In november 2014 schoor Joel Alexander zijn baard af, een actie waarmee hij in één dag 8000 volgers kwijtraakte op Instagram. Maar dat maakte deze Arie Boomsma van New York, model/acteur/blogger & voormalig bebaard idool niks uit, want hij heeft nog altijd 80 K volgers over. Het 27-jarige model besloot zijn handelsmerk –een bossige zwarte baard- te verruilen voor een gladgeschoren gezicht omdat er nu eenmaal brood op de plank moet komen: ‘De grote baardentrend is nu echt voorbij. Volgens casting directors en andere opdrachtgevers zijn baarden momenteel te ‘niche’, er wordt te weinig meer om gevraagd en dus levert een baard me nu weinig werk op. De dude van vandaag ziet er –anders dan de goedkoop ogende hipster- meer onbereikbaar uit, meer verheven, misschien ook duurder.’
Maar is het einde van de hipsterbaard echt in zicht? Tot nogtoe zaten trendwatchers er telkens naast. Baarden waren volgens hen al in de zomer van 2013 over hun hoogtepunt heen en daardoor te mainstream geworden. In 2014 en afgelopen voorjaar werd nogmaals hetzelfde alarm afgegeven. Tevergeefs. Met name in de Randstad zijn baarden nog altijd razend populair.
Mannen zitten in een crisis
De Britse baardhistoricus Alun Withey snapt dat wel. ‘Moderne mannen verkeren al enige decennia in een mannelijkheidscrisis, en het dragen van een baard is voor hen de enige manier om in het openbaar hun manzijn te tonen zonder dat de zedenpolitie eraan te pas moet komen.’
Withey werkt momenteel bij de Universiteit van Exeter aan zijn omvangrijke onderzoeksproject ‘Do Beards Matter?’ en ontdekte dat baarden na de Eerste Wereldoorlog radicaal uit de mode raakten, om daarna toch af en toe weer heel even hot te zijn. ‘Maar de huidige baardentrend duurt echt al verrassend lang’, stelt ook hij verbaasd vast.
Je mannelijkheid profileren met een baard, is dat echt het gevolg van die oh zo verwarrende emancipatie van vrouwen? Of is er toch meer aan de hand? Er is meer aan de hand. Veel meer. Neem alleen al movember en decembeard, niet te verwarren met World Beard Day. In movember laten ‘men who care’ hun snor staan om aandacht te vragen voor teelbal- en prostaatkanker, en in december komt daar dan nog een baard bij in het kader van darmkanker. Wat allemaal niks te maken heeft met World Beard Day trouwens, want dat is gewoon een soort moederdag voor mannen: baardbezitters hoeven op die dag (5 september) niks te doen en dienen door hun gezinsleden schaamteloos te worden verwend en vereerd. Ze mogen een fikkie stoken in de tuin samen met andere baardmannen en net zo veel vlees en alcohol consumeren als ze zelf willen.
Baarden horen bij complexe gemeenschappen
In zijn standaardwerk The Descent Of Man schreef Charles Darwin als eerste over de biologische achtergrond van de baard. Hij vermoedde dat baarden iets te maken hadden met seksuele selectie. En dat klopt, zeggen ook moderne wetenschappers. Uit onderzoek blijkt dat veel vrouwen een baard sexy vinden, maar dat schijnt niet de belangrijkste reden te zijn voor baardgroei. Met zijn baard laat een man vooral aan andere mannen zien dat hij dominant is, en dus stoerder, machtiger en sterker dan zij.
In de dierenwereld worden baarden vooral gedragen door zoogdieren die in grote, onoverzichtelijke groepen leven. Wetenschappers van een Australische universiteit deden onderzoek naar 154 verschillende soorten apen en ontdekten dat in grote, sociaal complexe apengemeenschappen vol onderlinge competitie om rang en privileges, de baarden het grootst en opvallendst zijn. Volgens de Australische onderzoekers dragen mannen baarden omdat ze zich onder druk gezet voelen door hun seksegenoten en er graag net even een tikje agressiever uit willen zien dan anderen. De leider van het onderzoek, Dr. Cyril Grueter legt uit: ‘Als je in een klein dorp woont waar iedereen elkaar kent, dan is het niet nodig om je competitievermogen op een ornamentale manier uit te dragen. Maar in een grote stad ben je voortdurend omringd door vreemden, en geef je met een baard in één oogopslag aan dat er met jou niet te spotten valt. Dat kan trouwens ook met andere ornamenten, zoals tatoeages, piercings of sieraden.’ Hmm. Zou dat de reden zijn waarom ik hier op het platteland van Brabant beduidend minder baarden zie dan in de overbevolkte Randstad?
Baardtransplantatie van duizenden euro’s
Scheerapparatengigant Braun kwam er recentelijk via eigen marktonderzoek achter, dat mannen zich 53% aantrekkelijker voelen als ze een baard hebben. Maar hoe moet dat dan met al die mannen die –vaak om genetisch bepaalde redenen- een woeste baardgroei ontberen en niet verder komen dan een beetje vlas op de kaken? Die hebben een probleem, stelt plastisch chirurg Jeffrey Epstein in The New York Times. Maar gelukkig voor deze mannen (en voor dokter Epstein) bestaat er zoiets als De Baardtransplantatie. Voor 6000 euro heb je er al een. En voor een kleine 20.000 euro heb je zelfs nog een betere. ‘Tien jaar geleden deed ik gemiddeld vier tot vijf baardtransplantaties per jaar, vaak bij mannen met lelijke littekens in hun gezicht, of bij transseksuele vrouwen die man willen zijn. Maar tegenwoordig doe ik er wel drie per week!’
Minimaal duizend donorharen worden met haarzakje en al uit de rug of uit het achterhoofd van de cliënt gepulkt, en vervolgens één voor één herplant op de kaken. Eenmaal aangeslagen, groeien de haartjes vrolijk door en kun je ze ook scheren, waarna ze weer teruggroeien.
Om even terug te keren naar de dierenwereld: behalve bij veel apen (alsmede een uitzinnig insect en dito vogel), komen lange baarden ook voor bij allerlei soorten geiten en steenbokken. Een goeie bok heeft namelijk niet alleen een indrukwekkend stel hoorns, maar ook een opvallende sik, die het plaatje compleet maakt. De geiten vinden dit woest aantrekkelijk, vooral als die sik indringend naar pis ruikt. Ja, dat lees je goed. Met gekromde rug en gebogen kop doen hevig opgewonden bokken hun uiterste best om middels gefocusseerd precisiepiesen hun eigen sik te raken.
Bron van bacteriën
Ja, dat is vies, zo’n letterlijk zeiknatte sik. Maar mensenbaarden zijn niet heel veel schoner. ‘Bacteriehaarden zijn het’, weet haararts Carol Walker. ‘Baardharen zijn dikker dan hoofdhaar. Ze hebben de vorm van een bajonet: een dikke ronde basis, eindigend in een dunne punt. In de stugge krullen blijven makkelijk kleine voedseldeeltjes achter, maar vooral de dakpansgewijze haarschubben vangen veel vuil en vet. En micro-organismen die vastzitten onder haarschubben krijg je er met wassen niet snel uit, dus eigenlijk is een baard best ranzig. Mannen met baarden hebben dan ook vaker last van huidinfecties en eczeem.’
Maar goed, nu weten we nog steeds niet of die hipsterbaard nu eindelijk op z’n retour is of niet. Hoewel… Wetenschappers van de universiteit van New South Wales maakten onlangs de resultaten bekend van een diepgaand onderzoek. Ze lieten 213 heteroseksuele mannen en 1453 vrouwelijke proefpersonen series portretfoto’s van mannen zien. En wat blijkt? Als je eerst een heleboel foto’s van gladgeschoren mannen laat zien en daarna eentje met een baard, dan wordt de baardman als het meest sexy beschouwd. Maar toon je eerst een heleboel baarden en daarna een gladgeschoren mannengezicht, dan wordt gladgeschoren weer het aantrekkelijkst gevonden.
Negatieve frequentie-afhankelijke seksuele selectie, heet dat in de biologie. Oftewel: wat het minst vaak voorkomt wordt het aantrekkelijkst gevonden. Dit geldt zowel voor de dierenwereld als voor de mensenwereld. Hoewel de natuur steeds selecteert op de beste eigenschappen, is er toch ook behoefte aan diversiteit. Anders dreigt eentonigheid en dat maakt organismen bevattelijk voor ziekten en plagen, net zoals de kwetsbare monoculturen van de moderne landbouw.
Dus… hoe meer baarden je om je heen ziet, hoe onaantrekkelijker ze worden. Dat trendwatchers er tot nogtoe steeds naast zaten met hun voorspelde einde van de hipsterbaard, komt doordat de aantallen baardige en baardloze mannen elkaar kennelijk al een paar jaar in evenwicht houden.
