Drie knopen, drie wensen. Honderdduizenden gekleurde lintjes wapperen aan de gietijzeren hekken van de kerk van Bonfim, in Salvador – en aan de polsen van miljoenen Brazilianen en toeristen. Als weer en wind de stof verteren en het amulet uiteenvalt zijn je wensen werkelijkheid – als je tegen die tijd tenminste niet vergeten bent wat je ook alweer gewenst had.
Het Bonfimlintje is het symbool van de stad Salvador en een van de bekendste Braziliaanse iconen: er bestaat een hele santenkraam aan door de kleurige bedevaartsbandjes geïnspireerde souvenirs. Maar dat gaat binnenkort allemaal veranderen.
Productie terug naar Salvador
De lintjes worden namelijk wit, en van katoen – net als vroeger. De gekleurde bedevaartsbandjes (van polyester) zijn een innovatie van een fabriek in het vijftienhonderd kilometer zuidwaarts gelegen São Paulo, die ze de afgelopen twintig jaar produceerde.
Dat het symbool van Salvador weer in de stad zelf gemaakt gaat worden (met de hand, in een in de buurt van de kerk van Bonfim gelegen coöperatieve werkplaats) wordt door de meeste inwoners toegejuicht. Maar over het feit dat de lintjes voortaan alleen nog maar in wit verkrijgbaar zullen zijn, zijn de meningen verdeeld.
Syncretisme
Dat heeft alles te maken met de Afro-Braziliaanse geloven (zoals Candomblé) die velen in Salvador en omstreken aanhangen. De Senhor do Bonfim (letterlijk: ‘De Heer van het Goede Einde’) aan wie de lintjes gewijd zijn is in de Braziliaanse (van oorsprong Portugese) katholieke traditie een benaming voor Jezus Christus op het moment van zijn dood. In het syncretisme dat in de tijd van de slavernij ontstond werd deze ‘Heer’ echter vereenzelvigd met Oxalá, een van de bekendste Afro-Braziliaanse godheden (Orixás). Zodoende werd de kerk van Bonfim niet alleen voor katholieken, maar ook voor aanhangers van Afro-Braziliaanse geloven een van de belangrijkste bedevaartsoorden van het land.
Volgens de Afro-Braziliaanse religies behoort elk mens op aarde toe aan één of meer Orixás. De afgelopen twintig jaar (na de uitvinding van de gekleurde Bonfimlintjes) is onder aanhangers van Afro-Braziliaanse geloven de gewoonte ontstaan om bij een bedevaart naar de kerk van Bonfim een lintje in de kleur die bij hun Orixá hoort te kiezen. Maar hoewel wit – de kleur van de nieuwe lintjes – bij de Orixá Oxalá hoort, hoort lang niet iedereen bij deze godheid.
Soteropolitanos, zoals de inwoners van Salvador met een duur woord genoemd worden, hechten nogal aan hun tradities. Of de gekleurde lintjes dus daadwerkelijk zullen verdwijnen is dan ook nog maar de vraag. Volgens een enquête van plaatselijk dagblad A Tarde is een kleine meerderheid (51%) niet blij met de beslissing om voortaan alleen nog maar witte Bonfimlintjes te produceren.
