Spannend was het zeker. Met de dood van presidentskandidaat Eduardo Campos, die in augustus in een vliegramp omkwam, met de plotselinge populariteit van Campos’ vervangster Marina Silva en met een eindsprint van neoliberaal Aécio Neves leek de strijd om het presidentschap van Brazilië de afgelopen drie maanden soms wel een achtbaan. Maar het eindresultaat is precies wat vanaf het begin af aan verwacht werd: de linkse Dilma Rousseff won gisteren een tweede termijn – zij het met de hakken over de sloot.
Rousseff, die in 2002 de eerste vrouwelijke president van Brazilië werd, behaalde een zege van net iets meer dan drie procent (rond de drie en een half miljoen stemmen op een totaal van 143 miljoen kiesgerechtigden) op Aécio Neves, de kandidaat van de Partij voor de Braziliaanse Sociaal-Democratie (PSDB – ondanks de naam een centrumrechtse partij.)
Arbeiderspartij blijft oppermachtig
Rousseffs Arbeiderspartij (PT) is al twaalf jaar aan de macht en zal nu, ondanks het grootste corruptieschandaal van de Braziliaanse geschiedenis en de protestgolf van vorig jaar juni, dus ook de komende vier jaar de lakens uitdelen. Te lang, volgens de iets meer dan vijftig miljoen kiezers die hun stem uitbrachten op Aécio Neves, die ‘verandering’ predikte en economische groei beloofde.
Uitslag legt scheidslijnen bloot
Een groot deel van de kiezers die op Neves stemden woont in het welvarende zuiden van het land of in de dunbevolkte staten van het middenwesten. Dilma Rousseff won zoals verwacht ruim in het economisch minder ontwikkelde noorden en noordoosten, maar kwam opvallend genoeg ook in de relatief welvarende deelstaten Rio de Janeiro en Minas Gerais als eerste uit de bus. Dat Rousseff in Minas Gerais won moet voor Aécio Neves bijzonder pijnlijk zijn geweest; van die deelstaat was hij namelijk tot voor kort gouverneur.
‘Politieke verandering’
Het moge duidelijk zijn: Dilma Rousseff gaat in haar tweede termijn een verdeeld land leiden – bijna de helft van de kiezers had immers een andere president gewild. Met een polariserende campagne en de protestgolf die het land vorig jaar juni overspoelde in het achterhoofd is het dus niet vreemd dat Rousseff in haar overwinningstoespraak, gisteravond in Brasília, haar landgenoten dringend tot eenheid opriep. ‘Ik sta open voor de dialoog,’ zei een schorre en zichtbaar moegestreden Rousseff. ‘Ik beloof dat politieke verandering bovenaan mijn agenda staat.’
Lula
Politieke verandering mag dan bovenaan Rousseffs agenda staan, naast haar op het podium, net als zij gekleed in verzoenend wit in plaats van het traditionele rood van de Arbeiderspartij, stond voormalig president Lula, die Brazilië van 2003 tot 2010 leidde. Voor Rousseff aan haar toespraak kon beginnen klonk uit vele kelen minutenlang de kreet ‘Lula, eu te amo!’. ‘Lula, ik hou van je’ – in plaats van, zoals je vlak na Rousseffs herverkiezing wellicht zou verwachten: ‘Dilma, ik hou van je.’
Veel Brazilianen verwachten dat Lula in 2018, als Rousseffs tweede termijn erop zit, opnieuw een gooi naar het presidentschap zal doen. Op dat moment zal de Arbeiderspartij al zestien jaar aan de macht zijn. Het hangt van de gisteravond door Rousseff plechtig beloofde politieke hervormingen af hoe hevig de roep om verandering tegen die tijd zal zijn.
