Maria zat in het tweede jaar van de universiteit. Ze had een vriend en gebruikte de pil, maar desondanks sloeg ze een maand over. Ze kocht een test, die bevestigde dat ze zwanger was. Haar relatie was niet serieus, haar studie duur, dus was ze niet zeker of ze een kind wilde. Beschaamd vertelde ze haar ouders wat er gebeurd was. Haar vader had er een duidelijke mening over: ze moest hoe dan ook het kind laten verwijderen.
Maar Maria woont in El Salvador, wat betekende dat ze naar een clandestiene kliniek moest en een gevangenisstraf van tientallen jaren zou riskeren vanwege moord – van een zes jaar oude foetus. El Salvador is namelijk een van de weinige landen wereldwijd waar abortus in ieder mogelijk scenario verboden is – zelfs als de zwangerschap het resultaat is van een verkrachting of als het leven van de moeder in gevaar is.
Vanwege de serieuze straffen die er op abortus staan, durfde Maria niet te praten met iemand buiten haar familie. Hoe meer mensen over haar zwangerschap weten, hoe groter het gevaar dat de autoriteiten het zouden ontdekken en haar vervolgen. Uiteindelijk richtte ze zich tot iemand die een clandestiene kliniek runde in een woning. Ze kreeg Cytotec pillen, die samentrekkingen van de baarmoeder stimuleren die tot een miskraam kunnen leiden. In Maria’s geval gaven de pillen haar ook chronische pijn aan haar verteringsstelsel.
Negen jaar later moet Maria haar verhaal nog altijd onder een pseudoniem vertellen. In een land waar vrouwen decennialang vastzitten voor de ‘moord’ op hun foetus, praat je niet over je illegale abortus. Wat niet betekent dat het nooit gebeurt.
Abortuswetgeving discrimineert
De vrouwen die in El Salvador vastzitten staan bekend als ‘las 17.’ Afgelopen januari kwam een van hen na zeven jaar vrij. Schoonmaakster Carmen Guadalupe Vásquez was verkracht door haar werkgever toen ze achttien was. Ze had een miskraam die resulteerde in hevige bloedingen, waarvoor ze naar het ziekenhuis moest. Na de operatie ontwaakte ze, met handboeien vastgeketend aan haar ziekenhuis. De doktoren hadden aangifte gedaan van een vermoedelijke abortus. Haar advocaat slaagde er recent in de bewijslast van haar zaak alsnog af te doen als twijfelachtig. Desondanks verloor de schoonmaakster zeven jaar van haar leven in de gevangenis, wat in El Salvador geen pretje is vanwege de bendeleden waarmee de gevangenissen overvol zitten.
Een schoonmaakster verdient in El Salvador officieel $250 per maand, maar in veel gevallen nog minder, waardoor het onmogelijk was geweest om een kliniek te kunnen betalen. Maar, inwonend bij de familie waarvoor ze werkte, zoals normaal is voor schoonmaaksters in Latijns-Amerika, moest ze leven met de man die haar verkrachtte. Ze kon met niemand een mogelijke abortus bespreken uit angst voor vervolging. Zelfs toen ze tijdens haar miskraam begon te bloeden – of die nu opgewekt was of niet even buiten beschouwing gelaten – verbood haar werkgever haar in eerste instantie om naar het ziekenhuis te gaan.
Ga maar naar Miami
Ruth Maria Matamoros, van de vrouwenorganisatie Venancia in Nicaragua, vindt dat de wetgeving discrimineert tussen arm en rijk. ‘De mensen die het geld hebben vliegen naar Miami voor een privékliniek. De armen zullen altijd in het land zelf op zoek gaan naar een clandestiene kliniek, waar mensen niet altijd weten waar ze mee bezig zijn.’
In Nicaragua, waar de politiek net als in El Salvador sterk beïnvloed wordt door de Katholieke kerk, is abortus volledig verboden sinds 2006. Net als in El Salvador ook bij levensgevaar voor de moeder en ook na een verkrachting. Desondanks worden vrouwen in Nicaragua vooralsnog niet opgesloten. Vrouwenorganisaties vrezen dat dit de volgende stap zal zijn.
‘We zien dit als een schending van mensenrechten,’ zegt de vurige Matamoros. ‘Zwangerschap na een verkrachting is een vorm van marteling. Bovendien verandert de wetgeving helemaal niets aan de hoeveelheid abortussen die plaatsvinden. Je verplaatst de abortus alleen naar obscure plaatsen.’
Bij Venancia horen ze regelmatig verhalen van vrouwen die behandeld zijn met verbogen kleerhangers, waardoor de baarmoeder geperforeerd is geraakt en begint te ontsteken. Na een dergelijke abortus gaan de vrouwen vaak pas naar een dokter zodra de infectie levensgevaarlijk is geworden.
Beatriz
De rechtszaak rondom een vrouw die als pseudoniem Beatriz gebruikt werd exemplarisch voor de problematiek rondom het abortusverbod in El Salvador. Beatriz’ foetus was niet levensvatbaar. Bovendien leed de vrouw aan de auto-immuun ziekte Lupus, waardoor haar zwangerschap een serieus en pijnlijk gevaar was voor haar gezondheid. Dus vroeg Beatriz legale toestemming voor een abortus.
In eerste instantie werd het recht op een abortus haar geweigerd, maar na internationale protesten ging zij in hoger beroep, waarna ze toch een keizersnede mocht doen. Mensenrechtenadvocaat Florentín Meléndez, rechter in het hooggerechtshof in El Salvador, was de enige in de originele jury die ervoor stemde om het leven van de vrouw te redden.
Melendez vertelde TPO-magazine: ‘We zijn niet alleen een tribunaal voor justitie. We praten over mensenlevens, dus is het belangrijk om redelijk te zijn wanneer we kijken naar een zaak als die van Beatriz, en zo stevige legale fundamenten te leggen voor in de toekomst.’
Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties
In januari drongen de VN er bij El Salvador op aan in een brief om haar wetgeving rondom abortus te herzien en dergelijk onrecht te stoppen. Aangezien El Salvador lid is van de Mensenrechtenraad van de VN sinds het begin van 2015, zou het te verwachten zijn dat zij naar dit advies luisteren. Maar het hooggerechtshof gaf duidelijk aan dat het pardon voor Vásquez geen precedent zou zijn voor de andere opgesloten vrouwen van las 17.
In hun rapport ‘On the brink of death’ geeft Amnesty International de laatste wereldwijde statistieken voor abortus, over het jaar 2008. Er waren 21,6 miljoen clandestiene abortussen dat jaar. Van die groep stierven 47.000 vrouwen aan complicaties rondom de abortus, en 5 miljoen raakten erdoor gehandicapt.
Hoewel Maria nog altijd bang is te spreken over haar abortus, is zij tenminst nog in leven en vrij. Veel andere vrouwen in El Salvador en andere landen waar de abortus volledig verboden is zijn dat niet. Zij zullen nooit hun stem kunnen laten horen.
