Bestaat er eigenlijk een woord voor het fijne gevoel dat je krijgt wanneer je wordt gewezen op andermans domheid, zodat je jezelf weer even slim voelt? Misschien kom ik er zo nog op. Het is in ieder geval een groot deel van de succesformule van Zondag met Lubach. Elke week brengt talkshowhost Arjen Lubach andermans domheid, onhandigheid of goedgelovigheid voor het voetlicht. Daar verzint hij dan een grappig woord of een grappige karikatuur bij, en klaar is het item.
Lachen om andermans domheid
Tijdens de nieuwste seizoensopening was het weer bal. We mochten kijken naar een doorzichtige Russische propagandaleugen. Haha, dat die Russen daar intrappen! We mochten kijken naar het vals romantische narratief dat de Amerikaanse televisiemakers creëren rondom onze Glennis Grace. Haha, dat die Amerikanen daar intrappen! We mochten kijken naar de vergissing die onze overheid maakte door Syrische rebellen te steunen die achteraf niet zo ongevaarlijk en onschuldig lijken te zijn. Haha, dat ze daar zijn ingetrapt! En ja hoor, daar is weer een neologisme: de ZML-rebellenbox, met daarin een bruisbal voor in bad waarmee de Syriërs zich kunnen ontspannen.
De vraag is wat je overhoudt als je dit jaren achter elkaar doet. We kennen na een paar seizoenen Lubach alle stopwoordjes van politici, we weten dat Jesse Klaver graag Amerika’tje speelt, doorzien dat communicatiebobo’s graag wartaal spreken, begrijpen de problemen van alternatieve geneeswijzen en onnadenkende religieuzen. Het punt is duidelijk. Ook hebben we uitentreuren de boodschap begrepen dat Arjen Lubach de spot probeert te drijven met hysterische Amerikaanse tv-shows door hen te parodiëren.
Hypocrisie
Helaas zit hypocrisie diep in het DNA van Zondag met Lubach. Als je lang genoeg een typetje speelt, gaat je gezicht naar dat typetje staan. Zo is het ook met Lubach: hij is zélf het fastfood-entertainment waar hij een cynische karikatuur van wil zijn. Als je elke zoveel minuten een lachmachine gebruikt, is het op een bepaald punt niet ironisch meer. Dat punt zijn we al heel erg lang voorbij. Daarnaast maakt Arjen Lubach zelf wekelijks gebruik van de mediacratie die hij claimt te willen bestrijden. Hij wijst met zijn vinger als een mediahype of een sociaal medium de hele publieke agenda als makke schapen een kant op stuurt. Tenzij hij ons zelf kan manipuleren om massaal Facebook of vleeseten of de monarchie af te vallen.
Het nihilistische ‘lachen om het lachen’, het wijsneuzerige betweten op gymnasium 3-niveau en de bittere pot-verwijt-de-ketel aard van Zondag met Lubach kwam zondagavond tot een kookpunt in het item ‘talkshowpardon‘. Onze Satiricus des Vaderlands had daar namelijk ontdekt dat de asielprocedure van Lili en Howick geen consequente of ideale gang van zaken is geweest. No shit, Sherlock! Lubach lacht om de BN’ers die zich op televisie hardmaakten om de twee tieners in ons land te houden. Deze BN’ers zijn volgens Arjen ‘lief naïef’ of ‘agressief naïef’.
Zielloos grinniken
‘TV-programma’s zijn misschien niet de plek om het immigratiebeleid te bepalen’, zegt onze slimme komiek dan nog eens, alsof hij zojuist als eerste heeft ontdekt dat de aarde rond is. Intussen als enige de ironie niet begrijpend: dit ben je nu juist zelf aan het doen, vent. En ja hoor, daar is een ludiek neologisme: het ‘Talkshowpardon’. En welja zeg, daar heeft Lubach twee kinderen met een kleurtje in de zaal, als parodie op minderjarige asielzoekers in talkshows. ‘Jongens, niet door het verhaal heen schrijnen hè!’
Het is net als met het lachen om Glennis Grace (en daarmee opzichtig proberen het jaarlijkse retweet-hitje in Amerika te scoren, want ‘veel clicks in Amerika’ is toch stiekem Lubachs ultieme doel). Of het lachen om overheidssteun aan de foute rebellengroep in Syrië. Mensen doen zo goed en zo kwaad als dat gaat hun best om iets te bereiken op deze wereld (voor zichzelf of voor anderen) en Zondag met Lubach ontzenuwt die poging. Door wat inconsequenties aan te wijzen en daar zielloos om te gaan zitten grinniken.
Giechelverslaving
Het wordt steeds moeilijker om te geloven dat deze zondagavondshow enig hoger doel dient dan alleen onze giechelverslaving te blijven voeden. De makers lijken bereid om alles en iedereen voor de bus te gooien, om zelf maar de slimste en geinigste en snelste king of the hill te blijven. Dat beeld wordt nog sterker als je goedwillend probeert in te zoomen op de concrete inhoud en de logica van Lubach op het dossier ‘kinderpardon’.
Ik citeer.
‘Als je geen kinderen uitzet, stuur je dan de ouders wel weg? Dat is dan ook kinderleed, dus dan mogen ook alle ouders blijven. Maar dat betekent dat iedereen met een kind, waar dan ook ter wereld, op een dag kan zeggen: nu gaan wij in Nederland wonen. En dan denk je: oh gezellig. Maar dan heb je er nog niet zo goed over nagedacht. En het is ook onrechtvaardig, want bijvoorbeeld homo’s hebben vaak geen kinderen. Dus het kan niet anders: Harbers moet mensen wegsturen, en ook kinderen.’
Komaan Arjen!
Werkelijk waar, voor iemand die zijn geld verdient met het neersabelen van andermans domheid, oppervlakkige ongeïnformeerdheid en holle retoriek heeft Lubach wel een gigantisch bord voor zijn kop. Komaan Arjen, dit kan beter. Je bent onze meest bekwame satiricus, maar satire zonder hart wordt pesterij. Je hebt een prachtig tijdslot tot je beschikking en er valt genoeg aan de kaak te stellen, maar trap niet omlaag maar omhoog – en in de juiste ballen. Word niet zelf waar je tegen vecht, verruil het vluchtige gehinnik voor de blijvende grijns en maak er een zinvol seizoen van.
