Eerste probleem was de datum van zo’n herdenking. Elk van de meer dan zeventig oorlogvoerende landen heeft immers al een eigen datum: de dag waarop het zelf bij de oorlog betrokken werd. En die data liggen in de tijd gespreid over een groot deel van de oorlog die tot november 1918 duurde. De eerste oorlogsverklaring was die van Oostenrijk aan Servië, op 28 juni 1914. De laatste, op 11 december 1917, was die van de Verenigde Staten aan Oostenrijk.
Ook als het om herdenken gaat is het hemd nader dan de rok
Er is wel gezocht naar een datum waarin elk land zich zou kunnen vinden. Die van de moordaanslag in Sarajevo op de Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn zwangere echtgenote Sophie, 28 juni 1914, was een mogelijkheid. In Sarajevo zagen ze het al helemaal zitten. De Oostenrijkse oorlogsverklaring aan het koninkrijk Servië, een maand later, zou ook wel kunnen.
Vroegere vijand
Duitsland, dat op 3 augustus 1914 Frankrijk de oorlog verklaarde, herdenkt nu samen met de vroegere vijand, in Parijs. Precies honderd jaar na dato zullen president Hollande en zijn collega Joachim Gauck gezamenlijk de slachtoffers herdenken die vielen in de loopgraven van Elzas-Lotharingen.
In een poging om toch een centrale herdenking naar zich toe te trekken heeft Hollande vervolgens vertegenwoordigers van alle landen die bij de oorlog betrokken waren uitgenodigd om op 14 juli in Elzas-Lotharingen te herdenken.
Op Quatorze Juillet?! De Franse nationale feestdag waarop de revolutie van 1789 wordt herdacht? Inderdaad, op de dag dat de val van de Parijse Bastille wordt gevierd willen de Fransen ‘en passant’ de herdenking van de Eerste Wereldoorlog meenemen. Dat moet dan het begin zijn van het internationale herdenkingsjaar 2014. Herdenken met de Franse slag, dat wel.
Kijken wie de meeste stemmen krijgt, de koning of de president
Ook de nieuwe Belgische koning Filip laat zich niet onbetuigd. Hij heeft voor een herdenking op 4 augustus in Luik meer dan 50 staatshoofden en regeringsleiders uitgenodigd. Kijken wie de meeste stemmen krijgt, de koning of de president. In 1914 waren hun beider landen bondgenoten.
Killing fields
Een échte herdenking is georganiseerd door de Noord-Franse departementen en het Belgische West-Vlaanderen. Zij waren een groot deel van de oorlog frontgebied waar met name Duitse en Britse legers in loopgraven tegenover elkaar lagen. Daar liggen de ‘killing fields’ waar ook nu nog mensen omkomen door ontploffende honderd jaar oude projectielen en waar boeren nog regelmatig menselijke resten op hun landerijen vinden.
Vorig jaar al startte daar het grensoverschrijdende project ‘De Grote Oorlog Herdacht – Mémoire de la Grande Guerre’ met talrijke herdenkingsmomenten. Dat project loopt non-stop tot november 2018 – tot honderd jaar na het einde van de oorlog. Daar weten ze hoe je echt moet herdenken.
En Sarajevo, waar het volgens sommigen allemaal begon? Radio Free Europe meldde een jaar geleden al op zijn voor Bosnië gerichte website dat Sarajevo van 21-28 juni 2014 ‘het centrum wordt van de herdenking van honderd jaar Eerste Wereldoorlog’.
Met medewerking van de Franse ambassade en in samenwerking met de Société du Tour de France wordt in en rond Sarajevo een wielrenwedstrijd georganiseerd. Op een persconferentie onthulde de Franse ambassadeur Roland Gilles de achtergrond van deze samenwerking: ‘In de Eerste Wereldoorlog zijn, als soldaat, drie Tourwinnaars gesneuveld’.
Daar word je toch even stil van.
