Lachend staren de honderden Oegandese plattelandsvrouwen in de camera waarmee Ivan Mikuli? tussen de swingende lichamen doorrent. We zijn in een afgelegen zanderig dorpje op twee uur rijden van de hoofdstad Kampala maar de veelal ongeletterde plattelandsvrouwen zingen uit volle borst mee met het westerse – in Afrika totaal onbekende – nummer Price Tag van de Britse Jessie J.
‘We filmen hier de grootste lipdub van Afrika’, verklaart Mikuli?. ‘Uh, wat? Een lipdub?’, antwoord ik, terwijl ik me plots extreem onnozel voel. Misschien komt het door het al twee jaar door Afrika reizen en het übertrage internet wat het kijken van filmpjes hier vrijwel onmogelijk maakt. Maar nooit eerder heb ik van deze term gehoord. Als de Bosnisch-Nederlandse filmmaker me uitlegt dat het een in één shot gefilmde videoclip is waar ‘normale’ mensen een bekend nummer playbacken, herinner ik me opeens deze lipdub van Amerikaanse soldaten in Afghanistan die ‘viraal’ ging en zo zelfs mij in dit verre continent wist te bereiken.
Flirten met de camera
Zoiets in Afrika filmen blijkt echter een hele uitdaging, vertelt Mikuli?. ‘De meeste van deze vrouwen kunnen geen Engels en zijn zelfs ongeletterd. Het uit het hoofd leren van de tekst is hierdoor al een waanzinnige klus.’ Ook gelooft de regisseur dat westerlingen meer gewend zijn om voor een camera te acteren. ‘Voor vrouwen hier op het platteland in Afrika was dat allereerst heel vreemd’, grinnikt Mikuli? die eerder in Nederland tientallen lipdubs maakte. Toen de 32-jarige filmmaker de vijfhonderd Oegandese vrouwen leerde hoe met hun ogen de camera te volgen en er zelfs mee te flirten, schaterde de dames het dan ook uit.
De mooie locaties blijken aan de andere kant weer voor het oprapen. Zo wordt gefilmd op de lokale vismarkt en in de kleurrijke dorpjes. En moet je voor lipdubs in Nederland vaak speciale rekwisieten kopen of huren, bijvoorbeeld rookmachines. Hier in Oeganda wordt via via even snel een graafmachine geregeld voor het filmen van de afsluitende overview.
Kleine leningen verstrekken
Hoewel de lipdub vooral verrassend en grappig moet zijn, is die ook bedoeld om aandacht te vragen voor de net gelanceerde website microbankieren.nl. Nederlanders kunnen via deze site aan plattelandsvrouwen in Oeganda een lening van minimaal 70 euro verstrekken waarmee ze een eigen bedrijfje kunnen starten. Hoewel ik zelf de laatste nogal sceptisch ben over westerse ontwikkelingshulp in Afrika, laten de verhalen van de deelnemende vrouwen mijn hart sneller kloppen.
‘Het is als dag en nacht’, omschrijft Agnes Ndagire de impact die de leningen op haar leven hebben. De forse 35-jarige vrouw in zwarte rok, rood T-shirt en met een zilver glitter doekje om haar kroeshaar gebonden zette in oktober 2012 met een eerste lening van 600.000 Oegandese shilling (177 euro) een champignonkwekerij op. Door het enorme succes wist ze de lening al binnen twee maanden af te lossen en vroeg een nieuwe bedrag af om verder te groeien. Na ook die lening te hebben terugbetaald, stapte de moeder van vier kinderen met een derde lening over op het fokken van varkens. ‘Omdat meer mensen de champignonteelt hadden ontdekt, viel daar inmiddels minder geld in te verdienen’, verklaart ze lachend.
Succesvol water verkopen
Voordat ze een lening afsloot had de 35-jarige vrouw amper genoeg geld voor eten, laat staan voor schoolgeld. ‘Nu kan ik mijn kinderen naar een dure private school sturen, waar ze goed onderwijs krijgen.’ Een andere vrouw huurde met behulp van een lening een boor waarmee ze in haar eigen tuin een waterput aanlegde. Met haar succesvolle waterverkoop bedrijfje wist ze vervolgens moeiteloos het geld terug te betalen.
‘Doordat dit haar eigen waterput is, onderhoudt ze hem perfect’, vertelt Duko Hopman, directeur van Sypo, het bedrijf achter microbankieren.nl. Volgens de 29-jarige Nederlander is microfinancieren niet zo paternalistisch als geld doneren. ‘Je weet zeker dat de mensen het willen, want ze betalen het immers allemaal zelf. Hierdoor voelen ze zich ook verantwoordelijk voor hetgeen wat ze ermee doen.’
Leukere ontwikkelingssamenwerking
Eerder kwam het geld voor de leningen voornamelijk van Nederlandse bedrijven en ngo’s . Maar door de bezuinigingen op ontwikkelingshulp en de economische crisis droogden deze inkomstenbronnen grotendeels op. ‘Als een bedrijf honderden mensen heeft moeten ontslaan, kan het niet langer geld gaan weggeven’, begrijpt Hopman.
Zo bedacht de directeur om microbankieren.nl op te richten wat volgens hem bovendien een veel leukere en prettigere manier van ontwikkelingssamenwerking is. ‘Normale Nederlanders kunnen zo zelf kiezen welk businessplan ze het beste vinden en aan wie ze het geld gaan uitlenen. Ze zien waar hun geld naartoe gaat, hoe het langzaam wordt terugbetaald, hoe de vrouwen het doen en hoe hun leven en dat van hun gezin erdoor verbetert.’
Zien wat voor impact jouw lening heeft
Leningverstrekkers worden er overigens niet rijk van. ‘Van de Nederlandse Bank mogen we geen rentes uitkeren of gedoneerd geld teruggeven want dan zouden we een officiële bank worden.’ Maar Hopman is ervan overtuigd dat mensen bereid zijn geld in het project te steken. ‘Nederlanders doneren nog altijd veel. Wel zijn ze tegenwoordig – terecht – kritischer, willen zien wat er daadwerkelijk met hun geld gebeurt en dat het iets uithaalt. Met onze site komt dat helemaal goed. Ze kunnen er exact mee zien wat voor impact hun lening heeft.’
Het bedrag dat mensen uitlenen, gaat voor honderd procent naar de plattelandsvrouwen. ‘Onze kosten betalen we uit de door de vrouwen betaalde rentes, die overigens veel lager zijn dan bij menig ander microfinancieringsorganisatie in Oeganda.’ Doordat bij Sypo bijna alles digitaal wordt verwerkt, is er nauwelijks papierwerk of andere bureaucratie. ‘Veel microkredietinstellingen in Afrika gedragen zich als een luxe bank en moeten perse in grote kantoren zitten met marmeren tegels en tientallen dure accountants en pr-types’, grinnikt Hopman. Sypo heeft echter maar vijf werknemers in dienst die werken vanuit piepkleine zeer basic ingerichte veldkantoortjes. ‘Op deze manier hebben we met hele lage overheadkosten al 3500 leningen verstrekt.’
Filmpje van een zielig kijkend kindje
Maar waarom voor deze website eigenlijk aandacht vragen via een lipdub? ‘Onze generatie zit niet meer te wachten op een filmpje met een kindje dat zielig in de camera kijkt terwijl een voiceover vertelt hoe je haar kunt helpen’, gelooft filmmaker Ivan Mikuli?. ‘Tegenwoordig moet je mensen verrassen en aan het lachen weten te brengen. En subtiel laten we tegelijkertijd de vrouwen zien die de leningen krijgen, en de zaakjes die ze ermee opzetten. Dit prikkelt mensen hun nieuwsgierigheid waarna ze doorklikken. Bovendien vonden de Oegandese vrouwen – allemaal klant van Sypo – het helemaal geweldig om deel te nemen.’
Ook Hopman was direct voor het idee te porren. ‘Als jong bedrijfje houden we van nieuwe dingen. Bovendien kun je met zo’n lipdub heel snel de diversiteit van de vrouwen en bedrijfjes laten zien; een kapperszaakje, een champignonkwekerij, zonnepanelen, viskraampjes, een varkensfokkerij. Zo laat je via een heel mooi beeld zien wat de impact van microfinancieren is.’ Dan grinnikend: ‘En hoewel het ook grappig is hoe Nederlandse verzekeringsbedrijven lipdubs als promotiemiddel inzetten, komt het in swingende Afrika natuurlijk pas echt uit de verf.’
Nu toch wel nieuwsgierig naar die grootste lipdub van Afrika? Hier kun je de Oegandese plattelandsvrouwen in actie zien: hier
Benieuwd welke nieuwe bedrijfjes de vrouwen willen starten? Klik dan hier om naar de website van microfinancieren.nl te gaan.
