18.000 Polen zitten er vanavond op Wembley, het beroemde stadion in Londen. Ze zullen hun land aanmoedigen in het WK-kwalificatieduel met Engeland. En ze hopen maar op één ding: dat history repeats.
De Engelse media, geschiedenisgevoelig als ze zijn, schrijven over niks anders. Engeland versus Polen, op voorhand een mooi affiche. Engeland moet winnen om zich te plaatsen voor het WK in Brazilie, Polen is al kansloos voor deelname aan het eindtoernooi.
Vliegende held
Veertig jaren en twee dagen geleden, op 17 oktober 1973, werd het 1-1. Engeland miste het WK. En de held was de Poolse keeper Jan Tomaszewski, één van de beste doelmannen ter wereld.
De vliegende held van weleer is het middelpunt van de Britse belangstelling. Elk Engels televisiestation wil hem voor de camera halen, en overal duikt zijn naam op (en ook hier, en hier, en hier…). Maar waar bijna niemand over bericht (op The Guardian na), is dat Tomaszewski de doelman een historisch figuur is, maar dat Tomaszewski de Poolse post-voetballer vooral een rare, homofobe kwibus is.
Post-carrière
Tomaszewski had een succesvolle carrière als keeper. Hij won onder meer zilver op de Olympische Spelen van Montreal (1976), werd derde op het WK in West-Duitsland (1974) en speelde in totaal 63 duels met Polen. De Braziliaan Pele noemde hem na het WK in 1974 zelfs de beste doelman ter wereld.
Na zijn loopbaan leek Tomaszewski de spotlights echter te missen. Hij probeerde het als marketingadviseur, werd journalist, schreef columns en gaf commentaar bij voetbalwedstrijden. Tomaszewski nam nooit een blad voor de mond, gaf zijn mening over alles en sloeg daar regelmatig in door.
Homowet
Tomaszewski verscheen zelfs op het politieke toneel toen hij in 2011 werd gekozen in de Sejm, het Poolse parlement. Hij vertegenwoordigt de stad Lodz met de partij Recht en Rechtvaardigheid, de rechtse oppositiegroep die onder leiding staat van Jaroslaw Kaczynski. Tomaszewski is – de facto – sportwoordvoerder.
Michiel van Blommestein (@mvanblom), Polen-correspondent voor onder meer Elsevier en De Persdienst, woont in Lodz en volgt de trekken van Tomaszewski al geruime tijd. “Echt heel veel heeft hij als parlementariër niet in de melk te brokkelen, hoor. Hij is goed voor de quotejes, maar wordt niet heel serieus genomen.”
Tomaszewski zei letterlijk over homo's : “Ik tolereer ze, maar ik accepteer ze niet.”
Maar uitspraken doen, daar is Tomaszewski goed in. De oud-doelman liet zich afgelopen zomer van zijn extreem-rechtse kant zien, toen hij zich schaarde achter de uitspraken van de Russische poolstokhoogspringster Jelena Isinbajeva. Zij verdedigde de Russische homowet en uitte kritiek op mede-atleten die dat standpunt niet deelden. Van Blommestein: “Tomaszewski haalde vervolgens keihard uit naar homo’s in de sport. Hij gaf Isinbajeva groot gelijk, en voegde eraan toe dat hij zou willen dat ze in Polen dezelfde wetten zouden doorvoeren als in Rusland. Hij zei letterlijk: “Ik tolereer ze, maar ik accepteer ze niet.”
Frans afval
Praten over sport en politiek, het lijkt de favoriete bezigheid van Tomaszewski. Vooral de Poolse voetbalbond heeft het de afgelopen jaren moeten ontgelden. Bijna alle voorzitters nagelde hij aan de schandpaal en moesten van hem aftreden. "Als het bordeel niet functioneert, moet je niet de muren schilderen, maar de meisjes vervangen."
Zelfs zijn oud-ploeggenoot Grzegorz Lato kreeg er van langs, vooral omdat onder zijn beleid de afgelopen jaren een aantal buitenlanders met Poolse roots werd genaturaliseerd tot voetbalpolen. Zo zei Tomaszewski over international Damian Perquis: “Eén of ander Frans afval, voetbalafval, die in eigen land niet voldeed, speelt nu dus bij ons…” Tomaszewski verwijst dan bovendien graag naar een ‘echte Pool’ als Lukas Podolski, inmiddels Duits international, die nog een open sollicitatie had gestuurd.
Eén of ander Frans afval, voetbalafval, die in eigen land niet voldeed, speelt nu dus voor Polen…
Tomaszewski ‘boycotte’ dan ook het nationale elftal tijdens het recente EK in eigen land. “Ik ben een patriot, maar geen idioot.” Van Blommestein: “Tomaszewski heeft in dat interview ook nog uitgehaald naar Kaczynski. Hij is zelfs nog een maand geschorst als partijlid.”
Kansloos
Nu Zbigniew Boniek, die andere sterspeler van weleer, sinds een jaar met de scepter zwaait, houdt Tomaszewski zich iets meer gedeisd. “Maar als er een criticaster nodig is, laat Tomaszewski zich altijd graag voor de camera halen”, aldus Van Blommestein.
Maar met de wedstrijd tegen Engeland voor de boeg, waarin de geschiedenis en zijn figuur centraal staan, wordt Tomaszewski dan toch door de Polen ineens weer als die held van vroeger gezien? Volgens Van Blommestein valt dat wel mee. “Het wordt wel voor de geest gehaald, maar volgens mij hebben de Engelsen het meer over Tomaszewski dan de Polen.”
"We zijn kansloos tegen Engeland."
Zelf is Tomaszewski – uiteraard – uitgesproken over de kansen van Polen vanavond. “Een herhaling van veertig jaar geleden? Nie ma szans. Kansloos.”
