De Colombianen die uitzien naar een vredesakkoord met de grootste marxistische guerrillabeweging FARC halen opgelucht adem. Onder Santos, die eind 2012 de besprekingen in de Cubaanse hoofdstad Havana in gang zette, hebben ze de garantie dat de onderhandelingen worden voortgezet. Met grote kans op succes.
Indien Santos’ tegenstander Óscar Iván Zuluaga en diens mentor, ex-president Álvaro Uribe, hadden gewonnen, waren de onderhandelingen op zijn minst op losse schroeven komen te staan. Zuluaga's kritiek is dat Santos Colombia uitverkoopt aan de FARC en dat de misdaden die de guerrilla heeft begaan – moorden, ontvoeringen, verdwijningen, ronselen van kindsoldaten – onbestraft blijven. Hij wilde voorwaarden stellen om met de besprekingen verder te gaan, met het grote risico dat de FARC dan de onderhandelingstafel zouden verlaten.
Grote paniek
President Santos stond er slecht voor. De eerste ronde van de verkiezingen op 25 mei had hij van Zuluaga verloren. (Centrum)linkse kiezers wendden zich tot andere kandidaten wegens zijn neoliberale politiek en Zuluaga ving kiezers op die teleurgesteld waren in Santos’ volgens hen te softe benadering van de FARC.
De paniek was groot dat Zuluaga ook de tweede ronde zou winnen. En zo werden tussen 25 mei en 15 juni één voor één sectoren overgehaald om een kandidaat waar ze eigenlijk een hekel aan hebben te omhelzen, om te voorkomen dat een nog ergere kandidaat zou winnen. De vakbeweging, milieuactivisten, de LGBT-beweging, slachtofferorganisaties: het regende steunbetuigingen aan Santos, die ‘s presidents campagneteam dan onmiddellijk per email rondkakelde aan de pers.
Het werkte tot grote opluchting van dit bonte gezelschap steunbetuigers en niet in het minst van de president zelf. Ongeveer 51 procent voor Santos en rond de 45 procent voor Zuluaga. Bijna een miljoen stemmen verschil. Ook de FARC in Havana zal de champagne hebben ontkurkt, al zullen ze het nooit toegeven. Formeel hadden ze zich neutraal opgesteld. Maar als je al anderhalf jaar in de luwte van Havana over vrede onderhandelt, heb je geen zin meer om terug te gaan naar de rauwe jungle in je land en iedere dag het risico te lopen om een paar stevige bommen van het leger op je dak te krijgen.
Schaapskleren aan
Heel even recapituleren: Santos was de havik-minister van defensie onder ex-president Uribe, toen deze bezig was met het grootste militaire offensief ooit om de FARC op de knieën te krijgen. Hij vervulde die rol met maar één doel: president worden. Hij won, dankzij de steun van de mensen die willen dat de FARC in de pan gehakt worden.
Daarna deed hij zijn schaapskleren aan en ging met de guerrilla praten, tot woede van Uribe en een groot deel van zijn achterban. En zo kwam hij dankzij zijn eigen opportunisme – hij gebruikte Uribe om president te worden – in de problemen.
Nu heeft hij een grote knieval moeten maken voor de linkse oppositie om door te kunnen gaan. Voor het eerst gaf de stem van deze mensen de doorslag. Het gaat niet alleen om de onderklasse, maar ook om de middenklasse, universitair opgeleiden bijvoorbeeld, die zich voor 600 euro per maand een slag in de rondte werken om hun kinderen op te voeden en hun huur te betalen. Die het niet eens zijn met Santos' en diens voorganger Uribe’s beleid dat alles doet om het buitenlandse investeerders naar de zin te maken en dat geen zier geeft om het welzijn van de eigen bevolking. Niet weinig mensen hebben iets moeten overwinnen om de president hun stem te geven.
ELN
Maar nu kunnen ze wél wat terugvragen, in tegenstelling tot de 53 procent die thuis is gebleven, omdat ze geen enkel vertrouwen heeft in welke politicus dan ook. Het zijn interessante tijden, met een traag, maar gestaag vooruitgaand vredesproces met de FARC, onderhandelingen met de kleinere guerrillabeweging ELN, die waarschijnlijk ook gaan beginnen, en een bevolking die echt een vuist kan maken tegen haar president.
Zo wordt Locombia, het Gekke Land, misschien over een paar jaar echt Colombia, als er een president gekozen wordt die niet eerst zijn handen vuil heeft gemaakt in het oude systeem. Ojalá, hopelijk.
