Duizelingwekkend tromgeroffel doet de overdekte markt van Santa Bárbara, vlakbij het historische centrum van Salvador, op haar grondvesten schudden. Gelovigen staan in de rij om in een kapelletje rozen en andere offers te brengen aan de schutspatroon van het marktgebouw, Sint Barbara. Of is de vrouw wier beeld verborgen gaat achter een muur van rozen en aan wier voeten aardewerken borden vol traditionele gerechten uitgestald liggen de Afro-Braziliaanse godin van storm en hemelvuur, Iansã?
Voor velen is zij allebei.
In Brazilië staan godsdiensten niet, zoals in Nederland historisch het geval is, in zuilen naast elkaar. Eerder liggen de verscheidene religies die het land rijk is over elkaar heen als de lagen van een taart. Zo kan het dat zowel katholieken als aanhangers van de Afro-Braziliaanse godsdienst Candomblé, die vooral in het noordoosten van Brazilië maar ook elders in het land door miljoenen mensen beleden wordt, afgelopen vrijdag het centrum van Salvador rood en wit kleurden. Want rood en wit, die kleuren hebben Iansã en Sint Barbara met elkaar gemeen, net als de overweldigende devotie die ze bij gelovigen teweegbrengen.
Vuurwerk en confetti
Minuten nadat ik zelf mijn roos aan Iansã geofferd heb (baat het niet dan schaadt het niet) verlaat het beeld van Sint Barbara onder luid gejuich de kerk van Onze Lieve Vrouwe van de Rozenkrans der Zwarten, een katholieke kerk in het historische centrum van Salvador waar de mis doorgaans veel weg heeft van een ceremonie van het Candomblé.
Oorverdovend vuurwerk splijt de ochtendlucht open, rode en witte confetti dwarrelt uit de lila kerktorens naar beneden. Op de schouders van een uitzinnige menigte komt het beeld van Sint Barbara naar buiten. ‘Eparrei!’ roepen duizenden kelen, de traditionele begroeting van Iansã. ‘Viva Santa Bárbara!’ roepen andere – of wellicht dezelfde – gelovigen. Velen houden hun handen omhoog, de palmen in de richting van het heiligenbeeld, om de kracht van Iansã / Sint Barbara in zich op te nemen.
Brandweer
Een half uur later arriveert de processie bij de hoofdbrandweerkazerne van de stad; Sint Barbara is de schutspatroon der brandweerlieden. Net als Iansã wordt de katholieke heilige met het hemelvuur geassocieerd. Onder begeleiding van luid huilende sirenes wordt het heiligenbeeld de kazerne ingedragen, opnieuw schieten op hoop van zegen duizenden handen omhoog.
Geloof mag in Brazilië verwarrend zijn, minder dan spectaculair is de beleving ervan nooit.
