CAIRO – ‘Al-Jazeera? Daar werken alleen maar terroristen.’ Aan het woord is een cafébezoeker in Cairo. ‘Waardeloze journalisten zijn het’, valt zijn tafelgenoot hem bij. ‘Ze verzinnen nieuws. Dan laten ze beelden van rellen zien en denk je dat de hele stad in brand staat, maar als je dan de straat op gaat is er niks aan de hand.’
De rechtszaak tegen Al-Jazeera journalisten in Egypte loopt op zijn einde en bij de volgende sessie wordt een uitspraak verwacht.
De Egyptisch-Canadese producer Mohammed Fahmy, Australische correspondent Peter Greste en Egyptische producer Baher Mohammed zitten sinds eind december 2013 in een Egyptische gevangenis, onder meer op verdenking van het lid zijn van een terroristische organisatie (de Moslimbroederschap) en het door middel van hun verslaggeving in gevaar brengen van de Egyptische staatsveiligheid.
De Nederlandse journaliste Rena Netjes wordt in absentia berecht, net als twee Britse medewerkers van Al-Jazeera. De maximale straf die hen boven het hoofd hangt is 15 jaar cel.
Staatsveiligheid
‘Al-Jazeera is een gevaar voor de staatsveiligheid’, vindt een jonge Egyptische vrouw. ‘Heel goed dat ze die medewerkers achter de tralies gezet hebben. Ik hoop dat ze hele lange gevangenisstraffen krijgen.’
Mike Greste, broer van Peter Greste, was voor Peter er in de gevangenis terecht kwam nog nooit in Egypte geweest, maar is ondertussen goed bekend met de landelijke status quo over zijn broer’s werkgever.
‘Je maakt jezelf niet bepaald populair als je verteld dat je broer voor Al-Jazeera werkt. Sommigen zeggen je recht in je gezicht dat hij een leugenaar is en jarenlang opgesloten moet worden’, vertelt hij hoofdschuddend. ‘Terwijl ze Peter niet eens kennen en nog nooit een reportage van hem hebben gezien. Het is te bizar voor woorden.’
Publieke opinie
‘Ik denk dat gezien het aantal politieke veroordelingen dat we de afgelopen tijd in Egypte gezien hebben we niet op vrijspraak moeten rekenen’, legt Mohammed Lotfi, die de rechtszaak voor Amnesty International volgt, uit. 'Al-Jazeera komt uit Qatar, waar de huidige overheid een zeer slechte relatie mee heeft, vanwege hun steun voor de Moslimbroederschap. Dat zal niet helpen.'
Lotfi denkt dat ook de mening van de man op straat uitwerking kan hebben op het vonnis. ‘De publieke opinie is door de nationale media helaas dusdanig beinvloed dat de overgrote meerderheid van het land denkt dat Al-Jazeera gerund wordt door terroristen, en terroristen horen in de gevangenis. Ik sluit niet uit dat de rechter zich door die publieke opinie laat leiden.’
Ook Mike Greste is niet optimistisch over het vonnis. ‘Het is een politieke zaak, dus de uitslag staat wellicht al vast. Vrijspraak zou het enige juiste vonnis zijn, maar met wat ik de afgelopen maanden hier meegemaakt heb ben ik er niet zeker van dat de rechter dit ook zo zal zien.’
Hekel
‘De Egyptische overheid heeft altijd een hekel gehad aan Al-Jazeera’, weet Lotfi. ‘Al-Jazeera was van begin af aan een luis in de pels van de Egyptische overheid en maakte zich daar niet geliefd mee. Ik denk dat ze heel blij zijn met de huidige nationale afkeer tegen het kanaal.’
De laatste jaren is sprake van een ware hetze tegen het kanaal. Aan het begin van de Egyptische revolutie in januari 2011 werd het hoofdkantoor van het kanaal binnengevallen door de Egyptische veiligheidsdiensten en werden meerdere medewerkers een paar uur gevangen gehouden. In november 2012 werd een Al-Jazeera kantoor op het Tahrir-plein in brand gestoken, nadat er meerdere keren was ingebroken bij andere kantoren van de zender in het land.
En tijdens grote demonstraties tegen toenmalig president Mohamed Morsi in juni en juli 2013 werden er posters door de hele stad gehangen waarop onder een met bloed besmeurd Al-Jazeera logo stond ‘Een kogel doodt een mens, een liegende camera een natie’.
Al-Jazeera Mubasher Misr
Veel Egyptenaren begrijpen of weten niet dat er verschillende kanalen van Al-Jazeera actief zijn. In Egypte zijn dit onder meer Al-Jazeera English, Al-Jazeera Arabic en Al-Jazeera Mubasher Misr. Die laatste is de nationale tak van het mediabedrijf en inmiddels officieel verboden in Egypte, al wordt er nog wel steeds uitgezonden.
De drie hoofdverdachten in de Al-Jazeera rechtszaak werken voor Al-Jazeera English, dat als meest objectieve van de drie te beschrijven valt, gevolgd door Al-Jazeera Arabic en daarna op verre afstand Al-Jazeera Mubasher Misr.
Ook in de rechtszaal bleek dat de openbaar aanklager niet op de hoogte was van het feit dat de drie kanalen er ieder een andere redactionele lijn op na houden, want een deel van het bewijsmateriaal was afkomstig van Al-Jazeera Arabic. Hoofdverdachte Fahmy wees de rechter vanuit de kooi waarin de gedaagden tijdens de rechtszittingen in verblijven op de fout.
‘Peter Greste spreekt geen woord Arabisch. Hoe kan hij dan voor een Arabischtalig televisiekanaal werken?’ Hij zei het bijna spottend, maar uit zijn lichaamshouding sprak pure wanhoop. Fahmy laat geen kans onbenut om tijdens de pauzes van de rechtszittingen zijn collega’s zijn mening over de gang van zaken toe te schreeuwen.
‘Dit is een politieke rechtszaak’ riep hij een paar zittingen geleden. ‘Het heeft niks met gerechtigheid te maken. Deze overheid accepteert geen afwijkende meningen en wij betalen daar de prijs voor.’
Abdullah al-Shamy
Een andere medewerker van Al-Jazeera, Abdullah al-Shamy, is onlangs op last van de openbaar aanklager vrijgelaten. Al-Shamy werkt als correspondent voor Al-Jazeera Arabic en zat sinds augustus 2013 in de gevangenis, zonder dat er een officiele aanklacht tegen hem ingediend was.
Fahmy heeft laten weten dat al-Shamy’s vrijlating hem ‘heel hoopvol’ stemt. Omayma Mohamed, die de rechtszaak verslaat voor de Egyptische krant Al-Masry Al-Youm, betwijfelt of het wat uitmaakt. ‘Al-Shamy is vrijgelaten om medische redenen. Hij was al meer dan honderd dagen in hongerstaking en stond op de rand van de dood. Hij is nu vrij, maar het onderzoek tegen hem loopt nog. Ze kunnen hem zo weer gevangen zetten.’
De rechter doet op 23 juni uitspraak.
