In de Duurzame 100 van Trouw was ze drie jaar op rij de nummer één. Marjan Minnesma, directeur van actie-organisatie Urgenda, werd daarmee door de jury tot invloedrijkste duurzame Nederlander gebombardeerd. Die invloed beleefde eind juni een hoogtepunt, toen Urgenda de Nederlandse overheid via de rechter dwong de uitstoot van CO2 te verminderen. Het kabinet legt zich niet bij het vonnis neer en gaat in hoger beroep.
Samen sneller duurzaam is het motto van Urgenda en ‘sneller’ wordt serieus genomen. Om die noodzaak kracht bij te zetten, loopt Minnesma deze maand 512 kilometer van Utrecht naar Parijs waar de 30ste de VN-klimaattop start. Iedereen kan een stuk meelopen tijdens deze Climate Miles.
Recalcitrant
‘Wanneer onze samenleving binnen tien jaar kantelt, kunnen we het tij nog keren,’stelt Minnesma. ‘Doordat de aarde opwarmt, slinkt wereldwijd de watervoorraad en komen grote gebieden zonder te zitten. Daar kunnen bewoners geen voedsel meer verbouwen. Ze zullen wegtrekken, op zoek naar waterrijke gebieden zoals dat van ons. Olie wordt schaars en het gaat straks niet meer om vraag en aanbod, maar om uitruilen.’ De wereld wordt er volgens haar niet stabieler op en strijd om water en vruchtbaar land zal losbarsten. Onder experts is dit al geen discussie meer, vertelt ze. ‘Sommige wetenschappers worden zelfs recalcitrant en willen in actie komen, omdat de urgentie niet doordringt bij de goegemeente. Als samenleving omschakelen van fossiele naar duurzame brandstof, de oplossing, doe je niet in één dag. En dan heb ik het nog niet over andere ecosystemen die we onherstelbaar beschadigen door boskap, grondstofdelving en het leegvissen van zeeën. We zouden alles moeten hergebruiken, cradle tot cradle.’
‘Zo’n 2 miljoen Nederlanders moeten echt duurzaam gaan denken en handelen’
Niet doemdenken
Maar, haast Minnesma zich te zeggen, we willen niet te veel doemdenken, we willen vooral doen. Urgenda probeert Nederland sneller te verduurzamen door samen met particulieren, bedrijven, overheden en organisaties te innoveren. Die kantelende samenleving volgt dan vanzelf. Tenminste, als zo’n 2 miljoen Nederlanders echt duurzaam gaan denken en handelen. Dit aantal is geen wilde gok. Minnesma en haar collega professor Jan Rotmans met wie ze Urgenda oprichtte, baseren zich op de systeemtheorie. ‘Dit inzicht wordt ook gebruikt in de wiskunde en biologie. Een systeem kan een zekere mate van chaos aan, bijvoorbeeld wanneer een groep leden een andere kant op gaat. Wordt deze groep te groot, dan kantelt het systeem. Bij de omschakeling naar een duurzaam Nederland ligt het omslagpunt om en nabij de 2 miljoen landgenoten. Wanneer zij allemaal een elektrische auto nemen en overstappen op duurzame energie, volgt de rest vanzelf.’ Dit proces kun je niet sturen maar wel beïnvloeden, legt Minnesma uit. Urgenda laat met haar activiteiten de groep ‘duurzame Nederlanders’ groeien.
Veertigjarige agenda
Minnesma en Rotmans, hoogleraar duurzame transities en bestuurvoorzitter van Urgenda, inventariseerden in 2007 de Nederlandse duurzaamheidsprojecten. Minnesma: ‘We vroegen alle sectoren, zoals de bouw, mobiliteit en landbouw, hoe Nederland er in 2050 uitziet. Toen hierop geen duidelijk antwoord kwam, hebben we met een aantal koplopers een visie voor 2050 gemaakt. Vervolgens stelden we een agenda op voor de komende veertig jaar.’ Ieder jaar heeft een lijst met concrete actiepunten. Daar werken Urgenda of andere partijen aan. ‘We beginnen bij de mensen met passie die hun nek durven uit te steken. De massa overtuigen, heeft geen zin. Die volgt vanzelf.’ Met projecten wil de organisatie laten zien dat duurzaamheid meer is dan geitenwollen sokken en een spaarlamp. Het gaat niet alleen om techniek, maar ook om gedragsverandering, andere vormen van wonen, mobiliteit en vrijetijdsbesteding.’
‘Elektrisch rijden is niet van morgen maar van nu’
Prijs drukken
Een van deze projecten is Duurzaam Texel. Het eiland wil binnen tien jaar in zijn eigen energiebehoefte kunnen voorzien en het toerisme op duurzame leest schoeien. ‘Ze willen proeftuin zijn. Ondernemers als de visboer, de accountant, de man van het vakantiehuisjespark ofwel een doorsnede van de samenleving, hebben elektrische auto’s aangeschaft. Zij laten de 800.000 toeristen die jaarlijks op Texel komen, zien dat elektrisch rijden niet van morgen maar van nu is.’ De auto’s hebben kastjes die het rijgedrag registreren en het effect daarvan op de accu. ‘We willen weten hoe snel de accu veroudert, want die bepaalt voor bijna de helft de autoprijs. Hoe langer de accu meegaat, hoe goedkoper de auto.’ Door zo veel mogelijk orders voor zonnepanelen te verzamelen, bedong Urgenda vier jaar geleden met de actie ‘Wij willen zon’ een scherpe aanschafprijs. ‘We plaatsten een order in China voor 50.000 panelen. De klanten, particulieren, boeren, scholen en bedrijven betalen nu een prijs die normaal alleen met subsidie haalbaar is. Zo laten we zien dat duurzame energie ook zonder die geldpot kan.’
‘We kregen duizenden reacties’
Allemaal duurzaam
Urgenda is een stichting die zichzelf bedruipt, zonder winst te maken. ‘We leveren concrete producten’, vertelt Marjan Minnesma. Zo werkte Urgenda voor het Arena-stadion in Amsterdam een plan uit waardoor het energieneutraal gaat draaien. In 2008 haalde Urgenda een Noorse fabrikant van elektrische auto’s naar Nederland die in serie produceerde. Amsterdam nam tien auto’s af, Zaanstad vijf. ‘Toen ging de bal rollen. Oplaadpunten verschenen en we schreven bedrijven met grote wagenparken aan. Met zijn allen drukken we de verkoopprijs, was ons argument. Daarnaast lobbyen we bij de overheid. Dat deden we om de wegenbelasting voor elektrische auto’s nog even op nul te houden en de luxebelasting eraf te krijgen.’ Ook vergelijkt Urgenda offertes en houdt de bedrijven op de hoogte over elektrisch vervoer. Voor de netwerkfunctie vraagt ze hen een paar duizend euro in de pot te doen, als tegemoetkoming in de kosten. Grote bedrijven leveren expertise waar zo ook de kleinere profijt van hebben. ‘Dit gaat de concurrentie voorbij, want we hebben zowel DHL als TNT en ING als ABN Amro. Allemaal willen ze duurzaam.’
Hoe het begon
Toen Marjan Minnesma en Jan Rotmans in 2007 hun verhaal over het kantelen van systemen in NRC geplaatst zagen, kregen ze duizenden reacties. ‘Boeren, ceo’s van banken, allemaal wilden ze weten wat we ermee gingen doen’, vertelt Minnesma. ‘En toen ging het snel.’ Ze lanceerden Urgenda. ‘Ik werkte op het onderzoeksinstituut voor transities van de Erasmus Universiteit, waar Jan directeur was. Leuk, die onderzoeken en proefschriften, maar ik wilde dat er echt iets veranderde.’ Duurzaamheid liep toen al jaren als rode draad door haar carrière. Ze studeerde bedrijfskunde, filosofie en milieurecht en werkte in Oost-Europa aan projecten in energiebesparing en duurzame energie. Ook was ze campagnedirecteur van Greenpeace Nederland.
Meer lezen over de manier waarop we betekenis geven? Meld je hier aan.
