Zo blijkt uit het Global Media Monitoring Project (GMMP, het grootste internationale onderzoek naar genderrepresentatie in de nieuwsmedia, waarvan de eindresultaten recent verschenen.
Content
Niet verbazingwekkend, maar wel goed om te noemen: verhalen die gemaakt worden door vrouwen bevatten vaker vrouwen als bron of als onderwerp dan verhalen die door mannen worden gemaakt. Hoe diverser de mensen zijn die bij mediabedrijven werken, hoe diverser ook hun content wordt. Het leidt tot een reëlere afspiegeling van wat zich in de samenleving afspeelt en daardoor zullen ook meer consumenten zich aangesproken voelen. Het is dus niet een kwestie van ‘politiek correct’ zijn, maar tevens commercieel interessanter, melden Flora Schulte Nordholt & Evelien Wijkstra op de opiniepagina van Het Parool.
Radio tikkie beter
Het GMMP toont aan dat er nog een lange weg te gaan is. Een voorbeeld: momenteel is nog niet eens een kwart van experts in de nieuwsmedia vrouw. En ook van de mensen die het nieuws halen (als bron of als onderwerp) is slecht een kwart vrouw, wat toch redelijk scheef is. Opvallend is dat transnationale media zoals BBC World en Al Jazeera op dit punt nog slechter presteren: daar is slechts 13% vrouw. In Nederland gaat het een tikkie beter, maar ook hier zijn dubbel zo vaak mannen in beeld als vrouwen. En dan gaat het om alle omroepen en zendgemachtigden en over zowel talkshows, andere informatieve programma’s als amusement. De wereldwijde studie werd uitgevoerd in 145 landen, waarbij op dezelfde dag (29 september 2020) werd gemeten. In Nederland werd het onderzoek gemonitord door Free Press Unlimited en WOMENInc. Ook de journalisten die het nieuws in beeld brengen zijn voor driekwart man. Op de radio is de verdeling iets reëler: 40% vrouwen en 60 % mannen.
Aan de microfoon
Wordt er gekeken naar personen als deskundige, opiniemaker of correspondent: dan wordt het medialandschap voor 1/3 bepaald door vrouwen voor 2/3 door mannen. Wie zei hier dat het feminisme in Nederland al klaar was? Laatstgenoemde cijfers zijn van een steekproef door het Commissariaat voor de Media, waarvan de resultaten begin vorig jaar werden gepubliceerd. In non-fictieprogramma’s is het aandeel vrouwen 36,6%, in specifiekere nieuws- & actualiteitenprogramma’s is het 33%. Het aantal vrouwelijke presentatoren haalt het geheel in ons land wat omhoog, maar het gebrek aan vrouwelijke experts haalt dit vervolgens weer onderuit. En dan doen de commerciële zenders het nog beter dan de publieke omroep.
Hallo moeder de vrouw
“Media hebben grote invloed op stereotype beeldvorming, sociale normen en de aspiraties van mannen en vrouwen. Het is teleurstellend om te zien dat, ondanks de aandacht hiervoor, vrouwen nog steeds ondervertegenwoordigd zijn in het nieuws”, aldus Ruth Kronenburg, directeur van Free Press Unlimited. De vrouwen die wel het nieuws halen, worden nog te vaak op stereotypische wijze neergezet, meldt het verslag van de GMMP, als moeders / huisvrouwen, slachtoffers of geseksualiseerde personen. Een berucht voorbeeld hiervan is de paginagrote foto van de benen van Theresa May en Nicola Sturgeon tijdens brexitonderhandelingen met als titel ‘Nevermind Brexit, who won Legs-it!’ Daarentegen worden mannen juist vaker als expert, machtig en dominant neergezet. De media zetten vrouwen uit de actualiteit neer en de consumenten c.q. sociale media-gebruikers reageren daar weer op. Met name zichtbare vrouwelijke politici en opiniemakers ontvangen vaker haatberichten dan hun mannelijke collega’s.
Angst voor wordt angst van vrouwen
Vrouwen worden hoorbaarder en zichtbaarder in alle sectoren van de samenleving. Dat stuit op tegenwerking: extreem rechts, sommige complotdenkers, het christelijk fundamentalisme en het hardnekkige jihadisme reageren negatief op de mondiale vrouwenemancipatie die voor zoveel mannen blijkbaar bedreigend is. Groepen die de vrouw graag terug meppen achter het aanrecht met als belangrijkste levensmissie: poetsen en kinderen baren. Angst voor sterke vrouwen is de reden van dit wereldwijde symptoom en door de felheid en haat slaat die angst over op de vrouwen zelf. En dat is fnuikend. Neerlands eigen ’talkshowqueen’ Eva Jinek mist de aanwezigheid van vrouwelijke experts in haar eigen programma. Zo liet ze reeds een paar jaar geleden weten op de NextWomen-conferentie. Door de negatieve reacties op met name sociale media zijn veel vrouwen geneigd om niet eens meer te proberen om uitgenodigd te worden voor een talkshow.
Jinek
“We zien alleen de negatieve reacties” zo spreekt ze haar medevrouwen toe. “En of het nu je eerste of 20ste keer is, het blijft impact hebben als er negatief over je geschreven en gesproken wordt.” Eva Jinek weet dit ook uit persoonlijke ervaring. Vooral aan het begin van haar carriere werd ze ‘geframed’ als ‘bitch’, ‘koele kikker’ of ‘ijskonijn’. Vrouwen reageren op op kritiek met ‘fight’ of met ‘flight’. Bij het eesrte sta je de vechtstand: je wordt boos, bouwt een muur om je heen en zorgt er zodoende voor dat niets je meer raakt en stop je met voelen. Hiermee sluit je tevens een groot deel van de mensen om je heen buiten. Je kunt ook voor de vluchtstand kiezen. Dit is waar de meeste vrouwen voor kiezen, aldus Eva. Ze lopen weg en zeggen: ‘ik doe dit nooit meer’. “Hierdoor verlies ik veel vrouwen bij mij aan tafel, die deskundig zijn en geen onderdeel willen uitmaken van dit zogenaamde circus.”
Veel vrouwen op redacties
Ze begrijpt dat velen het niet meer proberen, omdat ze geen zin hebben in al die keiharde kritiek. Het resultaat is dat vrouwen als deskundige in de minderheid zijn aan de tafels van nieuws- en actualiteitenprogramma’s. En dat terwijl in Nederland de meeste van de programma’s gemaakt worden door vrouwen. 65% van de redactieteams bestaat uit vrouwen, 75% van de gasten is echter man. Waarbij wel moet worden aangetekend dat het meerendeel van de ‘decision makers’ (zendermanagers, omroepbazen, producenten, hoofdredacteuren) weer vaker man zijn. Daar valt dus ook nog een belangrijke slag te maken.
Durf je mening te ventileren
Maar als vrouwen blijven vluchten, verandert er niets, benadrukt Eva Jinek. “Dus plaats je ego in een hoek, herpak jezelf en laat jezelf zien. Het zou de norm mogen zijn dat vrouwen bij mij aan tafel zitten. Ben volledig aanwezig, durf een mening te hebben, blijf trouw aan je professionele stem, verontschuldig jezelf niet voor het hebben van een mening en luister naar en sta open voor de mening van anderen. Langzaamaan zal er iets veranderen. Mensen zullen ophouden met over je kleding te praten, je haar, je gezicht, hoe je klinkt en alles wat te maken heeft met het feit dat je een vrouw bent. Uiteindelijk wordt er alleen nog maar gesproken over wat je zegt en je expertise. Kortom: als je gebeld wordt, zeg ja en show up!” Aldus Eva.
Breed(in)beeld
Volgens het GMMP-rapport duurt het in dit tempo nog 67 jaar eer er gendergelijkheid is in de media. Behalve goede rolmodellen in de Nederlandse media, tracht ook de Vrouw in de Media Award een bijdrage te leveren in het bespoedigen van dit tempo. Het is een initiatief van Janneke van Heugten van mediaplatform Vaker in de Media en Marga Miltenburg van sprekersbureau ZijSpreekt. Met de verkiezing van hun jaarlijkse prijs willen ze vrouwen aanmoedigen om nog zichtbaarder te worden. Hoofdeconoom ING Nederland, Marieke Blom viel als laatste die eer te beurt. Zij was 1 van de 14 (door redacteuren, journalisten en programmamakers) genomineerde vrouwelijke deskundigen. Samen met spoedeisende hulparts Heleen Lameijer en restaurator Abbie Vandivere kreeg ze de meeste stemmen. De professionele jury koos uiteindelijk voor Blom, omdat zij haar expertise in 2020 het breedste deelde: van radio, televisie, kranten en podcasts tot internet en sociale media.
Illustratie: Max Pixel
