Als Rusland ontevreden is over de politieke of economische ontwikkeling in een land, en in het bijzonder over haar relatie met dat land, dan start Moskou een voedselgevecht. Dat zal ze leren, zo denken de Russen. Vooral de voormalige Sovjet-republieken zijn een ongewillig slachtoffer van de Russische voedselwarenautoriteit.
Yoghurt, kaas en kwark uit Litouwen
Het nieuwste slachtoffer van Ruslands voedselboycot is Litouwen. Sinds deze week mag de Baltische staat geen zuivel meer exporteren naar Rusland, omdat de kwaliteit van de melkproducten ondermaats zou zijn.
De exportban is een hard gelag voor Litouwen, dat voor de export van onder meer yoghurt, kaas en kwark voor 85 procent afhankelijk is van Rusland. Ter vergelijking: voor Rusland is dat percentage slechts één procent.
Kaliningrad
De Litouwse regering geloof niet dat er iets schort aan de kwaliteit van hun zuivel. Vilnius en Moskou worstelen namelijk al langer over de gasprijs (die zou volgens Litouwen tussen 2006 en 2012 met zeshonderd procent gestegen zijn), over de naderende associatieverdragen van Oekraïne en Moldavië met de Europese Unie (Litouwen is dit half jaar voorzitter van de EU en premier Algirda Butkevicius riep op om gezamenlijk de opgevoerde politieke druk vanuit Rusland te weerstaan) én over Kaliningrad. De Litouwse minister van Buitenlandse zaken Linas Linkevicius reageerde deze week namelijk op het feit dat Russische douaniers al wekenlang trage controles op Litouwse goederen uitvoeren, met lange wachttijden aan de grens tot gevolg. Hij stelde dat Litouwen wraak zou kunnen nemen met de Russische enclave Kaliningrad (dat tussen Polen en Litouwen verscholen ligt): "Het is theoretisch mogelijk om treinverbindingen, goederenvervoer en andere handel af te sluiten, omdat Kaliningrad geografisch geïsoleerd ligt. We doen het niet, want zo gaan we niet met elkaar om, maar het zou kunnen", meldde hij aan Reuters. Deze opmerking schoot in het verkeerde Russische keelgat.
Het is theoretisch mogelijk om treinverbindingen, goederenvervoer en andere handel af te sluiten, omdat Kaliningrad geografisch geïsoleerd ligt
Moskou ontkent overigens dat politieke motieven ten grondslag liggen aan het voedselboycot. Maar er zijn de afgelopen jaren dusdanig veel importbannen geweest dat analisten niet meer geloven in enkel extreem strenge Russische voedselstandaarden. Tonio Borg, de EU-commissaris voor consumentengezond, heeft al gezegd niet te weten "welke bedenkingen Rusland momenteel heeft" wat betreft de Litouwse melk en voegt daaraan toe dat zijn commissie "de strengste ter wereld" is.
Amerikaanse kip, Moldavische en Georgische wijn
Zoals gezegd: de laatste jaren heeft de toorn van Moskou zich regelmatig geuit in voedselboycotten. Vooral de Russische buurlanden kunnen daarover meepraten. Alleen al dit jaar kregen Oekraïne (chocoladeboycot) en Moldavië (wijnboycot) te maken met importbannen. Maar ook de Verenigde Staten (vlees- en kipboycot) en Griekenland (vlees- en zuivelboycot) waren er dit jaar al slachtoffer van.
Andere voorbeelden dateren uit 2012 (kaasoorlog met Oekraïne), 2011 (dispuut om rauwe groenten uit de EU), 2009 (vlees uit Armenië; melk uit wit-Rusland) en 2006 (Georgische wijn). En dit rijtje is zelfs onvolledig.
Volgens experts wil Rusland met dergelijke voedselboycotten de druk op landen opvoeren om iets gedaan te gedaan krijgen of probeert Rusland bewust de houding van dé voedselwarenautoriteit aan te nemen. Het valt op dat het vaak juist de topsectoren van de handelspartners zijn die Rusland aanpakt.
Nederlandse aardappelen
Zo ook Nederland. Dat kreeg de laatste tijd naast gezamenlijke importbannen als lid van de EU, ook individueel een aantal importverboden van Rusland op het bordje. Staatssecretaris Sharon Dijksma kreeg vorige maand bijvoorbeeld gedaan dat de Russen het boycot op Nederlands kalfsvlees ophieven. Al zijn de Russen daar zelf ook bij gebaat, omdat de kalfsvleesconsumptie in het land enorm toeneemt en ze voor de productie nog te veel afhankelijk zijn van onder meer Nederland.
Vandaag gaat staatssecretaris Sharon Dijksma het zoveelse voedselgevecht met de Russen aan, ditmaal om de importstop van Nederlandse pootgoed (een Nederlands belang van meer dan 1,5 miljard euro per jaar) op te heffen. Ze is daarvoor vandaag en morgen in Moskou.
Ongelukkiger had de timing van deze handelsmissie overigens niet kunnen zijn. Want onze band met Rusland is verstoord. We vieren dan wel een vriendschapsjaar, maar de verhitte politieke ophef over de Greenpeace-actie in Moermansk, het oppakken van de Russische diplomaat Dmitri Borodin in Den Haag en de aanhoudende kritiek vanuit Nederland op het schenden van mensenrechten in Rusland zal overheersend zijn. De verhoudingen zijn vertroebeld, Rusland is boos. En wie zal daar de dupe van zijn? Juist: de Nederlandse aardappel.
Dat heeft de recente geschiedenis ons wel geleerd.
