Afgelopen nacht – van donderdag op vrijdag – keerde de Russische president Vladimir Poetin zich rechtstreeks tot de pro-Russsiche rebellen in zuidoost Oekraïne. Hij had een boodschap voor de ‘landstorm van Novorossija', zo staat het in de verklaring van het Kremlin. Poetin looft de successen van de rebellen en vraagt hen – draagt hen op, betekent dit – om een corridor open te stellen voor Oekraïense troepen die zij hebben omsingeld. ‘Opdat die naar huis kunnen terugkeren, naar hun moeders, vrouwen en kinderen.'
Oorlog
Oekraïne en Rusland zijn met elkaar in oorlog. Dit concluderen Oekraïense en westerse leiders nu pro-Russische rebellen, volgens waarnemers gesteund door Russische reguliere eenheden en militair materieel, aan het zuidelijk front in Oekraïne een doorgang lijken te willen forceren naar de Krim. Dat schiereiland werd dit voorjaar door Rusland geannexeerd. De grensstad Novoazovsk en dorpen in de buurt zijn inmiddels in handen van de opstandelingen.
Oekraïne en Rusland zijn met elkaar in oorlog
De paniek in Kiev is groot. De Oekraïense president Porosjenko zei donderdag een gepland bezoek aan Turkije af. In een tv-boodschap riep Porosjenko westerse landen op om 'de komst van Russische troepen naar Oekraïne' te veroordelen.
NAVO
Moskou ontkent actief betrokken te zijn bij de oorlog. Maar volgens een rebellenleider staan 'drie- tot vierduizend' Russische soldaten 'in hun vrije tijd' de pro-Russische opstandelingen bij in hun strijd tegen het Oekraïense leger. 'In plaats van op het strand te liggen, steunen zij ons, hun broeders'. Volgens de NAVO zijn duizend Russische soldaten actief in het conflictgebied.
Poetin had een boodschap voor de succesvolle ‘landstorm van Novorossija'
De escalatie stelt Kiev en het westen voor hoofdbrekens. Een top in Minsk, afgelopen dinsdag, waar Porosjenko en de Russische president Vladimir Poetin elkaar spraken, leek uitzicht te bieden op vredesbesprekingen. Maar kort daarna al trokken Russische eenheden, volgens journalisten ter plekke, de Oekraïense grens over.
Novorossija
De vraag wat het uiteindelijke doel is van het Kremlin wordt steeds nijpender. Poetins verklaring schept daarover duidelijkheid. Die oproep sluit aan bij ideeën die Poetin – en ideologen op wie hij zich baseert – eerder formuleerden over het gebied dat bekendstaat als Novosrossija en dat loopt van de Donbass via Odessa tot aan Moldavië. De pro-Russen hebben eerder Novorossija tot inzet van hun strijd verklaard. In deze regio staan veel – voor Ruslands defensie-industrie vitale – wapenfabrieken. Bovendien worden uit havens in dit gebied Russische wapens verscheept.
Appels
Mochten de Russische strijdkrachten op nog grotere schaal steun verlenen aan de rebellen, dan zijn de Oekraïners geen partij. Nu al vallen stellingen, die het Oekraïense leger in de afgelopen weken had veroverd, als rijpe appels. Journalisten aan het front berichten over Oekraïense troepenterugtrekkingen en over desertie onder Oekraïense militairen.
Nu al vallen Oekraïense stellingen als rijpe appels
Ondanks de roep om hulp van de Oekraïense leiding en de scherpe veroordelingen uit westerse hoofdsteden van het Russische optreden, kan Kiev niet rekenen op openlijke militaire steun van Navo-landen. Nog zwaardere sancties zijn het enige middel dat de Europese Unie, de Verenigde Staten en hun bondgenoten hebben.
Gas
Maar Poetin heeft zich van sancties tot nog toe niets aangetrokken. Bovendien beschikt het Kremlin over een belangrijk wapen: olie en gas. Europa is zeer afhankelijk van Russische olie en van gas, dat deels door Oekraïense pijpleidingen stroomt. Mocht Poetin de gaskraan dichtdraaien, dan zit niet alleen Oekraïne, maar ook een aantal westerse landen, deze winter snel in de kou.
Het is niet aannemelijk dat Rusland uit is op een bezetting van de conflictregio's omdat dit te veel financiële en logistieke problemen met zich meebrengt. Poetin lijkt een langdurige destabilisatie van Oekraïne in de zin te hebben, opdat het land zich niet tot een soevereine staat kan ontwikkelen en ook op de lange duur niet in aanmerking komt voor toetreding tot de EU of de NAVO. Daarvoor is essentieel dat de pro-Russische rebellen niet worden teruggedrongen, maar integendeel controle houden over grote delen van het oosten en het zuiden van Oekraïne.
Malaise
Uiteindelijk wil het Kremlin dat de pro-westerse regering in Kiev ten val komt, onder druk van de voortslepende oorlog, de toenemende economische malaise en het verlies van complete regio's. Opdat het geweld stopt zouden nieuwe Oekraïense leiders dan Ruslands strategische belangen in de voormalige Sovjet-republiek moeten erkennen.
