Aysel Erbudak: de vrouw van 1,7 miljoen

Aysel Erbudak is alles wat een doorsnee ziekenhuisbestuurder niet is. Ze draagt geen krijtstreeppakken, maar spijkerbroeken of designjurken. Ze verschuilt zich niet achter secretaresses, maar beantwoordt gewoon zelf haar telefoon. Ze is direct, eigenzinnig en niet vies van polderglamour. En ze kreeg voor elkaar wat niemand lukte: een doodziek failliet Slotervaartziekenhuis weer gezond maken én winstgevend. ‘Als Aysel iets wil, is ze daar niet vanaf te brengen.’

Vastgoedmiljonair

‘Mijn zus is heel doelgericht. Als zij iets in haar hoofd heeft, moet het gebeuren. Zij geeft niet op’, vertelt haar jongere zus Gülsen. Jarenlang werkten de twee samen bij A2 Antwoord Service in het Noord-Hollandse Beverwijk; het eerste bedrijf van Aysel Erbudak en de inmiddels overleden vastgoedmiljonair Jan Schram. ‘Aysel en ik zagen en spraken elkaar dagelijks. We zijn niet alleen zussen, maar ook elkaars beste vriendin. Aysel is volgens haar zusje succesvol omdat zij beschikt over ‘een ongelofelijk doorzettingsvermogen’ en ‘heel erg veel energie’.

Eigenschappen die gepensioneerd basisschoolleraar Piet Rigter herkent. ‘Aysel was net een jaar in Nederland toen ik haar in 1980 in de klas kreeg. Ze woonde met haar ouders, die geen woord Nederlands spraken, en haar drie zusjes en twee broertjes in het Amersfoortse Soesterkwartier; een typische arbeiderswijk. Haar vader was gastarbeider en werkte in de metaalindustrie. Aysel sprak binnen de kortste keren heel goed Nederlands. Ze was een gedreven en leergierig kind. Eentje die veel vragen stelde en een brede belangstelling had. Echt een leerling die er bovenuit stak.’

Een meisje dat in Nederland een heel ander kind werd dan zij in Turkije was geweest, vertelt haar zusje. ‘Daar was Aysel stil en verlegen. In Nederland liep ze opeens voorop. Zij nam mijn ouders bij de hand naar de dokter en andere afspraken, ook al was zij niet de oudste. En ze zorgde voor opschudding. Ze was bijvoorbeeld als enig meisje lid van de Turkse jongeren- en arbeidersvereniging in Amersfoort. En deed dingen die door anderen in onze gemeenschap werden veroordeeld.’ Gülsen doelt ondermeer op een verbroken verloving en een echtscheiding.

‘Mijn zus heeft altijd tegen heilige huisjes geschopt. Ze doet wat zij vindt dat goed is. Ongeacht de consequenties.’

Die eigenzinnigheid heeft Erbudak ver gebracht. Ze is een succesvolle zakenvrouw geworden en een daadkrachtige ziekenhuisdirecteur. ‘Aysel is een geweldige ondernemer. Ze is een generalist, maar beschikt over een goed analytische vermogen en weet de juiste mensen om zich heen te verzamelen’, vertelt Miljonair Fair-bedenker en uitgever Yves Gijrath. Hij spreekt Erbudak regelmatig en noemt haar authentiek, straight en duidelijk. ‘Zij doet mij denken aan Pim Fortuyn. Hij was ook authentiek en stond ook met zijn voeten in de samenleving. En sprak, net zoals Aysel, de taal van het volk.’

Missie

Professor Bob Smalhout, die veelvuldig met Erbudak telefoneert, is net zo lyrisch. ‘Mevrouw Erbudak is een echt mens. Geen robot die managmenttaal uitslaat en zich verschuilt in de ivoren toren van de bestuurskamer. Zij weet wat er leeft op de werkvloer en heeft een heel vernieuwende en verfrissende manier van leidinggeven. En ze heeft een missie. Zij wil de zorg in Nederland verbeteren. Niet om daar zelf beter van te worden, maar omdat zij vindt dat patiënten dat verdienen.’

Erbudak’s voormalige collega-zorgdirecteuren zijn minder geestdriftig. Telefoontjes worden ternauwernood beantwoord. Of soms zelfs helemaal niet. Rob Beuse, die directeur was van het Jan van Breemen Instituut toen Erbudak het Slotervaart overnam en een conflict met haar kreeg, houdt zijn mond. ‘Ik heb geen behoefte om iets bij te dragen aan een profiel over mevrouw Erbudak’, laat hij per mail weten. Ook Herman Bol – voormalig lid van de Raad van Bestuur van het UMC en de man die de voormalige eigenaresse van het Slotervaart uitgebreid interviewde toen ze net begon – wil niets zeggen. Net zoals Roelf de Boer, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen. Hetzelfde geldt voor Bert Bunnik die, toen Erbudak aantrad in het Slotervaart, voorzitter was van de Nederlandse Vereniging van Zorgbestuurders. ‘Ik vind van alles van mevrouw Erbudak, maar dat ga ik niet publiekelijk aan de schandpaal hangen. Daar is de zorgwereld te complex voor.’

Bedreiging

‘Mevrouw Erbudak wordt ervaren als een bedreiging’, weet professor Bob Smalhout. ‘Zij ondermijnde de status van andere managers omdat zij duidelijk heeft gemaakt dat personeel veel belangrijker is dan management.’ Smalhout zegt dat de zakenvrouw ‘dondersgoed wist dat ze als een vreemde eend werd ervaren die door de andere eenden het liefst werd doodgebeten’. ‘Maar daar is ze tegen bestand. Ze heeft een harde jeugd gehad in en klein bergdorpje aan de Kaukasische grens met Georgië. IJskoude winters. Gloeiend hete zomers. Drinkwater uit een bron die ‘s winters bevroor. Geen elektriciteit. Mevrouw Erbudak kijkt nergens meer van op. Zij weet zich altijd te redden.’

‘Aysel Erbudak is absoluut een onconventionele ziekenhuisdirecteur’, beaamt regiobestuurder Eric Maas van Abvakabo/FNV. Hij heeft veel met haar in de clinch gelegen toen de investeringsmaatschappij Meromi Holding BV in 2006 het Slotervaart overnam, maar zegt bewonderend dat Erbudak ‘in korte tijd geweldig veel heeft gladgestreken’. Tegelijkertijd zegt hij ook heel ‘dubbel te zijn’ over haar succes. ‘Je kunt heel effectief zijn als je aanzienlijke kapitaalinjecties kunt geven en je veel aandacht geeft aan kostenbeheer. Maar ondertussen bungelt het Slotervaart ziekenhuis wel onderaan de kwaliteitslijstjes.’

Gebrek aan transparantie

Maas spreekt Erbudak nooit meer. ‘Onze relatie stond al snel in de ijskast. Zij vond overleg met vakbonden onnodig. Dus we moesten haar op haar woord geloven. Maar wij wilden meer. Schriftelijke stukken bijvoorbeeld, zodat wij onze 300 leden in het ziekenhuis goed konden informeren. Maar die stukken kwamen nooit. Wij zijn gewend om met ziekenhuisdirecteuren regulier te overleggen. Maar dat was bij het Slotervaart onder het bewind van Erbudak niet aan de orde.’

Het gebrek aan transparantie is een klacht die vaker opduikt. Hoewel Erbudak zeer benaderbaar is en moeiteloos allerlei vragen beantwoordt, houdt ze haar mond zodra het over haar voormalige financier Jan Schram gaat. Ook over afspraken die zijn gemaakt over terugbetalingen en rente van en over Schram’s kapitaalinjecties – in de eerste twee jaar van haar tijd in het Slotervaartziekenhuis al snel zo’n 26 miljoen euro – zweeg Erbudak lange tijd. ‘Niemand wist dat er 6 procent rente werd betaald op de achtergestelde leningen die Jan Schram heeft verstrekt’, vertelt vakbondsbestuurder Eric Maas. ‘En heel lang wist niemand onder welke voorwaarden die leningen zijn gegeven. Dat maakte het schimmig. Aan de andere kant: als een ziekenhuis geld bij de ING leent, weet de vakbond ook niet hoeveel rente er maandelijks wordt afgedragen.’ Omdat het Slotervaart als privaat ziekenhuis een BV is, kreeg de vakbond andere jaarstukken dan van andere ziekenhuizen. Maas vond dat een ongewenste ontwikkeling. ‘De gezondheidszorg wordt met publiek geld gefinancierd dan moet daar openheid over zijn.’

Intimiderend

Over Erbudak’s populariteit op de werkvloer, hoor je verschillende berichten. Volgens professor Smalhout werd Erbudak op handen gedragen. Hij vertelt over zijn verbazing toen hij Erbudak voor de eerste keer in het ziekenhuis opzocht. ‘Iedereen noemt haar bij de voornaam en ze bleek die week het hele ziekenhuis te hebben getrakteerd op gebak omdat ze 40 was geworden.’ Vakbondsbestuurder Maas zegt dat de persoonlijke benadering van Erbudak niet door iedereen als prettig werd ervaren. ‘Ik probeer het woord intimiderend te vermijden, maar ik weet dat er werknemers zijn die het niet prettig vinden als Erbudak hun direct op de man af vraagt of ze op de goeie plek zitten.’ Ook herkent hij zich niet in Smalhout’s beschrijving dat Erbudak verfrissend leiding geeft. ‘Ik vind niet dat zij dat in het Slotervaart liet zien. Zij straalt uit dat zij het wel even zal regelen. En dat zorgt niet direct voor een benaderbare indruk.’

Uit gesprekken met werknemers in het Slotervaart ziekenhuis blijkt dat sommige mensen op hun hoede waren voor Erbudak. Haar manier van leiding geven, vonden zij zo onconventioneel dat ze haar niet vertrouwden. Ze vroegen zich af of zij een geheime agenda had. Ook verweten ze haar gebrek aan nuance. Dat laatste herkend haar jongere zusje Gülsen wel. ‘Als Aysel iets in haar hoofd heeft, denkt ze heel zwart-wit. Dan is het onmogelijk om haar te overtuigen van het tegendeel. Ze luistert dan gewoon niet.’ Zelf zegt Erbudak dat ze alleen op zichzelf vertrouwt en allesbehalve diplomatiek is. ‘Ik zeg wat ik vind en ik ben kritisch. En daar heb ik geen vrienden meegemaakt in de ziekenhuiswereld. Maar daar zit ik ook niet op te wachten. Mij gaat het om de kwaliteit van de gezondheidszorg en de patiënten. Dat is mijn roeping.’

* Aysel Erbudak gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de rechtbank dat ze ruim 1,7 miljoen euro moet terugbetalen.