De wereld kijkt naar Angela Merkel. Van de Duitse bondskanselier, die de afgelopen weken herhaaldelijk met Vladimir Poetin belde, wordt verwacht dat zij het Kremlin in de crisis rond de Krim tot rede brengt. De Amerikanen mogen dreigen en de boeman spelen en Poetin met Adolf Hitler vergelijken, Merkel moet Vladimir Poetin masseren.
Russen kopen jaarlijks voor 36 miljard euro aan Duitse producten, waaronder veel Duitse auto’s
De Duitse stem telt zwaar in Moskou: de Bondsrepubliek is Ruslands grootste handelspartner in de Europese Unie. Beide economieën zijn zeer met elkaar vervlochten. Russen kopen jaarlijks voor 36 miljard euro aan Duitse producten, waaronder veel Duitse auto’s. Duitsland is voor bijna 40 procent afhankelijk van Russische gasleveranties en voor 35 procent van Russische olie. Het komt dus goed uit, dat Angela Merkel, niet de ongekozen functionarissen in Brussel, de ware leider is van Europa.
KGB
Dat de bondskanselier de Europese Zaken behartigt, wordt ook door Poetin geaccepteerd. De Russische president beschouwt Duitsland – mede wegens Merkels harde kritiek op Washington na het NSA-afluisterschandaal – als het enige land in de Europese Unie dat niet aan de leiband loopt van de Verenigde Staten. Handig: Merkel, die opgroeide in de DDR, spreekt Russisch. En Poetin, die als KGB-spion in Dresden werkte, spreekt goed Duits.
Koni
‘Het is altijd zenuwslopend, altijd strijd, altijd intensief'
Toch zijn de persoonlijke banden kil. Poetin, die met Merkels voortganger Gerhard Schröder (SPD) een vriendschappelijke relatie opbouwde, vindt dat Merkel hem te vaak de les leest. Bij bilaterale gesprekken roept de Rus daarom zijn zwarte labrador Koni erbij, wetende dat Merkel, die ooit door een hond werd gebeten, grote angst heeft voor honden.
De anekdote illustreert Poetins politiek van intimidatie. Voor hem telt alleen wie de sterkste is. ‘Het is altijd zenuwslopend, altijd strijd, altijd intensief,’ vatte een vertrouweling van Merkel het contact met Poetin samen.
Hitler
Maar ook Merkel is een machtsmens. De christen-democrate wordt vaak onderschat omdat zij voorzichtig optreedt. Maar al haar uitdagers – binnen en buiten de eigen partij – delfden de afgelopen jaren tegen haar het onderspit. In Europa drijft ze onverstoorbaar haar ideëen door, ook als dit haar op Hitler-vergelijkingen in crisislanden komt te staan.
Duitsland houdt om historische, geografische en economische redenen altijd rekening met Ruslands strategische belangen. Bijvoorbeeld toen Merkel zich verzette tegen Amerikaanse plannen om Georgië en Oekraïne het NAVO-lidmaatschap in het vooruitzicht te stellen.
Ontluisterend
Maar hoe dit nu moet gaan is niet duidelijk. Merkel, die natuurkundige is, vertrouwt er op dat beslissingen worden genomen op basis van rationele afwegingen. Ook tussen leiders die elkaar niet perse mogen ontstaat dan, zoals Russen zeggen, een obsje jazik, een 'gemeenschappelijk taal'.
Daarom was Merkels conclusie na het laatste telefoongesprek dat zij met Poetin voerde ontluisterend: 'Poetin is het contact met de realiteit verloren,’ zou de kanselier hebben gezegd. ‘Hij leeft in een andere wereld.'
Sovjet-Unie
Dat Poetins wereldbeeld, waarin het herstel van Ruslands invloedssfeer in de geopoltieke ruimte van de voormalige Sovjet-Unie bepalend is, voor westerse leiders zo wezensvreemd is, geeft te denken. Als de machtigste politicus van Europa, op wie veel hoop is gericht, met haar mond vol tanden staat, lijkt de kans op een redelijke oplossing voor het Russisch-Oekraïense conflict ver weg. Dan is ook Angela Merkel, hoeveel gewicht zij politiek en economisch ook in de schaal legt, machteloos.
