Wie (klein)kinderen heeft, zo tussen de 10 en de 15 jaar, mag eigenlijk dit jaar de stranden van Normandië niet missen. Daar werd 70 jaar geleden, op D-day 6 juni 1944, de basis gelegd voor het begin van het einde van de Tweede Wereldoorlog. De media hebben ons rond 6 juni al ruim overspoeld met beelden. Maar niets maakt een diepere indruk dan een lijfelijke confrontatie met de duizenden witte kruisjes op groen gras op een van de erevelden bijvoorbeeld bij Omaha Beach.
Op weg naar Normandië passeer je de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog. La Grande Guerre (1914-1918) waar miljoenen soldaten en paarden (War Horse) zijn geofferd. Ook hier honderden erevelden met witte kruisjes. Nog altijd dagelijks het blazen van de Last Post in Ieper.
Dit jaar is het 100 jaar geleden dat die oorlog begon en ook dat heeft in de media uitvoerig aandacht gekregen. Een lezenswaardig boek dat laat zien hoe men zichzelf deze ramp min of meer ingerommeld heeft is ‘The Guns of August’ van Barbara Tuchman.
Verband tussen WO2 en WO1
Tussen beide wereldoorlogen bestaat een bijzonder verband. We weten dat Adolf Hitler in de jaren dertig het Duitse volk achter zijn krankzinnige plannen kreeg door ze er voortdurend op te wijzen dat hen groot onrecht was aangedaan bij de Vrede van Versailles (1918). Onrecht door onder andere zeer hoge herstelbetalingen van Duitsland te eisen.
Het bijzondere is nu dat de geallieerden in de meest krachtige bewoordingen waren gewaarschuwd voor de rampzalige gevolgen die het opleggen van zeer hoge herstelbetalingen zou hebben. Het was de econoom John Maynard Keynes (1883-1946) die al in 1919 in feite de Tweede Wereldoorlog voorspelde. Keynes werkte bij het Britse Ministerie van Financiën waar hij zich bezig hield met de financiering van de oorlog. Hij woonde de vredesonderhandelingen in Versailles bij als afgevaardigde van Financiën en adviseur van de Britse Regering.
Keynes ziet hoe de Geallieerden Duitsland verstrekkende onteigeningen opleggen en zeer zware herstelbetalingen. Met name de Franse Eerste Minister Clémenceau wil Duitsland zo hard treffen dat het nooit meer in staat zal zijn een oorlog te beginnen. Daartegenover pleit Keynes ervoor de Duitsers geen eisen op te leggen waar ze onmogelijk aan zouden kunnen voldoen, met een totale ineenstorting van de Duitse en daarop volgend de Europese economie tot gevolg. Er wordt nauwelijks naar hem geluisterd.
Economische gevolgen van de vrede
In zijn zeer indrukwekkende boek The Economic Consequences of the Peace (1919) wijst hij erop dat de voorwaarden in het verdrag zo zwaar zijn dat Duitsland geen kans krijgt zijn economie te herstellen. Met als resultaat een snelle neergang van de levensstandaard waarbij sommigen dreigen te verhongeren. ‘Those who sign this Treaty will sign the death sentence of many millions of German men, women and children.’
Dan volgt het omineuze zinnetje: ‘Men will not always die quietly’. ‘Want hongersnood, die sommigen in een staat van verdoving en tot doffe wanhoop brengt, drijft anderen tot een overprikkelde toestand van hysterie en tot een waanzinnige wanhoop. En deze zullen misschien in hun vertwijfeling de laatste resten van het economisch samenstel omverwerpen en de beschaving zelve de gronde richten, door hun wanhopige pogingen om te voorzien in hun ondraaglijke persoonlijke noden.’ Een beetje zwaar aangezet misschien. Maar we kunnen niet zeggen dat we niet gewaarschuwd zijn.
Keynes en dit boek werden in 1919 op slag wereldberoemd. Toch trok hij zich terug, uitgeput en gedesillusioneerd. Hij was toen 34 jaar oud en zijn magistrale carrière moest nog komen.
