De ochtend na de historische zege in Brazilië waren de straten van Berlijn alweer schoon. Alsof hier enkele uren eerder niet honderdduizenden uitzinnige Duitse voetbalfans het feest van hun leven hadden gevierd. Vuurwerk, kapotte bierflesjes, Duitse vlaggetjes: 's nachts lagen de straten nog bezaaid met het afval van die sensationele WK-finale. Maar dit is Duitsland: er is een tijd van vieren, en er is een tijd van werken.
Tevreden
Opnieuw sluit een Duitse generatie – na 1954, 1974 en 1990 – een wereldkampioen in de armen. Die van 2014 is een kampioen die het eigentijdse Duitsland weerspiegelt: wereldwijs, multicultureel, niet belast door het Duitse verleden, met zichzelf tevreden, volwassen, zelfbewust.
Het succes van bondscach Jogi Löw en zijn ploeg loopt parallel aan dat van de Duitse economie en bondskanselier Angela Merkel (CDU). Duitsland lijkt nauwelijks te worden gehinderd door de internationale financieel-economische crisis. En Merkel is uitgegroeid tot de onbetwiste koningin van Europa.
Zieke man
Dat roept elders bewondering op, en de vraag naar de redenen van dat succes. 'Waarom zijn de Duitsers overal zo goed in?' vragen buitenlandse media zich af.
Maar zo was het niet altijd. Rond 2000 was Duitsland de 'zieke man van Europa'. De economie lag er desolaat bij, de werkloosheid was hoog. En het Duitse voetbal was internationaal ingestort. De Mannschaft maakte zich belachelijk met een ouderwets soort betonvoetbal, dat niemand enige vreugde schonk, ook de spelers niet.
Rond 2000 was Duitsland de 'zieke man van Europa'.
Dat moest anders.
Omwenteling
Bijna gelijktijdig voltrok zich in de politiek, de economie en in het voetbal een rigoreuze omwenteling. Toenmalig bondskanselier Gerhard Schröder, een sociaal-democraat, had de moed om de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid ingrijpend te hervormen. En de Duitse voetbalbond besloot om met Jürgen Klinsmann en Joachim Löw een geheel nieuwe weg in te slaan: Duitsland moest positief, aanvallend combinatie-voetbal gaan spelen, en de jeugd zou op die manier worden opgeleid.
Mietjes
Het huidige succes is dus het resultaat van bewuste, vergaande keuzes. Keuzes die veel moed vereisten. Schröder werd wegens zijn omstreden hervormingen weggestemd. En wat hebben Klinsmann en Löw een kritiek over zich heen gekregen: ze werden weggezet als maffe, wereldvreemde estheten; mietjes die de oude Duitse deugden bij het grof vuil durfden te zetten. Had Löw, die nog tijdens het toernooi onder vuur lag, dit WK de titel niet gehaald, dan was hij waarschijnlijk gedwongen om op te stappen. Zo dun is de lijn tussen succes en hoon.
Radicalizeit
'Typisch Duits' is mogelijk de radicaliteit van de gemaakte keuzes, maar vooral de grondigheid waarmee naar dit succes werd toegewerkt. En typisch zijn ook de zorgen die Duitsers zich nu alweer maken over de manier waarop de rest van de wereld hen waarneemt. Zoveel blijken van intens patriottisme, zoveel Duitse vlaggen, zoveel malen 'Sieg!' uit zoveel Duitse kelen, kan dat wel goed gaan? Het weekblad Der Spiegel wijdt er na de WK-zege een omslagverhaal aan: is Duitsland wel écht zo geweldig? Ook al wint Duitsland elke twee jaar een internationale voetbaltitel, die existentiële vraag zal nooit verdwijnen.
Zeven dingen die Duitsers beter doen:
1. Duitsers bouwen betere auto's en dankzij de fameuze Duitse ingenieurskunst bouwen ze in het algemeen betere machines dan wie dan ook. De Duitse industrie steunt daarbij zeer op de veel geprezen beroepsopleidingen, waar theorie en praktijk hand in hand gaan.
2. Duitsers vertrouwen het eigen oordeel. Toen de rest van de westerse wereld het neo-liberale Angelsaksische economische systeem omarmde, bleef Duitsland trouw aan het Rijnlandmodel dat zich ruimschoots had bewezen. Daarin werken overheid, werkgevers en werknemers nauw samen om de uitwassen van de vrije markt in toom te houden.
3. Het Duitse federale systeem lijkt taai en stroperig, maar het zorgt door alle ingebouwde checks and balances voor politieke stabiliteit. Extremisten en radicale populisten krijgen geen kans. Duitsland bromt gewoon verder terwijl in andere landen politieke aardbevingen plaatshebben.
4. Duitsers waarderen kunst en cultuur. Ruimhartige overheidssubsidies zijn vanzelfsprekend, waardoor Duitsland zich topmusea, toptheaters en topgezelschappen kan veroorloven. Duitsers respecteren bovendien het intellectuele debat, dat op hoog niveau wordt gevoerd.
5. Duitsers vinden dat zij met hun keuze voor een Energiewende een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld. Door af te zien van atoomstroom en in te zetten op wind en zonne-energie willen de Duitsers – met hun traditionele verbondendheid met de natuur – bijdragen aan een duurzame economie en een betere wereld.
6. Duitsers zijn voorbeeldig in de omgang met het verleden. Waar Rusland revanche zoekt voor de ineenstorting van het communisme, heeft Duitsland de schuld van de Tweede Wereldoorlog verwerkt en omgezet in een positieve, diplomatieke rol op het wereldtoneel.
7. Verder zijn Duitsers beleefd. De benzine is er goedkoop. Boetes voor verkeersovertredingen zijn er veel lager dan in Nederland. Onroerend goed is er nog betaalbaar. Ze hebben enorm veel soorten brood en bier. Berlijn is de leukste stad van Europa. De media zijn er voortreffelijk. De treinen zijn niet overvol. En goed voetballen kunnen ze ook nog.
