Ga als partij een coalitie aan met Angela Merkel en je bent je leven niet zeker. De liberale FDP verdween afgelopen zondag zelfs uit de Bondsdag, na vier jaren in een regering onder kanselier Merkel.
De sociaal-democratische SPD maakte in 2009 een soortgelijk drama mee. Na een ‘grote coalitie’ met Merkels CDU/CSU behaalden de sociaal-democraten met 23 procent van de stemmen het slechtste resultaat ooit in hun geschiedenis.
Er bestaat in het Duits een prachtig woord voor dit fenomeen: ‘herunterregieren‘, kapot regeren. Dat is wat Angela Merkel doet met haar coalitiepartners.
Killer
Merkel – die bij de Bondsdagverkiezingen zondag weliswaar een klinkende overwinning behaalde, maar geen absolute meerderheid – gaat proberen om SPD of Bündnis90/DieGrünen over te halen met haar een coalitie aan te gaan. Maar die reageren vooralsnog, wegens Merkels reputatie als ‘coalitiepartner-killer’, terughoudend.
Een nieuwe ‘grote coalitie‘ ligt voor de hand. Zowel CDU/CSU als SPD wonnen – hoewel de SPD slechts een magere 2,7 procent. En beide partijen stemmen overeen op het belangrijkste dossier: Europa en de euro.
Op een ander heikel punt, de door de SPD gewenste invoering van een wettelijk minimumloon, zal Merkel moeten inbinden. Maar de kanselier heeft al een onderhandelingsvariant in de aanbieding: zij wil werkgevers en werknemers per sector verplichten om een minimum-uurloon overeen te komen.
Homo-huwelijk
Zaken als het homo-huwelijk en het door de conservatieve CSU gewenste ‘Betreuungsgeld’ (een soort verzorgingsgeld voor thuisblijvende moeders) – dat door links smalend een ‘aanrechtssubsidie’ wordt genoemd – zullen nog het meeste overleg vergen. Maar de SPD kan veel uit de onderhandelingen slepen: de sociaal-democraten zullen Merkel erop wijzen dat zij met eeen goed resultaat voor de dag moeten komen om hun sceptische basis ervan te overtuigen dat een hernieuwde samenwerking met Merkel toekomst heeft. En Merkel zal hoe dan ook resultaat moeten boeken, want in nieuwe verkiezingen heeft niemand in Duitsland zin.
Merkel zal hoe dan ook resultaat moeten boeken, want in nieuwe verkiezingen heeft niemand in Duitsland zin.
Fris
Sommige commentatoren hopen op landelijke samenwerking tussen CDU/CSU en de Groenen, die overigens zondag meer dan twee punten verloren en uitkamen op 8,4 procent. Het is een fris idee. Zo’n op federaal niveau nog niet vertoonde coalitie zou goed aansluiten bij Merkels historische overwinning.
Lopen de standpunten niet teveel uiteen? Dat valt te bezien. Met de ‘Energiewende’ en door afscheid te nemen van kernenergie heeft Merkel het atoomstandpunt van de Groenen al grotendeels overgenomen. Bovendien behoren veel Groenen-kiezers inmiddels tot de maatschappelijke bovenlaag van welvarende tweeverdieners. Die staan in mentaliteit helemaal niet zo ver af van de christen-democraten.
Pedofilie
Maar er zijn ook veel geschilpunten: het homo-huwelijk, de liberalisering van softdrugs, het ‘Betreuungsgeld’, de belastingverhogingen die de Groenen wensen, het zijn allemaal hoogst controversiële thema’s. En dan is er nog het omstreden – en tijdens de campagnes veel besproken – pedofilie-standpunt, dat leidinggevenden van de Groenen in het verleden innamen. Onder conservatieve CSU-aanhangers bestaat daarnaast nog veel persoonlijke weerstand tegen de oude, linkse actietijgers uit het Groenen-kamp. Bovendien verkeren de Groenen, na hun verkiezingsnederlaag, in een leiderschapscrisis.
Wachtkamers
Pas na een wisseling van de wacht kan duidelijk worden welke kant de partij op wil. Voor Merkel maakt dat alles de Groenen tot een weinig aantrekkelijke onderhandelingspartner. Een zogeheten ‘zwart-groene’-coalitie tussen CDU/CSU en de Groenen zou kans maken als een jongere, pragmatische en minder ideologisch belaste generatie naar voren zou treden. Maar de praktijk in Duitsland leert dat jongeren maar weinig serieus worden genomen en dat zij eerst vele jaren in de wachtkamers van de macht moeten doorbrengen.
Een grote coalitie dus. Daar zullen ongetwijfeld moeizame en langdurige onderhandelingen aan vooraf gaan. Maar de SPD heeft als traditionele volkspartij voldoende verantwoordelijkheidsbesef om ten langen leste in zo’n monsterverbond te stappen. Het belang van Duitsland – en van Europa niet te vergeten – is groter dan dat van de partij. Dat weet de SPD-leiding. En in dat besef zullen de sociaal-democraten ongetwijfeld ook handelen.
