RECENSIE De WikiLeaks-film The Fifth Estate gaat deze week in Nederland in première. De film is gebaseerd op twee boeken uit begin 2011, toen binnen drie weken zelfs vijf boeken over WikiLeaks verschenen. De verfilmde boeken heb ik destijds gerecenseerd.
Inside WikiLeaks – Daniel Domscheit-Berg met Tina Klopp
Echte onthullingen stonden eigenlijk alleen in het boek van dissident Daniel Domscheit-Berg en zijn ghostwriter Tina Klopp, Inside WikiLeaks. Domscheit-Berg was onder de naam Daniel Schmitt ruim 2,5 jaar een belangrijke woordvoerder van WikiLeaks. In de herfst van 2010 verliet hij na een ruzie met Assange de site.
Bloemkool bij de biologische supermarkt
Literair is Inside WikiLeaks helaas geen hoogstandje; Klopp had Domscheit-Berg hier en daar tegen zichzelf in bescherming moeten nemen. Het verslag staat vol overbodige details die je alleen zou verwachten op een persoonlijk weblog of Facebookpagina. Waarom Domscheit-Berg het relevant acht dat hij ‘bij de biologische supermarkt op de hoek vlees, aardappelen en bloemkool’ kocht, ontgaat me.
Zijn belangrijkste bekentenis is dat hij en WikiLeaks-voorman Assange de veiligheid van de website en de grootte van de organisatie in de eerste jaren van de site expres hebben overdreven. Lange tijd bestond WikiLeaks slechts uit ‘een stel jongens (…) met een extreem grote bek en een antieke server’. De technische infrastructuur van de site was ‘een lachertje’, aldus Domscheit-Berg.
Het verspreiden van onjuiste informatie was een bewuste strategie, schrijft Domscheit-Berg. ‘Ik probeerde journalisten de technische achtergronden altijd zo ingewikkeld mogelijk uit te leggen.’
WikiLeaks: Inside Julian Assange’s War on Secrecy – David Leigh en Luke Harding
Die spin lijkt goed te hebben gewerkt, getuige het boek WikiLeaks: Inside Julian Assange’s War on Secrecy van Guardian-journalisten David Leigh en Luke Harding. Ze noemen WikiLeaks ‘vrijwel onverwoestbaar’. Het boek van Leigh en Harding had een korte productietijd, net als enkele andere WikiLeaks-boeken die destijds verschenen. Dat blijkt onder meer uit de grote overlap in de gebruikte bronnen. De chatgesprekken tussen militair Bradley Manning en ex-hacker Adrian Lamo, de chat waarin Domscheit-Berg door Assange werd geschorst, Assange’s blog IQ.org, de e-mails uit de ontstaansperiode van WikiLeaks die door hen zelf zijn gelekt op de website Cryptome – het zijn bronnen die eind 2010 overal al zijn opgedoken.
Breuk
WikiLeaks: Inside Julian Assange’s War on Secrecy concentreert zich vooral op het jaar 2010, waarin WikiLeaks doorbrak. Het bevat veel details over de manier waarop de Britse verslaggevers tot samenwerking kwamen met WikiLeaks en over de moeizame strubbelingen die uiteindelijk tot een breuk leidden.
De auteurs schrijven een harteloos citaat aan Assange toe; over Afghaanse informanten die mogelijk doelwit van Talibaanstrijders zouden kunnen worden door de gelekte documenten, zou Assange hebben gezegd: ‘Nou ja, het zijn informanten. (…) Dus, als ze worden vermoord, dan is het hun eigen schuld. Ze verdienen het.’
Het zou zeer cynisch zijn als het citaat klopt. Het was juist Assange die de term collateral damage (‘bijkomende schade’) in diskrediet wilde brengen door de videobeelden van een Amerikaanse helikopteraanval waarbij Iraakse burgers werden gedood, Collateral Murder te noemen.
Dit artikel is in een andere vorm eerder in NRC Handelsblad verschenen.
