Hoewel oorspronkelijk bedacht voor films, wordt de test inmiddels ook op andere media toegepast, zoals tv-series, games en boeken. Een pijnlijk detail hierbij is dat de helft van de media die wél door deze test komt (namelijk 43%) slechts slaagt omdat de vrouwen praten over trouwen of baby’s.
Vrouwen nemen de ruimte in
In 2020 waren er de ruimtevaartverhalen ‘Proxima’ en ‘Away’ en meiden die in in ‘System Crasher’ en ‘The Queen’s Gambit’ respectievelijk de jeudzorg en de schaakwereld op de kop zetten. Ook het vierde deel van de hitserie ‘The Crown’ met de personages van Koningin Elizabeth en Margareth Thatcher maakte duidelijk dat vrouwen over meer dingen spreken dan alleen over appeltaart en het nieuwste mantelpak. Met steeds meer vrouwelijke scenarioschrijvers en regisseurs wordt er eindelijk een inhaalslag gemaakt. Waar de vrouwen in vroeger tijden vooral opdraafden als de-echtgenote-van, de-dochter-van, de-moeder-van of zelfs slechts als ‘aantrekkelijk decorstuk’, is die andere helft van de wereldbevolking nu een grote verhalenbron. Ja: los van mannen.
AFF Gloria Steinem
En dan was er in het najaar van 2020 nog de release van de speelfilm ‘The Gloria’s’ van regisseur Julie Taymor. Zij maakte 10 jaar terug reeds de succesvolle biopic over Frida Kahlo en verfilmde nu de diverse fasen in het leven van Amerika’s ‘First Feminist’ Gloria Steinem. Hoewel matig ontvangen door de critici geeft de rolprent wel een fraaie blik op wat vrouwen in de afgelopen halve eeuw hebben moeten veroveren.
Man Up
Ook in ons eigen Nederland timmeren vrouwen aan de mediaweg. Halina Reijn & Carice van Houten, awardwinnende actrices en beste vriendinnen startten hun eigen productiebedrijf ‘Man Up’, waarmee ze het vrouwelijk perspectief in films en series podium geven. In 2019 trapten zij af met het succesvolle ‘Instinct’, vorig jaar gevolgd door de serie ‘Red Light’ en inmiddels druk met de voorbereiding van de speelfilm ’t Hooge Nest’ naar de gelijknamige bestseller van Roxane van Iperen. Niet voor niets verkocht de auteur haar rechten aan vrouwelijke producenten. Het verhaal gaat immers over de veelal ondergesneeuwde rol van vrouwen in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Goed voorbeeld doet goed volgen
Mannelijke lezers zullen nu wellicht reageren met een ‘nou en’ of ‘wat maakt dat nou uit: mannen of vrouwen?’. Voor hen heb ik nieuws: ‘you can’t be what you can’t see. Oftewel: als je als meisje of vrouw telkens te zien krijgt dat jouw verhaal ondergeschikt is aan dat van een man, ga je dat op den duur ook geloven of er in elk geval naar handelen. En het omgekeerde geldt voor jongens en mannen. Dat is zeker het geval bij relaties, intimiteit en seksualiteit. Volgens een manifest dat eind 2019 in de Volkskrant verscheen, hebben seksscènes in de meeste films nog steeds weinig met de werkelijkheid te maken, vooral waar het vrouwen betreft. Het is volgens de briefschrijvers altijd hetzelfde riedeltje: een vrijpartij gaat makkelijk en snel. Dat is jammer vinden zij, want ‘we doen na wat we in films zien, zeker als het gaat om iets wat we in het echte leven niet snel te zien krijgen.’
Orgastisch
De ondertekenaars van het manifest, waaronder seksuologen, artsen en auteurs eindigen hun betoog met de oproep om te stoppen met het geven van het verkeerde voorbeeld. ‘Jullie zijn degenen die de beeldvorming in film kunnen veranderen. Neem je verantwoordelijkheid en wees creatief. Misschien kun je daarbij inspiratie vinden in niet-heteroseksuele seksscènes.’ Mede-initiatiefnemer van het manifest Andrea Bijen licht toe: “Seksualiteit zie je niet dagelijks. Waar je het kan zien is in films. Dus dan is het belangrijk om er zorgvuldig mee om te gaan. Met de kennis van nu zou je daarom meer diversiteit en originaliteit in de scenes aan kunnen brengen.” Veel van de huidige seksscenes kunnen zelfs onzekerheid veroorzaken, denkt Andrea. “Als jij het idee hebt dat je na een paar seconden penetratie klaar moet komen als vrouw en het gebeurt niet, dan zijn er steeds meer vrouwen die naar de huisarts gaan en zeggen: ‘er is iets mis met mij’.”
Zichtbare vrouwen voor en achter de camera
Het is niet dat door vrouwen gemaakte rolprenten er niet al lang wáren, maar ze waren gewoon veel minder zichtbaar en da’s als het om films gaat toch wel paradoxaal. Zo toont ons Mark Cousins in ‘Women Make Film’. Net als in zijn eerdere ‘The Story of Film: An Odyssey’ neemt hij zijn kijkers mee in de uitgebreide geschiedenis van de wereldcinema, maar nu herinnert hij ons eraan dat de filmcanon veel te weinig bevat van vrouwelijke makers. In de beginjaren van de twintigste eeuw werkten vrouwen in vrijwel elke tak van de filmindustrie, ook als regisseur, scenarist en producent. Maar daar kwam vanaf de jaren ’30 en zeker na WO II een einde aan. Er zijn veel redenen dat vrouwelijke regisseurs toen van het toneel verdwenen. In Amerika speelde bijvoorbeeld de opkomst van het studiosysteem en de daarmee samenhangende bedrijfscultuur een grote rol in het weren van vrouwen uit machtsposities, zoals regie en productie.
Harde knaken
Maar elke film begint natuurlijk met een pot geld. Stelselmatig werden vrouwen door filmfondsen en studio’s genegeerd. En als ze al gefinancieerd werden, kregen ze veel lagere budgetten en dus ook veel minder promotie en onderscheidingen. In de 92 jaar van de Oscars werd er maar vijf keer een vrouw genomineerd voor beste regie en Kathryn Bigelow was in 2010 de eerste en tot nu toe enige die het beeldje daadwerkelijk in handen kreeg. In Europa deden we het niet veel beter. De Gouden Palm van Cannes ging ook nog maar één keer naar een vrouw: in 1993 mocht Jane Campion’s ‘The Piano’ de eer delen met de Chinese regisseur Chen Kaige. Maar films en TV-series die slagen voor de Bechdel-test brengen meer geld op en daarvan worden Hollywood en ook ons eigen Hillywood uiteindelijk wel wakker.
Mannen zijn conservatiever dan vrouwen
De #MeToo-beweging en de daaruit voortkomende consequenties lijken wereldwijd langzaam de cultuur binnen de filmindustrie te veranderen, aldus auteur en regisseur Sacha Gertsik in de Filmkrant. Maar omdat het realiseren van een film meestal jaren kost, zal het echte resultaat nog even op zich laten wachten. Diversiteit bij het maakproces is één ding, maar dit moet ook meegenomen in de wijze waarop we films en series consumeren. Er is nog steeds weerstand. Zo wordt de Netflix-serie ‘Bridgerton’ waarin edellieden en zelfs de koningin zwart zijn in conservatieve kringen geschiedvervalsing genoemd. En datzelfde Netflix kreeg afgelopen zomer vanuit Turkije nog het verzoek om van de homoseksuele verhaallijn in ‘If Only’ een heteroversie te maken. De streamingsdienst ging niet overstag. Ook daarin spelen vrouwen een beslissende rol, want hun aanwezigheid in alle sectoren en lagen van het publieke en bedrijfsleven zorgt op zich al voor meer diversiteit, maar zij blijken tevens qua culturele en genderopvattingen de mannen een stap voor te zijn.
Beeld: ‘Women make Film, o.a. bij Amazon TV en Apple TV
