Colombia protesteert al sinds 19 augustus tegen, ja tegen wat, van alles en nog wat, afhankelijk van de sector, maar de algehele tendens is dat mensen veel te weinig verdienen voor het harde werk dat ze verzetten en dat de kosten voor levensonderhoud pijnlijk hoog zijn geworden.
Stel dat je maar een paar honderd euro per maand verdient, maar dat je dagelijkse inkopen voor bijna Europese prijzen zijn, dan red je dat nooit. Voor de Colombiaanse boeren komt daar ook nog eens bij dat de kosten van meststoffen en insecticiden wel vier keer hoger zijn dan voor collega's in omringende landen. De kosten die ze maken zijn hoog en de prijzen zijn te laag. De winstmarges van retailers op hun producten zijn onaanvaardbaar hoog, vinden ze. Een wanhopige aardappelteler zei het zo toen hij een paar minuten spreektijd
kreeg in de senaat: "Het is alsof je aan een gokautomaat staat. Je gooit er wat munten in en je hebt geen idee of je gaat winnen of verliezen."
Hooivorken en bezems
De regering lijkt nooit een barst te hebben gegeven om de kleine boeren die al generaties lang vechten om het hoofd boven water te houden. Afgelopen weekend maakte president Santos de onvergeeflijke fout om te zeggen dat 'die staking van de boeren' helemaal niet bestond. Hij bedoelde te zeggen dat er hier en daar wat boertjes een boomstam over de weg hadden gelegd, maar dat er verder niets aan de hand was. Het land was te klein. De boeren werden weer eens niet serieus genomen en waren woest, maar, belangrijker, het stadsvolk was ook woest.
Dat was alleen maar erger geworden door het buitengewoon agressieve optreden van de politie.
Op internet zijn talloze filmpjes te zien van boeren die in elkaar worden geslagen. Volgens de demonstranten achtervolgt de politie hen tot in hun huizen en slaat ze daar de huisraad in elkaar. De regering blijft volhouden dat de protesten vreedzaam moeten zijn en dat de boeren geen wegen mogen blokkeren, maar als deze nou eens echt aan het eind van hun Latijn zijn?
Terstond werden demonstraties met potten- en pannengekletter aangekondigd. Daar werd ruimschoots gehoor aan gegeven. De ijlings naar een van de brandhaarden afgereisde Santos moest half grappend toegeven dat hij zich vergaloppeerd had. Op Twitter had hij nog ferm aangekondigd dat hij die staking en de wegblokkades ging beëindigen, maar hij kwam van een koude kermis thuis. De boze aardappeltelers in Tunja, waar hij met de stakers sprak, gingen niet verder dan de bereidheid om onderhandelingen te starten.
Sinds de jaren negentig heeft Colombia de grenzen steeds verder opengegooid en de agrarische sector is daarvan een van de grootste slachtoffers. Protesten in de afgelopen jaren werden steevast afgedaan als "opgehitst door de guerrilla". Een effectief intimidatiebeleid dat lang heeft gewerkt, maar nu niet meer. De kleine aardappel-, koffie-, rijst-, katoen-, cacao en suikerriettelers hebben de knuppel in het hoenderhok gegooid en de regering zal er een adequaat antwoord op moeten formuleren. Anders keert de rust niet terug. Dat heeft de president pijnlijk ervaren. Geen halve maatregelen.
Poncho en rubber laarzen
Ondertussen kissebissen in de Cubaanse hoofdstad Havana de Colombiaanse regering en de linkse guerrillagroep FARC over hoe politieke hervormingen moeten worden doorgevoerd. De revolutie lijkt het wel, wordt door boeren die nooit iets met de FARC van doen hebben gehad met hooivorken en bezems op straat bevochten. "Dat de president zijn colbert en stropdas maar eens uittrekt en een poncho en rubber laarzen aandoet", zei een boze boer tegen het televisiestation Caracol.
De grootste boosdoener zijn volgens velen de vrijhandelsverdragen die Colombia de afgelopen jaren heeft afgesloten met onder andere de Verenigde Staten, Korea, Mexico, Peru en Chili. Er wordt victorie gekraaid over de vrije doorgang van mensen en goederen, maar er vallen natuurlijk ook slachtoffers. In Colombia waarschuwden tegenstanders van met name het vrijhandelsverdrag met de Verenigde Staten voor desastreuze gevolgen voor de boeren. Ze lijken hun gelijk te krijgen.
Monsanto
Gaat dit op den duur gevolgen hebben voor de Pacifische Alliantie, waarvan Colombia lid is en die in tegenstelling tot zijn protectionische tegenhanger Mercosur (Argentinië, Brazilië, Paraguay, Uruguay en Venezuela) het neoliberale gedachtengoed hoog in het vaandel heeft staan?
Tot nu toe is de Pacifische Alliantie een succesverhaal, maar slachtoffers van vrijhandel vallen natuurlijk niet alleen in Colombia. Mexicaanse boeren willen dat de agrarische paragraaf uit het vrijhandelsverdrag met de VS en Canada wordt geschrapt.
Kleine boeren in Peru verzetten zich in 2005 en 2006 hevig tegen de plannen van de toenmalige regering Toledo om een vrijhandelsverdrag met de VS af te sluiten. Ze kregen toen steun van de huidige president Ollanta Humala, die nu blij deel uitmaakt van de Pacifische Alliantie.
In Chili protesteerden boeren onlangs nog tegen de 'Monsanto wet', die hen verplicht alleen geregistreerd zaaigoed te kopen; een verplichting die het gevolg is van het vrijhandelsverdrag dat in 2004 met de Verenigde Staten werd afgesloten.
Overigens speelt in Colombia een soortgelijke discussie
maar heeft het Colombiaanse Landbouwkundig Instituut (ICA) ontkend dat kleine boeren verplicht zijn geregistreerde zaden te kopen. Boeren met minder dan vijf hectare mogen zaden uit hun oogst hergebruiken bij hun volgende zaaironde, verklaarde de ICA-directeur tegen het Colombiaanse radiostation W Radio, nadat ophef was ontstaan over vernietigde rijst in de zuidelijke provincie Huila. Maar vijf hectare is in Colombia zo goed als niks.
Eerlijke Colombiaanse aardappelen
Nu er flink op potten en pannen is gekletterd en de regering gedwee met de boeren zit te praten, discussiëren Colombianen op internet over hun koop- en eetgedrag. Dat is alvast een goed resultaat van de boerenacties. Ze zijn zich ervan bewust dat zij als consumenten ook invloed hebben op het welzijn van de boeren. Geen kant-en-klare maaltijden of voorgebakken frietjes uit Nederland kopen in de supermarkt, maar eerlijke Colombiaanse aardappelen op de markt of in de buurtwinkel. Nog gezonder ook.
Het wachten is nu op wat de besprekingen van de boeren en de regering gaan opleveren. Na vier dagen onderhandelen verloor president Santos zijn geduld. Hij beschuldigde de boeren ervan de besprekingen te traineren en een akkoord uit de weg te gaan. Tegelijkertijd werden de demonstraties steeds gewelddadiger. Het leger werd erop af gestuurd. De boeren hebben aangekondigd hun wegblokkades op te heffen en zijn nu hun belangrijkste drukmiddel kwijt.
Als ze een akkoord met de regering bereiken, is president Santos nog lang niet uit de problemen. De docenten, verenigd in de vakbond Fecode, hebben ook stakingen aangekondigd. Net als de boeren klagen ze over niet nagekomen beloften en net als de boeren zijn ze het zat. Onderhandelen maar weer. De stemming zit er goed in in Colombia.
Ook Nederlandse boeren worstelen met schaalgrootte en lage prijzen. Wie hier een beetje over door wil lezen, verwijs ik naar het blog De Chocolade Heks van Veerle Slegers.
