Ondergang van een entertainer. Korter kun je John Osbornes De Entertainer niet samenvatten. Maar daarmee doe je het baanbrekende stuk uit 1957 onrecht aan. Het gaat ook over het eind van een tijdperk, van de verdwijnende musichall, over het menselijk tekort, en veel meer.
Craquelé
Natuurlijk opent de artiest Archie Rice de show, alleen op het podium in glanzend colbert voor een glimmend gordijn. Rap tapt Archie een onvoorstelbare rij aan foute moppen, doet een liedje, een sketch en rondt even snel af als hij opgekomen is. Al verschijnt direct het eerste craquelé in zijn bladgouden masker. Deze man wordt verteerd door kwellingen, door de wetenschap dat hij niet meer in de veranderende wereld past.
Grappen en grollen
Dit zet geen veranderingsproces in gang: geheel naar zijn egocentrische artiestenaard leeft hij zijn frustraties op zijn familie uit. Zijn zoon Frank sukkelt op de piano, zijn dochter bezoekt zo min mogelijk het ouderlijk huis en bij mama is het licht al heel lang geleden uitgegaan. Van je familie moet je het hebben, zie je Archie denken. Tot normale dialogen is hij niet meer in staat, de grappen en grollen nemen al snel de overhand.
Johnny Kraaijkamp Sr
John Osbornes De Entertainer vraagt om een hoofdrolspeler die zowel de komische als de tragische als de naargeestige kant van Archie door je strot douwt. Daarom faalde ooit Johnny Kraaijkamp Sr, hoe goed hij ook de treurige kant van een komiek kon neerzetten: het publiek accepteerde niet dat hij een rotzak speelde.
Tom Waits
Enter Gijs. De meest flexibele acteur van zijn generatie, die zowel als verstrooide Russische plattelandsprofessor als in de rol van Tom Waits zingende koning RichardIII uit de voeten kan. Hier kan hij vilein uitpakken in een scheldkanonnade tegen mobieltjes gebruikend publiek, af en toe een verborgen traantje wegpinken en mooie liedjes zingen. Aan zijn collega’s de ondankbare taak om deze onemanshow te onderbreken.
Hufterige oubolligheid
Probleem van De Entertainer anno 2014 is alleen dat de tragische ondergang van een variétéartiest weinig indruk maakt. De jaren vijftig zijn voorbij, de musichalls gesloten. Nou en? De oh zo gezellige oh zo oubollige naoorlogse truttigheid is verdwenen, en daarmee de Archie Rices van deze wereld. Resteert een hufterig type die zich niet kan handhaven. Onbedoeld bewijst Van Scholten Aschat dat dit ook spraakmakende toneelstuk ons weinig meer te vertellen heeft. Overigens is het toneelbeeld briljant in zijn surrealistische combinatie van variété en huiskamer.
Toneelgroep Amsterdam gaat hiermee op tournee, dus Gijs is ook buiten Amsterdam te zien!
Zie ook:
www.tga.nl, t/m 23 augustus
