De Amerikanen zitten tot over hun oren in Venezuela, weet het vakbondslid in de Colombiaanse hoofdstad Bogotá heel zeker. “Duizenden paramilitairen hebben ze naar de grens met Colombia gestuurd, in Táchira. Ze willen er een eigen staat vestigen en ze worden gesteund door de Venezolaanse bourgeoisie.”
Het is dit soort samenzweringstheorieën dat het in deze tijden van sociale onrust in Venezuela goed doet. De linkse president Nicolás Maduro spreekt van fascistische moorddadige bendes die de macht willen grijpen en de oppositie, die hem liever vandaag dan morgen ziet vertrekken, is ervan overtuigd dat hij als een marionet aan de touwtjes hangt van de Cubaanse gebroeders Castro.
'De haat tussen de armen in de sloppenwijken en de middenklasse wordt door de regering in Venezuela aangewakkerd'
Die zitten in hun land nog steeds stevig in het zadel. Nogal wat demonstranten tegen de regering Maduro beweren met stelligheid dat ze tussen de agenten van de oproerpolitie mensen met een Cubaans accent hebben horen spreken. Zij zouden de bevelen geven, willen dat er flink op de demonstranten wordt ingetimmerd en dat ze illegaal worden vastgehouden en gemarteld. Venezuela zou moeten worden zoals Cuba, waar de mensen zich al meer dan vijftig jaar niet kunnen uiten zoals ze dat willen en een vrije pers een utopie is.
Houwdegen
Er zijn zelfs versies dat de Cubanen wijlen president Hugo Chávez, el comandante, die voortleeft in de harten van velen, hebben vermoord. Hij zou te eigenwijs zijn geweest in hoe hij het socialisme wilde invullen. Maduro is veel volgzamer, zo luidt het verhaal.
Venezuela is tot op het bot verdeeld en radicaal links en rechts wantrouwen elkaar intens, een wantrouwen dat gedeeld wordt door de zusterstromingen in de buurlanden, zoals blijkt uit de woorden van de Colombiaanse vakbondsman. De meest radicale rechtse oppositieleden in Venezuela lopen weg met Colombia’s ex-president Uribe, een houwdegen die het net als zijn linkse collega Chávez en diens opvolger Maduro niet zo nauw nam met de mensenrechten. En natuurlijk wordt Uribe door links Colombia en Venezuela gehaat.
Makke schapen
“Die haat tussen de armen in de sloppenwijken en de middenklasse wordt door de regering in Venezuela aangewakkerd”, zegt Janset Rojas, actrice, die een paar weken geleden besloot dat de demonstraties en de blokkades niet genoeg zijn om de Venezolanen bewust te maken van de problemen in hun land. Op pleinen, in de metro en in parken doet ze met haar groep Protesta Creativa – zo’n 60 mensen in het totaal uit alle maatschappelijke geledingen – theateracts om de moeilijke situatie aan de kaak te stellen. “Het wordt tijd dat mensen inzien dat de problemen waar we mee te maken hebben, de prijzen die alsmaar stijgen, de schaarste en de ellenlange rijen voor de winkels, en de onveiligheid, problemen zijn van ons allemaal. De scheiding die de regering en radicale elementen van de oppositie zo graag in stand houden, bestaat helemaal niet.”
Het ergste vindt Janset dat de regering een houding aanneemt of alles wat ze doet per definitie perfect is en niet ter discussie mag worden gesteld. Iedereen die het waagt kritiek te hebben heeft het vaderland niet lief. “Ik weet zeker dat de protesten in hevigheid zouden afnemen als de regering zou zeggen ‘We hebben ons vergist, we moeten een andere economische koers gaan varen.’ Wij burgers hebben nergens geld voor. We kunnen niet eens meer naar een theatervoorstelling. Zo is het leven niet bedoeld. Dat we van ons werk naar huis gaan en weer naar ons werk, als makke schapen.”
Een militair president
Janset Rojas is een vrouw van 29 met een kort asymetrisch kapsel en vriendelijke lachende ogen. Op haar T-shirt staat de tekst: Jouw klachten zijn mijn klachten. “Toen Chávez verkiesbaar was, was ik 15. Ik had een lerares met wie ik het heel goed kon vinden. Ik zei nog: Stem niet op hem, maar zij was ervan overtuigd dat dat een goede keuze was. Ik mocht nog niet stemmen. Ik zou nooit op hem hebben gestemd, want ik vind het niet goed dat een militair president wordt. We dachten dat het niet lang zou duren, maar nu zijn we vijftien jaar verder en het chavismo is nog steeds aan de macht.”
Haar ogen schieten vol tranen, die ze een beetje beschaamd wegveegt. “Het is zo moeilijk dat wij jongeren geen toekomst hebben. Er is veel te weinig werk, omdat de regering in de loop van de jaren zo veel bedrijven heeft onteigend en er niks voor in de plaats is gekomen. Ik heb een vriendin met een baby die mee wilde doen aan de demonstraties. Ik zei: ‘Nee, jij moet thuis blijven. Als jou iets overkomt, heeft je kind geen moeder meer.’ Het is aan ons jongeren om de straat op te gaan. Wij hebben nog geen gezin om voor te zorgen.”
Koffers
Janset Rojas besloot haar vak in te zetten om problemen aan de kaak te stellen. Maar zelfs deze vriendelijke manier van demonstreren roept soms agressie op: “We worden vaak uitgescholden door mensen die voor de regering zijn. We stonden op een plein toen een man op ons af kwam: ‘Als jullie niet onmiddellijk weggaan, stuur ik de colectivos (gewapende burgers die pro-regering zijn, WU) op jullie af.’ Voor mezelf wil ik het risico wel lopen, maar ik heb de verantwoordelijkheid voor de andere mensen die mee doen, dus we zijn maar vertrokken.
In onze volgende act gaan we met koffers lopen, met teksten waarom we het land verlaten. Het is zo droevig dat er zo veel mensen weggaan of weg willen omdat ze zien dat het uitzichtloos is. Vroeger waren we een land dat vluchtelingen ontving. Nu zijn we een samenleving geworden die op de vlucht is.”
'Er was natuurlijk een reden waarom mensen in 1999 voor Chávez stemden'
Voor een gebouw in het oosten van Caracas waar de Verenigde Naties kantoor houden heeft een groep studenten een tentenkamp opgezet van zo’n veertig tentjes om de aandacht van de VN en de internationale gemeenschap te vragen voor de moeilijke situatie waarin het land verkeert. De jonge accountancystudente Dioris Albarrán (22) is een van de leiders. Met ogen dik van de slaap vertelt ze: “Wij willen dat er een internationale commissie komt om de schending van mensenrechten te onderzoeken. Er worden mensen ontvoerd, er zijn huiszoekingen zonder rechterlijk bevel, een jongen werd door zijn hoofd geschoten en overleed. Het punt is dat de regering toestemming voor die commissie moet geven. Als de regering die niet geeft, willen we dat de verenigde Naties dat publiek maken.”
Een nieuw systeem
Het kampement is volgens haar vol met mensen die de overleden president Chávez steunden. Maar zijn opvolger Maduro is “onbekwaam en instabiel”, zegt Dioris. “Ik ben oppositie. Maar ik ben het niet eens met hoe de leiders het aanpakken. Hoe kan Leopoldo López zich overgeven (lezers van eLinea: klik hier) als hij weet dat de rechtspraak niet eerlijk is? Wij moeten de echte oppositie vormen en voorstellen maken, die de wil van het volk weerspiegelen. Maar dat komt later. Eerst moeten we op vreedzame wijze verzet tegen de regering bieden.”
Ook Janset vindt dat er een nieuwe politiek moet komen. “Dit systeem werkt niet meer. Maar er was natuurlijk een reden waarom mensen in 1999 voor Chávez stemden. Er was onvrede over de kloof tussen arm en rijk en daar heeft hij op in weten te spelen. Dus we moeten ook niet terug naar de oude situatie willen. We moeten een nieuw systeem maken waar iedereen beter van wordt.”
