Uwe Wandel (53) draait er niet om heen. ‘Als die neonazi’s de kans kregen, zouden ze mij het liefst doodslaan.’
Wandel is een forse, gemoedelijke man met een borstelsnor. Behalve autohandelaar is hij ook burgemeester. In Wandels gemeente, in de Oostduitse regio Mecklenburg-Voorpommeren, ligt het gehucht Jamel: een onooglijke vlek aan het eind van een doodlopende landweg, tegen de rand van een bos en niet ver van de Oostzee.
Wapenbezit
Jamel is berucht omdat neonazi’s het er voor het zeggen hebben. Hun aanvoerder heet Sven Krüger (38), een sloopondernemer, die wegens heling en verboden wapenbezit een gevangenisstraf van vier jaar uitzit. Krüger kocht in de loop der jaren huizen op in het dorp en zette er zijn familie en nazi-vrienden in. Zijn adjudanten laten zich regelmatig zien bij gemeente-avonden, waar Uwe Wandel spreekt. ‘Een man of zes, zeven,’ zegt Wandel in het kantoor van zijn Autohaus in het plaatsje Grevesmühlen, enkele kilometers van Jamel. ‘Ze lijken normale burgers. Maar uiteindelijk radicaliseren die types altijd. Net als hooligans leven ze van geweld.’
‘Ze lijken normale burgers. Maar uiteindelijk radicaliseren die neonazi's altijd’ (Uwe Wandel, burgemeester van Jamel)
Communisten
In de landelijke, uitgestrekte deelstaat Mecklenburg-Voorpommeren, waar ooit de communisten het voor het zeggen hadden, is extreem-rechts onder een deel van de bevolking populair. De NPD, de radicaal-rechtse partij die al jaren een verbod boven het hoofd hangt, heeft vijf zetels in het regionale parlement, tot ongenoegen van de overige partijen, die vinden dat de NPD Mecklenburg-Voorpommeren – en Duitsland als geheel – te schande maakt.
Wachttoren
Sven Krüger was, tot hij in de gevangenis terecht kwam, actief NPD-lid. Niet ver van burgemeester Wandels autobedrijf, op hetzelfde industrieterrein, staat het door Krüger en diens kameraden gebouwde ‘Thinghaus’, het clubhuis van de regionale neonazi-scene. Het gebouw is omgeven door prikkeldraad. Een wachttoren met camera (‘reclamezuil’, volgens de neonazi’s) steekt boven het complex uit. Op een bord staat ‘Lever dood as Slaav’. Woest blaffende honden moeten bezoekers afschrikken.
'Happy Holocaust'
Als in het Thinghaus Rechtsrock-concerten worden, waarbij soms honderden neonazi’s aanwezig zijn, staat de straat vol met politieauto’s, vertelt Uwe Wandel. ‘Wat dat betreft is het wel goed dat het Thinghaus niet in Jamel staat. Dat is zo afgelegen. Hier hebben we beter zicht op wat die nazi’s doen.’
Deze zomer stond op de binnenplaats van het Thinghaus – verzamelpunt voor ‘Heimmattreue Männer und Frauen’ – een roestige grill met het opschrift ‘Happy Holocaust’. Het Thinghaus doet ook dienst als lokaal burgerbureau voor de NPD, waarvoor Stefan Köster (40) in de Landtag, het deelstaat-parlement, zit. Köster vermoedt dat iemand met het Holocaust-opschrift ‘zijn ongenoegen heeft willen spuien omdat de gevestigde partijen niets doen voor de belangen van het Duitse volk’.
Deze zomer stond op de binnenplaats van het Thinghaus een roestige grill met het opschrift ‘Happy Holocaust’
Multiculti-ideologie
Köster ontvangt in zijn werkkamer in het bedwelmende Schloss in de regionale hoofdstad Schwerin, waar de Landtag is ondergebracht. De slanke man met een opvallend lui linkeroog is in niets de agitator die men mogelijk zou verwachten. Köster spreekt beheerst en reageert pas geprikkeld als de NPD met Hitler in verband wordt gebracht. ‘Het is zo makkelijk om ons als nazi’s af te schilderen. Maar de kiezers doorzien die spelletjes. Zij waarderen het dat wij ons als enigen durven te verzetten tegen de multiculti-ideologie van de andere partijen.’
Massa-immigratie
Voor een NPD-verbod, dat de Bundesrat – de Duitse Eerste Kamer – nastreeft, heeft Köster geen angst. Een eerdere poging liep al eens spaak. ‘Wat valt er te verbieden? Dat we ons uitspreken tegen massa-imigratie? Köster gebruikt de term Überfremdung, waarvoor de mensen in het dunbevolkte Mecklenburg-Voorpommeren, waar 1,9 procent van de bevolking uit het buitenland afkomstig is, toch echt niet bang hoeven te zijn. Köster: ‘Onze kiezers komen ook in Hamburg en Berlijn en zien dat hele wijken daar in handen zijn van Turken en Roma. Die toestanden willen wij hier niet.’
‘Onze kiezers zien hoe in Hamburg en Berlijn hele wijken in handen zijn van Turken en Roma’ (Stefan Köster, NPD Schwerin)
Verachting
De andere partijen in het parlement mijden de NPD en maken het de fractie graag lastig. Köster en diens fractiegenoten worden regelmatig berispt, bijvoorbeeld toen de NPD kritiek had op de minuut stilte die de Landtag in acht nam voor de dodelijke slachtoffers van de neonazi-cel NSU. Köster: ‘Waarom moest die minuut stilte pas nu? Omdat het ineens gaat om ‘slachtoffers van rechtse terreur’ terwijl we eerder dachten dat de Turkse maffia achter die moorden zat? En waarom zijn we niet stil voor slachtoffers van linkse terreur?’
De openlijke verachting door collega’s van andere partijen deert Köster niet. Integendeel, NPD’ers zien zichzelf graag als outcasts. ‘Wij willen geen enkel contact met partijen die het Duitse volk verraden.’
Hitler-cultus
Over Sven Krüger en diens neonazi-groep in Jamel is Stefan Köster kort. Jamel is voor hem ‘een dorp als alle andere’. ‘En wat Krüger betreft: de NPD heeft zich gedistantieerd van de strafbare feiten die hij heeft begaan. Maar wij distantiëren ons niet van hem als persoon.’
Vanuit Schwerin rijd je een dikke dertig kilometer over schilderachtige landweggetjes, richting Jamel. Mecklenburg-Voorpommeren kan een toeristisch paradijs zijn, met de verlaten Oostzeekust, de vele fietsroutes en wandelpaden, de pittoreske dorpjes, de wouden en meren en fraai gerestaureerde steden als Schwerin en Wismar. Geen wonder dat regionale bestuurders zich zorgen maken over de populariteit van de neonazi’s, die de reputatie van de deelstaat internationaal geen goed doet. Met name Britse tabloids smullen van de ‘Hitler-cultus in Jamel’.
‘Wij willen geen enkel contact met partijen die het Duitse volk verraden’
Vuur
Wie op een herfstige avond, als het donker is ingevallen, het gehucht bereikt, wordt verwelkomd door een groot vuur op het terrein van de familie Krüger. Sinds Sven Krüger in de gevangenis zit, leidt diens vrouw Janette – actief voor ‘antifeministische, traditiebewuste en volkstrouwe vrouwen’ in de NPD – het sloopbedrijf.
De Krügers verbranden vaker sloophout en burgemeester Wandel is ervan overtuigd dat Sven Krüger ook grote hoeveelheden afval dumpte aan de rand van het dorp. Om de komst van nog meer neonazi’s te verhinderen kocht de gemeente de resterende huizen op, inclusief die lap grond. En nu moet Uwe Wandel ergens honderdduizend euro vandaan halen om de vervuilde grond af te graven. De overige inwoners van Jamel – het zijn er maar 37, onder wie 10 kinderen, in negen bewoonbare huizen – houden hun lippen stijf op elkaar over de herkomst van het afval.
Behalve de Lohmeyers.
Hippies
Birgit en Horst Lohmeyer, twee 50-ers, zijn hard op weg het bekendste hippie-paar van de Bondsrepubliek te worden. De schrijfster van regionale misdaad-Krimi’s en haar man, die iets met muziek doet, kochten in 2004 de boswachterwoning in Jamel. Al snel werd hen duidelijk dat hun buren er extreem-rechtse voorkeuren op nahouden, bijvoorbeeld toen ze hoorden dat kinderen elkaar met Sieg Heil begroetten. Ook de kaalgeschoren hoofden, de zwarte shirts en de kistjes die de mannen dragen spreken voor zich. Net als de muurschildering, waarmee bezoekers in Jamel worden verwelkomd, van een gelukkige Arische familie, met blonde kinderen en de tekst: ‘Dorpsgemeenschap Jamel, vrij, sociaal, nationaal’. De wegwijzer naar Braunau-am-Inn, de geboorteplaats van Adolf Hitler (855 kilometer), is inmiddels verdwenen.
Burgermoed
De Lohmeyers besloten verzet te organiseren tegen het ‘bruine gevaar’. Dat kwam hen op scheldkannonades te staan van hun rechtse buren. ‘Maar wij laten ons niet wegjagen,’ zegt Birgit Lohmeyer beslist. Het echtpaar organiseert jaarlijks een rockfestivalletje in Jamel, met multiculti-bands. Voor hun Zivilcourage (burgermoed) kregen de Lohmeyers de ene na de andere (geld)prijs. Ze werden uitgeroepen tot ‘Helden van het Noorden’ en mochten bij de Bondspresident in Berlijn op de koffie met Kuchen.
Nieuwe inwoners van Jamel werd snel duidelijk dat hun buren er extreem-rechtse voorkeuren op nahouden, bijvoorbeeld toen zij hoorden dat kinderen elkaar met ‘Sieg Heil’ begroetten.
Gutmenschen
Maar ondanks alle aandacht is de situatie, volgens Birgit Lohmeyer, niet verbeterd. ‘De heer Krüger is weer regelmatig in het dorp met proefverlof. En het schelden en dreigen gaan gewoon door.’
Volgens hun neonazi-buren zijn de Lohmeyers zelf schuld aan de onrust. ‘Dit was een gemoedelijk dorp, totdat zij hier kwamen wonen,’ zegt Tino Streiff (32), een bekend regionaal nazi-kopstuk. ‘De Lohmeyers zijn typische Gutmenschen, die er hun beroep van hebben gemaakt om ons verdacht te maken. Daar krijgen ze subsidie voor en ze worden er beroemd door.’
Streiff zegt dat hij de Lohmeyers heeft uitgenodigd naar dorpsfeesten ‘om elkaar te leren kennen’. Maar van dat soort uitnodigingen is Birgit Lohmeyer niet gediend. ‘Met nazi’s willen wij niets te maken hebben,’ zegt de schrijfster met de donker geverfde haren en de opvallende vleugelbril.
Escalatie
Uwe Wandel, de burgemeester, zit nu al jaren met de kwestie in z’n maag. Hij heeft vertrouwen in de nieuwe politiechef van Wismar. ‘Die zit er bovenop’. Angst voor escalatie wanneer Sven Krüger vrijkomt heeft Wandel niet. ‘Die heeft twee kinderen en moet geld verdienen.’ Krüger is bovendien niet het voornaamste probleem, zegt Wandel. ‘Erger is dat die extreem-rechtse mentaliteit hier zo wijd verbreid is. Het verschil tussen nazi’s en normale burgers wordt steeds kleiner.’
Eerder verschenen bij: NDC Media
