Literatuurkenners horen Lucebert uit de dood herrijzen als spoken word-talent Gershwin Bonevacia optreedt, terwijl hiphopliefhebbers de beat voelen in zijn tekst. Iets vertellen op een podium in cadans en ritme, dat is wat spoken-word artiesten doen. En ze worden steeds bekender. Typhoon gaat aan kop, zijn broer Blaxtar maakt en faciliteert het genre via SPOKEN-avonden en Babs Gons rolde al jaren geleden de rode loper uit voor deze voordrachtskunst. Acht redenen waarom we nu allemaal spoken word gaan omarmen.
1. Het gaat ergens over
‘Spoken word is vaak maatschappelijk en politiek.’ Babs Gons programmeerde in Paradiso jarenlang de beroemde spoken word-avonden genaamd Palabras en is een van de oprichters van de Poetry Circle Nowhere, een gezelschap van jonge schrijvende performers die in verschillende steden in Nederland performances en voorstellingen maken. ‘Teksten gaan vaak over racisme, seksisme en andere vooroordelen. Het persoonlijke is natuurlijk ook politiek, dus het kan net zozeer over de liefde gaan. De maatschappelijke betrokkenheid heeft een functie, maar de gemene deler, dat is de grootstedelijke diverse cultuur. Je luistert naar mensen op het podium om te horen wat er leeft in hun straat, in hun leven, in hun generatie. Bij een gebeurtenis zoals het politiegeweld tegen Afro-Amerikanen worden veel gedichten geschreven. Zoals Nina Simone zo mooi stelde; ‘How can you be an artist and not reflect the times’.'
2. Het krikt het imago van hiphop op
Volgens Blaxtar heeft spoken word altijd een bepaalde intentie, een ideologie. ‘Het gaat bijna nooit over hoertjes, billen of auto’s. Onze SPOKEN-avonden zijn ontstaan uit de frustratie dat veel Nederlanders denken dat ze hiphop niet leuk vinden. Ze weten simpelweg niet dat er veel meer bestaat dan de bling bling-hiphop. Terwijl er zoveel in hiphop zit; de teksten zijn vaak filosofisch, met veel kracht en wijsheid. Die tracks waar je neefjes, nichtjes en zoontjes naar luisteren zijn helemaal niet zo oppervlakkig maar spiritueel en liefdevol.’
3. Ook als je het niet verstaat, is het te voelen
Tijdens een SPOKEN avond in Amsterdam is de zaal ook tijdens een woordje Arabisch of onverstaanbaar Engels, volop in vervoering. Dat komt omdat spoken word taaloverstijgend is, weet Blaxtar. ‘Misschien is dat ook wel het verschil met tegenhanger poetry slam waar het meer om taalvirtuositeit gaat. Bij poetry slams raak je in rationele en intellectuele vervoering terwijl een avond spoken word je emotioneel raakt.’ Volgens Gons komt dit doordat spoken word voortkomt uit de traditie van de Afrikaanse verhalenvertellers; een oercommunicatie die teruggaat naar de manier van verhalen doorgeven van duizenden jaren geleden.
Iemand kan een telefoonboek voordragen en dan is het nog mooi.
4. Het is geen competitie, maar kunst
Spoken word heeft geen regels en er is geen competitie zoals bij de evenknie slam poetry. Volgens Babs Gons is de sfeer daar wat literairder en Nederlandser. ‘Bij slam poetry moet je de emotie sneller overbrengen en eindigen met een punchline want je krijgt punten ter beoordeling. Spoken word is pure performancekunst: ritme is belangrijk en een bepaalde flow. Ook lichaamstaal en gezichtsuitdrukking horen daarbij. Iemand die dat goed beheerst kan het telefoonboek voordragen en dan is het nog mooi.'
5. Het is emanciperend
Tijdens een SPOKEN avond in Amsterdam klimt Zaii op het podium. Zeinab Elbouni, zoals ze voluit heet, is 24 jaar en lid van de Poetry Circle 020. Daar komen jonge schrijvende performers wekelijks bij elkaar om onder professionele begeleiding te schrijven en te performen. Zaii: ‘Het brengt mij plezier, waardering en zelfvertrouwen om mijn woordliefde te delen. Vroeger noemden ze mij thuis al de filosoof omdat ik altijd mijn mening klaar had. Nu doe ik dat op het podium. Ik voel me heel erg thuis bij de Poetry Circle omdat het niet uitmaakt wat je afkomst, geslacht of opleiding is. Dit werkt natuurlijk emanciperend. Kijk naar mij; ik ben een Marokkaanse moslima met hoofddoek en ik durf nu op een podium te vertellen over cultuurverschillen en wat dat met ons doet. Een jaar geleden vertrouwde ik die alleen toe aan papier tussen de vier muren van mijn kamer, nu durf ik er mee te performen op een podium.’
6. Het komt steeds meer in beeld
Typhoon wordt maar bekender en bekender. Zijn nummer ‘Van de regen naar de zon’, dat hij ten gehore bracht in de Ridderzaal tijdens de viering van 200 jaar koninkrijk, is een regelrechte spoken word-act. Wat Jules Deelder al jaren op diverse podia doet, is eigenlijk ook spoken word. Maar belangrijker is de opkomst van festivals als Woorden Worden Zinnen, dat dit jaar vijf jaar bestaat. Bijlmer Boekt van Christine Otten draagt haar steentje bij en ook de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam wil nog wel eens spoken word programmeren. Het jaarlijkse festival Read my World draait gedeeltelijk om spoken word. En laten we natuurlijk de SPOKEN avonden van Blaxtar niet vergeten. Daarmee bracht hij afgelopen april zelfs de beroemdheden Black Ice en Sunni Patterson van Amerikaanse spoken word-programma All Def Poetry naar Nederland.
Die hiphoptracks waar je neefjes naar luisteren zijn helemaal niet zo oppervlakkig maar spiritueel en liefdevol.
7. Je kunt je helemaal gek youtuben
‘Ik ben geen rapper, ik ben een filosoof, een antropoloog, een socioloog. Ik ben een chick met ballen.’ In de samenvattende clip van het eenjarig bestaan van festival Woorden Worden Zinnen worden we met mooie frases om de oren geslagen zoals deze van Zanillya Farrel. Een simpel google-rondje op namen als Derek Otte of Muna Shirwa levert mooie Nederlandse voorbeelden, het youtube kanaal van All Def poetry internationale. The Lost Soldier van Black Ice is een klassieker, net als Sunni Patterson met ‘We Made It’.
8. En anders live gaan kijken
Een concert van Typhoon of Akwasi levert mooie spoken word op. Het Ken theater in Rotterdam programmeert regelmatig spoken word, net als de Poets Club, Paginagroots, Spraakuloos, Cinnamon Wednesdays in Amsterdam en bij Urban Academy Groningen kun je je talenten uitproberen tijdens een van de open mic sessions. Voor de bakermat van spoken word koop je een ticket naar New York, waar in het Nuyorican Poets Cafe alle grote artiesten zijn begonnen. Allen Ginsberg, een van de beat poets en daarmee een van de voorgangers van het genre, zei over deze plek: ‘The Cafe is the most integrated place on the planet.’
