Het moment kan Peter Beker, hoofdredacteur tv van de Evangelische Omroep, zich goed herinneren. Producent Jacco Doornbos liet hem het grote voorbeeld van The Passion liet zien: wat BBC Three op Goede Vrijdag 2006 uitzond van een passietocht in de straten van Manchester. ‘We voelden allebei: Dit is heel bijzonder, dat zouden we in Nederland ook moeten doen. Voor de EO was het een mogelijkheid om de boodschap van de Bijbel door te geven, voor de publieke omroep prachtige televisie, maar het duurde even voordat iedereen overtuigd was. Uiteindelijk hadden de netmanager van Nederland 3, de EO en de kerken de moed om The Passion uit te voeren en uit te zenden.’
Moed?
‘Al vormen ze een kleine groep, nog steeds zijn er christenen die er moeite mee hebben dat een verhaal uit de Bijbel gecombineerd met eigentijdse muziek wordt geplaatst in het hier en nu. Ook niet-christenen hadden hun vragen: een bijbelvertelling op straat, wat is dat? Met die reacties hadden we te maken, het was niet vanzelfsprekend dat we een fiat kregen. Nu is The Passion een vaste waarde geworden. Ieder jaar wordt er naar uitgekeken wie deze keer de rollen vervullen, en in welke plaats.’
De namen zijn weer spraakmakend: Jim de Groot (Jezus), Jeroen van der Boom (Petrus), Jeroen van Koningsbrugge (Judas), Robert ten Brink (verteller), Shirma Rouse (Maria), Jon van Eerd (Pontius Pilatus), Bridget Maasland (verslaggever).
‘The Passion is inmiddels zo’n instituut dat mensen het een eer vinden om gevraagd te worden. Maar voor ons als producenten en omroep blijft het spannend. We moeten er telkens weer fris naar kunnen kijken. The Passion mag niet verworden tot een kunstje dat wij wel kennen. Het is de grootste uitdaging om het elk jaar weer als een nieuwe beleving te voelen.’
Hoe lukt dat?
‘Het verhaal van The Passion is een gegeven. Bij de evaluatie elk jaar zijn we erg gespitst op het thema voor de volgende keer. De stad die we kiezen helpt ons om dat kader te vinden. Zo kunnen we wegblijven van een goedlopende succesformule die we gewoon elk jaar uitvoeren. Daar is het passieverhaal ons te kostbaar voor.’
Te kostbaar?
‘The Passion is niet zomaar een televisieprogramma of evenement, het is geen formatje. Het betreft de kern van hoe wij in het leven staan met ons geloof. Dat er Iemand zijn leven heeft opgeofferd zodat andere mensen kunnen leven.’
Is het geen vreemde combinatie om The Passion uit te laten voeren door artiesten die soms de Bijbel nog nooit hebben gelezen?
‘We geloven in de kracht van het verhaal. Dat bestaat al eeuwen en heeft zijn eigen dynamiek. Ik respecteer de mening van christenen die het bijbelverhaal, en dat bedoel ik niet denigrerend, zo heilig vinden dat ze The Passion als een brug te ver beschouwen. De EO gelooft echter dat zij de missie heeft om in de samenleving juist wel met dit verhaal ook op deze manier relevant te zijn.’
Eric van den Berg (Katholiek.nl) spreekt van ‘het verplatten van het lijdensverhaal’.
‘Dat is een manier om ernaar te kijken. Je kunt ook zeggen dat honderdduizenden mensen die in Nederland helemaal niets van Pasen weten, daar met The Passion opeens toch iets van horen. De kracht van The Passion is ook dat lokale kerken erop inspelen, bijvoorbeeld door mensen in hun buurt uit te nodigen om samen naar de tv-uitzending te kijken en er zo mogelijk ook over na te praten. De liedjes die worden gezongen kiezen we heel zorgvuldig. Sluiten inhoud en gevoel ervan aan bij wat wij willen vertellen? Op effectbejag zijn we niet uit, tegelijkertijd moet een televisiemaker rekening houden met de wetten van het medium.’
Bezingt Claudia de Breij in ‘Mag ik dan bij jou’ wel het passieverhaal?
‘Juist met een soort gemeenschappelijke taal, die van de muziek en van de woorden, kun je op een zelfde punt uitkomen hoe je je voelt en waar je staat in dit leven. Jezus deed niet veel anders. Hij gebruikte ook de dingen uit zijn tijd en omgeving om mensen aan te spreken met zijn boodschap.’
Is The Passion nu anders dan in 2011?
‘Het verhaal en het concept van een processie door een stad zijn niet gewijzigd. Wel is het evenement steeds groter geworden. De eerste Passion in Gouda konden we met een paar verkeersregelaars af. Nu komt er veel meer bij kijken, deze tijd vraagt ook om extra aandacht voor de veiligheidsrisico’s.’
Na Gouda volgden Rotterdam, Den Haag en Groningen. Enschede is de vijfde stad waar op Witte Donderdag een processie met een groot verlicht kruis door de straten trekt. Waarom Enschede?
‘The Passion gaat over lijden, dood, verdriet, opstanding, hoop. Die elementen vind je ook in deze Twentse universiteitsstad terug. Het is vijftien jaar geleden dat daar de vuurwerkramp plaatshad. Enschede liep een enorm litteken op. Ze maakte iets heel traumatiserends mee, er zijn mensen doodgegaan midden in de stad. De wijk Roombeek is inmiddels als een feniks uit de as herrezen. Niettemin staat die ramp nog in het geheugen van de inwoners gegrift.’
Wat is de populariteit van The Passion?
‘Het verhaal gaat over liefde, trouw, verraad. Als je universele gevoelens weet te verbinden met eigentijdse muziek en bekende Nederlanders, heb je elementen bij elkaar waardoor mensen aanhaken. Aan de andere kant volgen we voor hele stukken van de vertelling letterlijk het bijbelverhaal. Hoe krijg je anders de kans om drie miljoen mensen met een bijbellezing te bereiken? Ook daarin ligt een uitdaging om ermee door te gaan.’
Hoe lang blijft het ‘werken’?
‘Dat weet ik niet. Omdat het voor ons een kostbaar verhaal is, moeten we altijd kritisch blijven en alert zijn op haarscheurtjes. Alles heeft een cyclus, we moeten het ook eens aandurven om ermee te stoppen. We kijken nooit verder dan de aflevering die we maken. Nu al melden zich gemeenten aan voor 2016, maar wij concentreren ons helemaal op Enschede. Pas als we ook weer gezien hebben hoe het daar ging, maken we de balans op: Volgend jaar weer? Wat betekent dat dan voor ons? Het gesprek over het jaar erna begint pas in de week na The Passion.’
Er zijn nog bruikbare thema’s?
‘Invalshoeken genoeg. En de liedjescultuur is zo rijk, ook daarvan hebben we niet het gevoel dat het einde in zicht is. We kunnen nu ook wel eens een minder bekend liedje kiezen dat inhoudelijk beter bij een moment past.’
De omroepen EO en KRO werken voor The Passion samen met het Nederlands Bijbelgenootschap, Jong Katholiek en de Protestantse Kerk in Nederland.
‘Duizenden aanmeldingen krijgen we elk jaar na The Passion voor een online-cursus over het geloof. Vele geïnteresseerden verwijzen we door naar lokale kerken. Ook daarom is The Passion nog altijd alle inspanningen waard. Ruim drie miljoen mensen keken er vorig jaar. Uit onderzoek is gebleken dat nu meer Nederlanders weten wat Pasen is dan in 2011, toen we met The Passion begonnen.’
The Passion in Enschede wordt komende donderdag, 2 april live uitgezonden bij EO-KRO op NPO 1, vanaf 20.30 uur. Dit artikel werd in bewerkte vorm eerder gepubliceerd in Kerkinformatie, het officieel orgaan van de Protestantse Kerk in Nederland.
