Marc-Marie Huybregts de perspremière overslaat. ‘Hij gaat in steeds grotere zalen staan, en dat is het dan. Hoe doet hij dat? Ik moet mezelf onder druk zetten. Toen ik klein was, vroeg ik aan mijn ouders of ze niet hadden gezien dat ik van de hoge duikplank was gesprongen. Vroegen zij of ik het nog een keer deed. En dan deed ik het voor het eerst. Dan was het makkelijker om te doen. Eerst spanning creëren voor jezelf, dan maar beginnen en kijken waar je terechtkomt.’
Topvoetballer
Eigenlijk is het jammer, vindt Wertheim, dat je een voorstelling pas echt beheerst als je ermee stopt. ‘Na honderd keer zit hij zo goed in je vingers, dat je bijna vergeet dat hij door knutselen is ontstaan. Je herstart in blinde paniek. Weerstaat de verleiding om je nieuwe show op de oude te laten lijken. Daarom vergelijk ik het in Voor je het weet met kinderen krijgen. Als je een tweede kind krijgt, twijfel je of je er net zo veel van zult houden. Je moet leren van allebei evenveel te houden. Niet van tevoren beslissen wat voor kind het had moeten zijn. Je wordt doodongelukkig als je hoopt op een meisje dat pianiste had moeten zijn en verdorie, nou zit je aan een topvoetballer vast!’
Babyfoon
In de voorstelling duikt zijn tweeling op, zij het vooral via de babyfoon. ‘Eigenlijk wil ik het niet over mijn eigen kinderen hebben. Maar je moet er niet te spastisch mee omgaan. Het zou raar zijn om te zeggen dat ik 1 kind heb gekregen. Ik gebruik dingen uit mijn echte leven, verander ze tot er niets meer van de droge werkelijkheid overblijft. Je kunt je eigen fantasie niet sturen. Als ik verhuis, als er iets nieuws gebeurt in mijn leven, dan komt dat onherroepelijk in de voorstelling terecht. In je fantasie kan alles? Dat is niet waar, want waarom lees je dan andermans roman? Dat zou je zelf niet kunnen fantaseren, je zit gevangen in je eigen wereld.’
Geen probleem voor Micha Wertheim, als in die fantasiewereld maar alles klopt. ‘In een voorstelling bouw ik een systeem op, dat helemaal rond moet komen. Alle draadjes moeten aan elkaar vast zitten, maar het mag ook weer niet kloppen. Het wordt een soort Escher figuur waar je aan kunt draaien.’
www.michawertheim.nl, Voor je het weet, tournee t/m 10 mei 2014
bron: De Persdienst
