Óscar Iván Zuluaga, de kandidaat die de wet overtrad door voor de camera met een hacker te bespreken hoe de verkiezingscampagne van president Santos te beschadigen, heeft de verkiezingen gewonnen. Welcome to Locombia, Gek Land. Het kan zijn achterban geen moer schelen. Dat de wet overtreden wordt om een doel te bereiken – de vredesonderhandelingen met de guerrillabeweging FARC in de Cubaanse hoofdstad Havana torpederen – is volstrekt irrelevant. En zo won Álvaro Uribe, jawel, ex-president en politiek mentor van kandidaat Óscar Iván Zuluaga, gisteren 25 mei de verkiezingen. Voor kenners van het land geen verrassing.
Kwaad bloed
De verrassing was de marge: Zuluaga kreeg ruim 29 procent van de stemmen en Santos nog geen 26 procent. Ruim drie procent verschil. Volgens de peilingen was het een procentje. De president is afgestraft voor zijn slecht crisismanagement toen Colombia’s boeren massaal de wegen blokkeerden uit protest tegen de lage prijzen en de hoge onkosten die ze maken bij het telen van hun gewassen. Hij onderschatte de ernst van de situatie volledig, ging uiteindelijk toch met hen praten en nu zijn de boeren opnieuw de straat opgegaan omdat de afspraken niet worden nagekomen.
Ander belangrijk punt: de Procureur-Generaal onthief de linkse burgemeester van hoofdstad Bogotá, Gustavo Petro, van zijn functie wegens fouten in de reorganisatie van de vuilnisophaaldienst. Een volstrekt buitenproportionele maatregel. President Santos kon met de wet in de hand tussenbeide komen om de burgemeester op zijn post te handhaven en deed het niet. Dat heeft bij veel Bogotanos, ook mensen die totaal niet van de eigenzinnige Petro zijn gecharmeerd, kwaad bloed gezet. Ze zien het als een aanslag op de democratie.
Hels dilemma
Kiezers hebben er verschillend op gereageerd. Ze hebben op een andere kandidaat gestemd, zoals de linkse Clara López, die het opvallend goed heeft gedaan met ruim 15 procent. Of ze zijn thuisgebleven uit protest tegen smerige politieke praktijken of hebben blanco gestemd. Ongeveer zestig procent van de stemgerechtigden heeft niet gestemd: ook in Colombia een ongekend hoog percentage.
Deze mensen staan nu voor een hels dilemma: moeten ze in de tweede ronde op de bad guy Santos gaan stemmen om de vredesbesprekingen met de FARC te redden of moeten ze de zaak in de soep laten lopen? De voor hen nog ergere bad guy Óscar Iván Zuluaga wil de besprekingen bevriezen en harde voorwaarden aan de FARC stellen om te praten over vrede. Hij heeft al aangekondigd de besprekingen op de eerste dag van zijn regering op te schorten. Daarmee is de kans reëel dat ze definitief worden verbroken en dat de FARC-onderhandelaars terug naar de jungle gaan.
Handjeklap
Zuluaga en Santos zijn nu druk aan het flirten met de drie overige kandidaten, behalve de linkse López zijn dat de conservatieve Marta Lucía Ramírez (16 procent) en oud-burgemeester van Bogotá Enrique Peñalosa (8 procent). López zal naar verwachting Santos steunen om de vredesbesprekingen te redden. Van Peñalosa is niet zeker wat hij gaat doen. Als hij niet voor Santos kiest, verliest de president, want Marta Lucía Ramírez zou weleens heel goed de kant van Zuluaga en haar oude baas Uribe, voor wie ze net als Santos minister van defensie was, kunnen kiezen. Alledrie zijn in overleg gegaan met hun team en achterban.
Santos en Zuluaga zijn allebei product van de politieke cultuur van handjeklap en ik doe iets voor jou, dus moet jij iets voor mij terug doen, die steeds meer Colombianen verafschuwen. Maar misschien moeten gedesillusioneerde kiezers even door de zure appel heenbijten om een weg vrij te maken naar een betere toekomst. De ex-kandidaten die Santos gaan steunen in de tweede ronde kunnen veel van hem eisen. Hoe meer kiezers zich niettemin onthouden, hoe schadelijker het is voor Santos.
Met een overwinning van Zuluaga en Uribe staat de oorlog en de cultuur van ‘Wie niet voor mij is, is tegen mij en haat ik dus’, weer op de voorgrond. De FARC terug bij af in het bos, nog meer dood en verderf, een land dat nog gepolariseerder is dan de getormenteerde oosterbuur Venezuela; de prijs van principieel zijn zou weleens heel hoog kunnen zijn.
