“Aaahrr!” riep Philip Curtis vorige week vrijdagochtend. Zijn dochter was net de kamer binnengelopen met ‘Dad, it’s a Brexit!’ Curtis woont elf jaar in Harlingen en nog langer in Nederland. “’s Avonds was ik met een gerust hart gaan slapen. Het zou goedkomen. Ik was sprakeloos toen ik het hoorde. Wat een stomme beslissing!”
Het gesprek vindt plaats in The English Factory aan de Zuiderhaven. Van daaruit werkt Sue Smeding onvermoeibaar aan onderricht, begeleiding en promotie van de Engelse taal. Sue is getrouwd met een Harlinger. Net als Curtis heeft zij geen idee wat de toekomst zal brengen. “Niemand had deze uitkomst verwacht en niemand weet wat er gaat gebeuren”, zegt zij. “Het is heel bizar. Zelfs de voorstanders van een Brexit hebben geen plan van aanpak voorbereid. Met ons allen kijken we als bange konijntjes in de koplampen van het aanstormende verkeer.”
Smeding: “Misschien is de verhouding Europa-Engeland wel vergelijkbaar met die tussen Friesland en Harlingen. Aantrekken en afstoten. Harlingen kan gemakkelijk weer een voorstad van Londen worden. Maar waar moet Engeland naartoe?”
Curtis: “We hebben tot nu toe altijd gedacht dat wij Engelsen populair waren bij de buurlanden. Dat blijkt helemaal niet zo te zijn. De Engelsen verliezen bij het voetbal en de Ieren vieren feest. Dat is even slikken.”
Brexit einde van een tijdperk
Philip Curtis: “Ik heb het gevoel dat dit het einde van een tijdperk is, een wereldveranderende gebeurtenis, die je kunt vergelijken met het einde van het Britse imperium. Alleen nam dat twintig jaar in beslag. Het vertrek uit de Europese Unie nam maar twintig uur in beslag! Het is onverantwoordelijk van de Britse politieke leiders dat zij geen exitplan hebben voorbereid.”
Sue Smeding: “We hebben er al veel over gesproken in eigen kring. Iedereen heeft een mening. Veel van onze kennissen zijn geschokt door de uitkomst. De campagne is op een vreemde manier gevoerd. Harde, negatieve dingen zijn er gezegd, door beide partijen. Natuurlijk, er ging heel veel niet goed binnen de Unie. Misschien dat dit een schokeffect heeft en dat er zaken gaan veranderen.”
Curtis: “De bureaucratie en regeldruk werd steeds groter. Hervorming van de EU is zeker nodig. Maar uittreden? Het heeft onvoorspelbare gevolgen. Schotland wil los van het Verenigd Koninkrijk en toch in de EU blijven. In andere landen hoor je stemmen over een Dexit, Frexit, misschien voor Nederland een Nexit. Het kan leiden tot jarenlange politieke en economische instabiliteit.”
Smeding: “Mee eens, dat het beter kan in de EU. Maar het is echt bizar dat we er nu helemaal uitstappen. Misschien heeft het te maken met de eilander mentaliteit van Groot-Brittannië. In het klein zie je dat ook al met de Waddeneilanden. We denken dat we het wel zonder het vasteland kunnen. Okee, met een Brexit worden we baas van onze eigen toekomst, maar de economische en politieke gevolgen zijn niet in kaart gebracht. Het is naïef te denken dat je onafhankelijk kunt zijn van de rest van de wereld. Het Britse imperium bestaat niet meer.”
Mooie beloftes
“Heel veel Britten hebben de mooie beloftes geloofd van de politici die vóór uittreding waren. Maar zij zeiden wat de mensen graag wilden horen. De media hebben ook een bijzondere rol gespeeld. De lezers geloven alles wat boulevardkranten als de Sun en de Mirror opschreven. Die waren allemaal voor de Brexit. Ze hebben in Engeland enorm veel invloed. Men heeft een gevaarlijk spel gespeeld, met een ongewisse uitkomst. De jeugd wilde in de Unie blijven, maar de ouderen hebben met hen geen rekening gehouden.”
Philip Curtis heeft als ingezetene van de EU gebruik gemaakt van zijn recht om twee paspoorten te bezitten. Dat kan hem nog van pas komen als de bewegingsvrijheid van Britten binnen de EU worden beperkt. Sue Smeding beschikt echter alleen over een Brits paspoort. Ze denkt er nu hard over om de Nederlandse nationaliteit aan te vragen. “Niemand weet hoe het nu verder moet met de Engelsen die nu in Nederland wonen en werken. Misschien toch een goed idee dat ik alsnog ga inburgeren.”
Populisme
De twee maken zich bezorgd over de opkomst van populistische partijen in Europa. In hun visie waren het ook in Engeland de populisten die de publieke opinie hebben weten om te buigen naar een Brexit. Curtis: “Mannen als Nigel Farage, die zelf niet eens zitting hebben in het parlement of de regering, moedigden de mensen aan om vooral niet zelf te denken, alleen te volgen. Nu gaat het alleen nog om emoties, vaak heel primitieve, zoals angst, wantrouwen, verongelijktheid. En om nationale gevoelens van superioriteit.”
Smeding: “De Engelse vlag als symbool is geannexeerd door rechts. Een man van links als Jeremy Corbin van de Labourpartij is niet sterk genoeg gebleken. Hij speelde de politieke spelletjes niet mee.”
Curtis: “Het hele Ja-Neeproject is van begin af aan mislukt. Cameron dacht met een referendum de rechterhelft van zijn partij (de conservatieven, red.) tevreden te stellen. Hij had nooit verwacht dat het een Nee zou worden. Nu ziet de twee procent racisten in Engeland zijn kans schoon om geweld te gebruiken tegen allochtonen en hen toe te roepen dat ze moeten vertrekken.”
Smeding: “Ik denk en ik hoop dat er onderhandeld gaat worden en dat we uiteindelijk in de Europese Unie zullen blijven. Ondertussen hangt alles in de lucht. Niemand weet het.”
Tekst en foto’s Gijs en Inge van Hesteren
Dit artikel verscheen eerder in de Harlinger Courant
