Luis Alberto Gutiérrez was in februari 2014, toen de demonstraties van de oppositie tegen de socialistische regering in Venezuela losbarstten, foto’s aan het maken van een demonstratie in zijn woonplaats Los Teques, in de deelstaat Miranda. Het leger vuurde traangas af en de mensen begonnen te rennen, zo ook Luis Alberto.
Hij werd onderschept door een groep gewapende burgers die hem aan het leger overhandigden, samen met 43 demonstranten. De groep werd naar een legergarnizoen overgebracht en Luis Alberto werd in zijn gezicht en nek geslagen met een laars. Hij raakte zwaar gewond en werd naar het ziekenhuis overgebracht. Daar verboden de militairen het ziekenhuispersoneel om de familie in te lichten. Het ziekenhuis verwees hem door naar een ziekenhuis in de naburige hoofdstad Caracas, maar de militairen volgden deze aanbeveling niet op. Hij werd teruggebracht naar het garnizoen en daar een tijd aan zijn lot overgelaten. Tenslotte werd hij overgebracht naar een ander ziekenhuis, waar hij met spoed aan zijn verwondingen werd geopereerd. Zes zwaar bewapende militairen hielden de wacht.
Hoe het met Luis Alberto afliep vertelt het verhaal niet. Zijn geval is een van de duizenden klachten die non-gouvernementele organisaties de afgelopen jaren hebben ingediend, over onwettige arrestaties en mishandeling door de autoriteiten. Nog steeds zitten mensen die begin dit jaar deelgenomen hebben aan de demonstraties in de gevangenis, zonder dat ze adequate juridische bijstand ontvangen en soms ook zonder dat er een officiële aanklacht tegen hen is ingediend.
Uitwerpselen
De bekendste gevangene is oppositieleider Leopoldo López, die zich in februari overgaf aan de autoriteiten, toen bleek dat die hem zochten wegens aanstichting tot geweld en samenzwering tegen de regering. Volgens tegenstanders van de regering is de zaak tegen López een politiek proces, om hem de wind uit de zeilen te nemen. Hij is de meest gerespecteerde leider binnen de oppositie.
De Verenigde Naties vaardigden in oktober een resolutie uit waarin Venezuela werd gesommeerd López onmiddellijk vrij te laten, omdat zijn detentie niet op aantoonbaar crimineel gedrag gebaseerd zou zijn. De autoriteiten hebben daaraan nog geen gehoor gegeven.
López en andere gevangen genomen politici klagen over het feit dat hun familie hen niet mag bezoeken en dat ze te weinig zonlicht zien. In een brief getekend op 29 oktober verklaarden ze zich officieel in protest wegens de slechte behandeling, het feit dat hun proces stilligt en de resolutie van de Verenigde Naties niet wordt opgevolgd. Ze beschuldigen de gevangenisautoriteiten ervan als straf tegen hun protest uitwerpselen over hen uitgegooid te hebben en vervolgens de douches afgesloten te hebben.
Gebroken nagel
Amnesty International verklaart in zijn document voor het Comité tegen Marteling van de Verenigde Naties dat Venezuela zich niet houdt aan de conventies aangaande marteling en de behandeling van gevangenen die het land zelf heeft ondertekend, maar niet heeft geratificeerd.
Er zijn klachten ingediend over marteling, buitensporig geweld door politie en leger tegen demonstranten op straat en intimidatie van mensenrechtenactivisten. In slechts drie procent van de gevallen is justitie sinds 2008 overgegaan tot vervolging van de daders, aldus Amnesty. Sinds februari 2014 is het Openbaar Ministerie 188 onderzoeken gestart naar schendingen van de mensenrechten ten tijde van de demonstraties tegen de regering. In zes gevallen is het OM daadwerkelijk tot vervolging overgegaan. Twintig functionarissen zijn in staat van beschuldiging gesteld. Onder de 188 gevallen is een demonstrant die overleed door een politiekogel en twee gevallen van marteling van gearresteerde demonstranten. De rest betreft “wrede, onmenselijke en onwaardige behandeling”, aldus Amnesty.
Een agente die met haar helm insloeg op een demonstrante in de stad Valencia loopt nog steeds vrij rond, ondanks dat uit opnames met mobiele telefoons door andere demonstranten zonneklaar is wie ze is. De demonstrante daarentegen wordt juridisch vervolgd wegens het blokkeren van de openbare weg, het aanzetten tot crimineel gedrag en lichte verwonding van een agent. Volgens getuigenissen op het internet had de agente met haar helm op de demonstrante ingeramd nadat deze een van nagels gebroken had, toen ze zich bij haar arrestatie verzette.
Amnesty beschuldigt de Venezolaanse justitie ervan in veel gevallen, ondanks aantoonbaar fysiek bewijs, niet tot onderzoek over te gaan. Ook zou onderzoek door artsen vaak in aanwezigheid van functionarissen waarover de klachten gaan zijn gebeurd.
Anale verkrachting
Volgens critici van de regering is de scheiding der machten in Venezuela al sinds de beginjaren van de overleden president Chávez een farce. Onder zijn opvolger Maduro is dat niet veranderd. Procureur-Generaal Luisa Ortega zou openlijk op de hand van de regering zijn.
Van sympathie voor de oppositie kan ze in ieder geval niet worden beschuldigd. Toen een student aangifte deed van anale verkrachting met een geweer door het leger na zijn arrestatie, reageerde de funcctionaris smalend terwijl ze een foto van de loop van een geweer liet zien: “Als dat echt gebeurd was, gelooft u dat hij dan echt nu zittend in de rechtszaal zijn verhaal kunnen doen?”
De schending van de mensenrechten ten tijde van de demonstraties is niet de enige aanklacht die Amnesty International ten overstaan van het Comité tegen Marteling heeft gedaan. De organisatie spreekt ook over de erbarmelijke omstandigheden, het geweld en het gebrek aan medische zorg in de gevangenissen in Venezuela. Een ander punt van zorg is het geweld tegen vrouwen.
Opruiing
Amnesty is evenmin de enige organisatie die de noodklok luidt. Human Rights Watch sprak in juli van 2014 zijn zorgen uit over de mensenrechtensituatie in Venezuela. HRW klaagt over buitensporig geweld tegen anti-regeringsdemonstranten en hun slechte behandeling tijdens detentie. Ze mogen geen familiebezoek ontvangen. Hun familie weet vaak niet eens waar ze vastzitten en ook wordt het contact met een advocaat bemoeilijkt. Ook HRW beschuldigt het justitieel apparaat van partijdigheid. Als gevolg daarvan worden de rechten van verdachten tijdens de procesgang niet gerespecteerd.
Een ander punt is schending van de vrijheid van meningsuiting. In 2010 nam het congres een wet aan die het de regering mogelijk maakt media de publicatierechten te ontzeggen, wegens bijvoorbeeld ‘opruiing’. Kritiek op de regering uiten wordt zo een hachelijke zaak.
Sommige media verloren hun kritische toon inderdaad al, toen ze werden overgenomen door investeerders die de Venezolaanse regering gunstig gezind zijn, zoals de oorspronkelijke pro-oppositiezender Globovisión.
Gewapende burgermilities
Venezuela is onlangs gekozen tot niet-permanent lid van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Geen enkel land in Latijns Amerika stemde tegen. De oppositie klaagt over onverschilligheid in andere landen ten aanzien van wat er in Venezuela gebeurt en beschuldigt buurlanden van politiek opportunisme.
Inmiddels heeft het Comité tegen Marteling zijn eerste vergaderingen gehad. Venezuela krijgt forse kritiek vanwege het inzetten van gewapende burgermilities en het leger tegen vreedzaam demonstrerende burgers. Die legerinzet vindt het comité buitenproportioneel voor een land dat niet in oorlog verkeert. Het verweer van de Venezolaanse regering luidt dat de oppositie geweld inzet om de vrede in het land te verstoren. De 148 demonstranten die nog vastzitten zouden in de cel zitten vanwege “ernstige strafbare feiten en niet vanwege vreedzaam demonstreren”, zo citeert de krant El Universal de vice-minister voor burgerveiligheid José Vicente Rangel.
Meer verhalen over de moeiliijke economische en politieke situatie in Venezuela lees je op mijn kanaal in TPO Magazine.
