Brazilië schudt op zijn grondvesten: presidente Dilma Rousseff bedreigd met impeachment wegens slechte resultaten, talloze politici en zakenmensen in de gevangenis wegens corruptie, Eduardo Cunha beschuldigd van het wegsluizen van smeergeld naar Zwitserse bankrekeningen, en … verantwoordelijk voor reactionaire wetgeving ten aanzien van vrouwen. Het is met name dat laatste dat sinds eind oktober de mensen de straat opdrijft. Vooral vrouwen en homo’s, jong en oud, hippie, anarchist, feminist, vakbondslid.
Modderstroom
Conservatief en progressief Brazilië botsen steeds meer met elkaar terwijl het land economisch kraakt in zijn voegen. De laatste onheilstijding was een dam die bezweek en een modderstroom veroorzaakte die een heel dorp overweldigde en rivieren tot de dood heeft veroordeeld. ‘s Lands bekendste mijnbouwbedrijf Vale wordt als de grote schuldige aangewezen. De ramp is geen ongeluk, maar het gevolg van nalatigheid en Vale moet dokken, zo wordt gezegd. Het maakt de mensen alleen maar bozer.
Want de vrouwen gaan niet alleen maar de straat op om te vechten voor hun rechten, die door Cunha en zijn politieke vrienden in gevaar zijn. “Het is een heel pakket van het kwaad”, zegt Vera Antoun, een grijsharige zestiger met een jong gezicht met een kwaadaardig grijns. In haar jonge jaren heeft ze nog een ayurvedische cursus gevolgd in Vlodrop, nabij Roermond in Midden-Limburg.
Bijbel, os en kogel
“In de jaren zeventig, tachtig zijn we zo veel vooruit gegaan in onze rechten,” valt de sproetige Silvia Knoller haar bij, “Maar dat wordt nu allemaal teruggedraaid.” Het is volgens de twee generatiegenotes de schuld van de BBB-congresleden, die de handen ineenslaan om hun conservatieve wetsvoorstellen er doorheen te krijgen. BBB: bíblia, boi e bala ofwel bijbel, os (de landbouwlobby) en kogel (de wapenlobby).
Allebei zijn ze beplakt met ‘Fora Cunha’ (Weg Cunha) –stickers. Waar zijn ze nu eigenlijk het kwaadst over? De corruptie of de aantasting van vrouwenrechten? Het is alles tegelijkertijd, verzekeren ze. “Maar”, denkt Antoun, “Ik denk dat hij zichzelf weleens in zijn eigen voet zou kunnen schieten met zijn geldlust.”
Het wetsvoorstel van Cunha en de zijnen dat de vrouwen en hun supporters de straat op deed gaan gaat over de rechten op abortus. Tot nu toe was het voor een vrouw mogelijk om een beroep te doen op abortus, die in Brazilië alleen onder voorwaarden is toegestaan, zonder aan te tonen dat ze verkracht was. Volgens de nieuwe wet moet de vrouw zich meteen melden bij een ziekenhuis en een lichamelijk onderzoek ondergaan. Er mogen haar ook geen middelen worden verstrekt die een abortieve werking hebben. Daarmee is het ook onzeker of de morning-afterpil nog wel mag worden voorgeschreven. Het hangt er maar helemaal vanaf of de dienstdoende arts van mening is of deze pil een abortieve werking heeft of niet.
“Brazilië is een lekenstaat”, stelt Knoller zichzelf gerust. Maar acht zij het denkbaar dat de BBB-krachten in het congres zo veel macht krijgen dat ze de grondwet kunnen veranderen en van Brazilië een staat kunnen maken die zich laat leiden door de Heilige Schrift? “We zijn het midden-oosten niet”, zegt ze gedecideerd, “en er wonen hier ook nog heel veel katholieken, die niet zo recht in de leer zijn als de aanhangers van de Pinkstergemeenten. Maar hoe vind je dat nou? Dat op steeds meer scholen de dag wordt begonnen met gebed en dat in het congres, voordat de zitting begint, deze heren ook luidkeels bidden?”
Financiële malversaties
Voor Eduardo Cunha is het ondertussen niet duidelijk van wie hij meer te vrezen heeft: een paar duizend vrijzinnige Brazilianen die de straat opgaan om hem weg te krijgen of de rechtse oppositie onder leiding van ex-presidentskandidaat Aécio Neves, die wil dat hij opstapt vanwege zijn financiële malversaties.
De linkse Arbeiderspartij van presidente Dilma Rousseff ziet het met grote zorgen aan. Hoe meer Cunha onder druk komt te staan van Neves en zijn mensen, hoe groter de kans is dat hij zal proberen zoete broodjes te bakken bij rechts om vervolgens samen met de Sociaal-Democraten (overigens rechtser dan de PvdA) van Neves campagne te voeren om Rousseff beentje te lichten.
Terwijl de congresleden in de hoofdstad Brasília konkelen, is bekend geworden dat Brazilië het vijfde land ter wereld is waar de meeste vrouwen worden vermoord, na Rusland, Guatemala, Colombia en El Salvador. Het is gebleken uit universitair onderzoek door de Faculdade Latino-Americana de Ciências Sociais FLACSO met steun van de Verenigde Naties. In Brazilië komen volgens de Braziliaanse editie van de Spaanse krant El País meer vrouwen door geweld om het leven dan in het in oorlog verkerende Syrië. 4,8 op de 100.000 vrouwen worden omdat ze vrouw zijn gedood, ofwel 13 vrouwen per dag. De situatie is verslechterd ten opzichte van 2013, toen de laatste meting werd verricht. Twee jaar geleden stond Brazilië op de zevende plaats en werden er 4,4 op de 100.000 vermoord. Veel vrouwen komen om het leven door toedoen van jaloerse (ex)-echtgenoten: één op de drie volgens de onderzoekers. Er moet iets worden gedaan aan de machocultuur, daar zijn velen het over eens.
Eduardo Cunha en zijn BBB-vrienden zijn dan ook niet het enige probleem waar de Braziliaanse vrouw tegenaan loopt. Eduardo Paes, burgemeester van Rio de Janeiro en partijgenoot van Eduardo Cunha, nam een politicus die hem wil opvolgen in bescherming. Diens ex-vrouw had publiekelijk verklaard dat ze door haar man was mishandeld. “Het is een kwestie tussen man en vrouw. Daar moet je niet tussen gaan zitten”, zei de burgemeester. Het kwam hem op harde kritiek te staan. Eduardo Paes laat vrouwen aan hun lot over en laat de macho’s begaan.
