Zoals elke zichzelf respecterende moderne stadsvrouw heeft Gabriela Amalfitani 24/7 een enorme tas bij zich. Als een Newyorkse loopt ze overdag op gemakkelijke schoenen, om pas laat op de avond uit haar goodiebag twee schoenen met stilettohakken te toveren. Want tango dansen zonder hoge hakken is als een Argentijns souper zonder overdadige porties gegrild vlees. En met beiden weet de ranke danseres wel raad.
Al snel stapt ze met haar partner Esteban Domenichini de vloer op. De kenmerkende posities van stijf bovenlijf en snelle beenbewegingen gaan het tweetal moeiteloos af. Gracieus en verbeten tegelijk bewegen ze op de muziek van een achtkoppige liveband, het Orquestra Typica Mysteriosa Buenos Aires. Drie bandoneons, vier violen, een piano en af en toe een zangeres vertolken de melancholie, het verlangen en de driften die zo bij de Argentijnse dans horen.
‘Heerlijk dat ze hier bij La Viruta live muziek hebben. Dat zie je bijna nooit op een milonga,’ verzucht Gabriela. Milonga’s zijn de dansavonden waarop de tangotraditie levend wordt gehouden. De traditie die aan het begin van de twintigste eeuw ontstond in de bordelen van de arme immigrantenwijken van Buenos Aires uit een versmelting van Franse salonmuziek en West-Afrikaanse ritmen. De traditie die aanvankelijk als onzedelijk en armoedig werd beschouwd, maar later door de rijke kringen werd omarmd als cultureel erfgoed. Vooral toen Carlos Gardel in de jaren twintig alle damesharten liet smelten met zijn smartlappen vol verlangen naar het Oude Avondland.
Maar dat is tachtig jaar geleden en de wereld heeft zich sindsdien aan de rock, jazz, pop en elektro gelaafd. Hoe houdt de aloude tango zich staande in het hedendaagse muziekbombardement? Vanavond nemen Gabriela en Esteban de rol op zich van ambassadeur van de Argentijnse muziekstijl. Zij vertolken de hoofdrollen in de ‘dansmusical’ Tanguera, die vanaf 11 januari in Koninklijk Theater Carré staat. Zij is Gisèle, het Franse immigrantenmeisje dat in de bordelen van Buenos Aires belandt, hij haar redder in nood. Al loopt de musical volgens de beste tangotradities slecht af…
Genocide
Dansavond La Viruta wordt in een cultureel centrum in een buitenwijk georganiseerd, zoals bij wel meer tango-avonden het geval is. De gloriedagen van roodfluwelen interieurs in kleine variétés (nu in gebruik voor zo’n 80 kitscherige toeristentangoproducties) zijn voorbij, dus wordt La Viruta in het Armeense Centrum gehouden. Boven de genocide, beneden de kelder met Orquestra Typica Mysteriosa. ‘Je moet mensen negeren die altijd maar roepen dat tango dood is,’ tettert orkestleider en pianist Javier Arias in mijn oor. De twintiger kijkt opgewekt naar de menigte die op zijn arrangementen voortbeweegt. ‘Tango is in de ziel van mij en van elke Argentijn gekrast, of we dat beseffen of niet. Elke keer komen er weer nieuwe generaties scholieren die de oude songs herontdekken. Met dit orkest willen we daarop inspringen. Zonder er museummuziek van te maken. Desnoods vervangen een Hammond-orgel en elektrische gitaar de gebruikelijke piano en bandoneon.’
Terug naar de dansvloer. Ooit bedacht Hans van Maanen een choreografie voor klassieke dansers op pumps op de muziek van tango-?vernieuwer Astor Piazzola: tien minuten loodzware belasting voor de dames. Maar Gabriela staat vanaf ?11 januari avonden lang in Carré in Tanguera op nog hogere martelwerktuigen te soleren. ‘Ik weet niet beter,’ stelt ze gerust. ’Eigenlijk heb ik na al die jaren trainen meer moeite met het lopen op gymschoenen dan op hoge hakken. Net zoals Chinese vrouwen hun voeten misvormden, ben ik voor het leven door de tango getekend.’
Levenservaring
Haar danspartner Esteban heeft het fysiek minder zwaar. ‘De man leidt in de tango, maar hoeft niet zo’n extreme bewegingen te maken als de vrouw. Daardoor kun je het veel langer volhouden. Er zijn professionele dansers van in de zeventig. Het komt ook doordat de meeste mannen op latere leeftijd ermee beginnen. Dit is niet iets wat je op de basisschool meekrijgt. Tango is muziek voor volwassenen, met volwassen emoties. Ik probeer met mijn lichaam de emoties van de songs te vertolken. Daar heb je levenservaring voor nodig.’
Collega Gustavo Fortino speelt een van de bad guys in Tanguera, maar werkt in het dagelijkse leven als advocaat en neemt ons op zaterdagavond mee naar zijn favoriete milonga, Club Sunderland. Die vindt plaats in een troosteloze gymzaal met slechts een tros rode ballonnen als decoratie. Geen probleem voor de tweehonderd bezoekers die in hun beste uitgaanstenue aan lange tafels van flessen Cava genieten. Daar zit Dany ‘el flaco’ (de dunne) Garcia, een elegante zeventiger met glimmend grijze brillantinecoupe, die nog steeds professioneel danst en sporadisch zijn legendarische kunsten vertoont.
Achter hem een aanstormend talent, dat later, na een goedkeurend knikje van Dani voluit gaat op de dansvloer, inclusief spagaat. Advocaat Gustavo vindt het niets. ‘Veel te overdreven. Je moet het niet zoeken in acrobatische poespas maar een unieke stijl ontwikkelen.’ Dat heeft Gustavo zelf de nodige jaren gekost. ‘Eigenlijk was ik meer een rockero, een liefhebber van latino rock. Pas door een vriendin heb ik me hierop gestort. Ik heb nooit fulltime danser willen zijn, maar deze manier is perfect: voor de tour van Tanguera naar Amsterdam neem ik vakantiedagen op en vergeet ik mijn bestaan in de rechtbank.’
We moeten niet de indruk krijgen dat Gustavo het niet serieus neemt: nog steeds volgt hij lessen bij de oude maestro’s, nog steeds probeert hij nieuwe passen op te pikken. ‘Je kunt niet een paar YouTubefilmpjes van El Flaco bekijken en imiteren en dan denken dat je er bent.’
Toekomst
Hij maakt zich geen zorgen over de toekomst van de tango, want overal op de wereld waar ze met Tanguerakomen, vinden ze plaatselijke milonga’s. ‘Tango is mondiaal.’
Die woorden kan Dietha Smid alleen maar beamen. De rijzige Hollandse blondine op groenglitter hakken werd tijdens haar vakantie in deze metropool gegrepen door de muziek en is blijven plakken. ‘Ik was meteen verkocht. Als je met die oude mannen danst, merk je dat ze helemaal opgaan in de tekst en daarop al dansend reageren. Ze leven de tekst. Ik heb soms geen idee, vaak is het in die oude boeventaal, Lunfardo. Het is een aparte subcultuur waar je gemakkelijk in verstrengeld raakt. De avonden beginnen pas laat en als je wilt, kun je de hele week door en het daglicht niet zien. Maar dat hield ik niet vol.’ Smid vond werk als recruiter bij de Argentijnse afdeling van Accenture en houdt zich aan een rantsoen van maximaal twee milongabezoeken per week. ‘Als de vaste bezoekers merken dat je geen toevallige toerist bent, maar blijft voor de tango, krijg je steeds meer respect.’
Dietha raadt me aan om ook nog bij La Catedral langs te gaan, de hipste funky milonga, een oude hal waar meer expats komen en de rauwste varianten op de tango worden gedraaid. Een onduidelijk podium is volgestouwd met vage objecten. Later zal daar tijdens een performance een schaars geklede dame rondhuppelen en -slingeren. Uit de speakers bromt een tuba een tangobass, waarbovenuit een rapper iets Spaans schreeuwt. Dreadlocks en herenstaartjes zijn hier gebruikelijk, tangodansen op sneakers blijkt niet onmogelijk. ‘Fantastisch als je mannen in driedelig zwart met stropdas ziet dansen,’ stelt Catedral-organisator Julio, ‘maar we moeten oppassen dat het geen folkloristische truttigheid wordt. De iTunes-generatie luistert naar alle soorten muziek door elkaar heen. Dat moet je in de tango terughoren.’ Julio’s puberzoon Ramon knikt instemmend. En laat een ringtoon van Carlos Gardel horen. ‘Vinden de meisjes mooi.’
