De Ontknoping

Gordiaans
Zeker, er zijn de nodige gordiaanse knopen.Zeker in de geneeskunde. Maar deze bijdrage gaat letterlijk over de knoop als onderdeel van een kledingstuk. Daar zou je een boek over kunnen schrijven. Nou dat boek (On the Button) is er al. Geschreven (Engelstalig) door freelance auteur, acteur en verzamelaar Nina Edwards (Londen). Uitgegeven door I.B. Tauris in 2011. Eerste indruk: de knoop lijkt vaak onbetekenend, maar dat is wel eens anders geweest. Het belang gaat en ging veel verder dan het op zijn plaats houden van kledingstukken. Die ontwikkeling komt in de Renaissance tot uiting. In dit meer dan 250 pagina’s tellende boek, komt op diverse plaatsen ook de geneeskunde in beeld. Enkele opmerkelijke voorbeelden.

Koumpounophobia
Er bestaat daadwerkelijk een knopenfobie (pag.13). In 2010 is in Bristol daaraan nog een expositie gewijd. Lijders aan Koumpounophobia herken je soms aan het feit dat ze alleen T-shirts willen dragen. Een verpleegkundige bekent dat ze beslist handschoenen gebruikt om knopen dicht te doen bij een patiënt. Alleen zo kan zij haar angsten voldoende onderdrukken. Sommige lijders vrezen plastic knopen meer dan metalen. Vooral die met vier in plaats van twee gaatjes. In de “London Metro‘ geeft Gilian Linkins aan dat een knoop aanraken ‘niet goed voelt’ (20 april 2008)

Ontbrekende knopen
Het ontbreken van knopen aan kledingstukken van patiënten zou zijn een professional waakzaam moeten maken. Het kan een subtiele aanwijzing zijn voor een maatschappelijke teruggang. In het boek wordt beschreven hoe Goldman Sachs bankiers wegsluipen na de Bankencrisis (Friedman, 2009). Er is niets meer over van hun uitstraling en dat wordt treffend verbeeld door de ontbrekende knopen.

My wife left me; said it was her or the button

Te veel knopen
Er zijn verzamelaars van knopen. Al dan niet in verenigingsverband. De metaaldetector heeft daar zeker toe bijgedragen, alhoewel niet alle materiaal het bodemmilieu overleeft. Verzamelen kan pathologische trekjes krijgen. Tegenwoordig spreken we al over een ziektebeeld onder de DSM classificatie (hoarding). Volgens Nina Edwards gaat het minder om de voorwerpen als zodanig. Maar het verzamelen is de basale drive. Maar dan nog: “my wife left me; said it was her or the button’. Dat verzamelen kent tal van aspecten. Het kan gaan om de historische of culturele achtergrond. Maar ook de materiaalsoort, productietechniek of marktdistributie. De koopjesjacht en de ontmoeting met geestverwanten blijkt ook vaak een motief.

Medische geschiedenis
Knopen spelen in de geschiedenis van de geneeskunde een rol. Die rol is beslist niet ondergeschikt.  Zo wordt beweerd dat de veldtocht van Napoleon naar Rusland mede is mislukt door de gebruikte knopen. De tinnen knopen verkruimelden in de Russische winter! Van het belang van goede knopen voor het moreel, was het Britse leger in 1914-1918 goed doordrongen. Binnen acht uur kon in de loopgraven in Vlaanderen en Frankrijk elk van de 367 verschillende type knopen worden aangeleverd. Jaarlijks werd £ 600.000 uitgegeven aan poetsmiddelen voor het Britse leger. Knopen verborgen soms gif (commando’s) of een kompas (vliegeniers). Er wordt gesteld dat de knopen aan de omslag van het tuniek vroeger ook een functie hadden: soldaten zouden minder snel hun neus afvegen aan de kleding!

Button badge
Voortgekomen uit de knoop, heeft de ‘button’ een grote ontwikkeling doorgemaakt. Denk aan de talloze politieke doeleinden. Recent ook de aanslagen in Parijs, waarna demonstratief o.a. buttons werden gedragen. Ik heb mij  wel geprikt aan dit type buttons. De acceptatie van ‘de button’ als virtueel icoon heeft volgens de auteur bijgedragen aan de acceptatie van mobiele telefoons.