Het is zo ver. President Dilma Rousseff van Brazilié is vanochtend vroeg 12 mei 2016 plaatselijke tijd met 55 van de 81 stemmen in de Senaat geschorst. 22 senatoren stemden tegen. Daarmee is al een twee derde meerderheid van de Senaat voor impeachment, belangrijk voor het definitieve oordeel dat de Senaat moet vellen. Nu wacht Rousseff een termijn van 180 dagen waarin de Senaat moet onderzoeken of een definitieve afzetting gerechtvaardigd is.
Haar linkse aanhangers slijpen de messen: ze vinden dat rechts een coupe heeft gepleegd door met oneigenlijke argumenten de impeachment door het Congres te loodsen. De president wordt verweten dat ze de financiële regelgeving heeft overtreden om budgetproblemen te verbergen. Maar, saillant detail waar de onderzoekswebsite Aos Fatos (Naar de Feiten) mee op de proppen kwam: tijdens vijf jaar presidentschap – vier van de eerste termijn en één van de tweede – heeft Rousseff 35 keer de regels geschonden. Dat is volgens Aos Fatos 35 keer meer dan de vorige presidenten, Luiz Inácio Lula da Silva en Fernando Henrique Cardoso, samen. Voor de impeachment tellen echter alleen de overtredingen van Rousseffs tweede termijn.
Haar aanhangers vrezen voor de afbraak van sociale programma’s, zoals dat voor de armsten Bolsa Família. Ze vrezen voor verlaging van pensioenen en andere verworvenheden en ze zijn bang voor nog meer geweld van de toch al niet bepaald zachtzinnige politie.
Rechts, dat maandenlang voor impeachment heeft gedemonstreerd , haalt opgelucht adem. Nu kan eindelijk de economie, die in zwaar verkeert, uit het slop getrokken worden. Dat moet gebeuren onder vice-president Temer, die het presidentschap van Rousseff overneemt, totdat de Senaat zijn definitieve beslissing heeft genomen. Temer heeft naar verluidt, vooruitlopend op de zaken, een zakenkabinet samengesteld dat een bedrijfsvriendelijke economische politiek door gaat voeren.
Van korte duur
Bijna was het misgegaan. Maandagochtend schrok Brazilië op toen de tijdelijke voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Waldir Maranhão, bekend maakte dat hij de hele impeachmentprocedure wilde opschorten omdat er fouten waren gemaakt en dat de stemming overmoest. Rousseffs aanhangers konden hun vreugde niet op, maar het feest was van korte duur. Nog geen 24 uur later verklaarde Maranhão dat hij zijn beslissing weer introk.
Velen denken dat achter de rare manoeuvres van Maranhão de ex-Huisvoorzitter Eduardo Cunha schuilgaat. Cunha zou het Temer niet vergeven hebben dat hij niets heeft gedaan om zijn schorsing als voorzitter van het Huis van Afgevaardigden te voorkomen. En Cunha heeft veel vrienden in het Huis. Om een soortgelijke reden – ze had hem niet gesteund, toen hij werd beschuldigd van corruptie – was hij de motor achter de impeachment van president Dilma Rousseff. Cunha werd op 5 mei door het Federale Hooggerechtshof geschorst als voorzitter van het Huis: In de 183 pagina’s tellende verklaring daarvoor stonden elf redenen, waaronder dat hij smeergeld heeft aangenomen.
Nieuwe verkiezingen
Temer krijgt het niet gemakkelijk. Hij is onder de Brazilianen nog minder populair dan Dilma Rousseff. Een meerderheid van de bevolking, ongeveer 60 procent, zou willen dat ook hij aan een impeachment-procedure wordt onderworpen. Meer dan 70 procent wil dat er onmiddellijk verkiezingen worden gehouden. Alleen al in de Senaat loopt tegen 33 van de 81 leden een juridisch onderzoek vanwege corruptie.
Net als Rousseff zal Temer in het Congres bondgenoten voor zijn politieke maatregelen – hoofdpunt met absolute ster de economie – moeten vinden en dat maakt hem kwetsbaar. De geschorste Cunha zal volgens de meeste analisten om zich heen blijven slaan om zijn huid te redden en een procesgang te voorkomen. Hij heeft in het Huis van Afgevaardigden meer vrienden dan Temer. De andere partijen zullen Temer alleen steunen als het hun kansen op het presidentschap bij de verkiezingen eind 2018 vergroot.
En dan is er de verslagen Arbeidersparij van Rousseff en haar voorganger Lula. Hem hangt net als Cunha en een aantal andere prominente politici juridische vervolging boven het hoofd, vanwege het aannemen van smeergeld. Deze Arbeiderspartij kan nu profiteren van de golven van verontwaardiging die de impeachment onder de linkse Brazilianen teweeg heeft gebracht, maar zal op zoek moeten naar een nieuwe leider.
Links Brazilië schampert over de jaloezie van de rijken, die met lede ogen aanzien dat in de jaren van Lula en Rousseff de werkster het vliegtuig en niet de bus neemt om haar familie op te zoeken en dat haar kinderen studeren.
Liggend in hun hangmat
Maar de partij moet ook leren van de vergissingen die Lula en meer nog Rousseff hebben begaan in hun economische beleid. In de hoogtijjaren hebben ze te weining gedaan aan de slechte infrastructuur in Brazilië – wegen, havens, vliegvelden, etc. Ze hebben circa dertig miljoen Brazilianen uit de armoede gehaald maar niet werkelijk verder geholpen aan grotere kansen in hun professionele leven. Rechts schampert over de armen die liggend in hun hangmat de maandelijkse subsidie van Bolsa Família afwachten.
Ook de minder bedeelde Brazilianen die er zo op vooruit zijn gegaan klagen steen en been over de staat van het onderwijs en de gezondheidszorg. Nu is door de economische crisis de werkloosheid weer opgelopen en zijn er problemen met bijvoorbeeld de betalingen van pensioenen.
President Temer zal er een harde dobber aan hebben om het land weer op de rails te krijgen. Hij heeft te maken met een boze linkse oppositie die het land kan verlammen met protestacties en stakingen, en met opportunistische bondgenoten op rechts.
De verkiezingscampagnes voor 2018 zijn begonnen. En oh ja, de Olympische Spelen in Rio beginnen over minder dan 100 dagen en een Canadese geleerde heeft een pleidooi gehouden voor het opschorten ervan omdat de ziekte zika toch wel een erg groot risico vormt.
