Wat hem het meest beangstigt, zegt Ender Ekiz (33), is de haat. 'Dat je in Duitsland kunt worden vermoord, alleen omdat je buitenlander en Turks bent. Dat had ik nooit vermoed. Zo schokkend.'
Ekiz heeft een Turkse achtergrond, maar hij groeide op in Nederland. Hij trouwde een Turkse vrouw, Ilknur (32), uit Dortmund en woont sindsdien in die stad in het Ruhrgebied.
In Dortmund werd op 4 april 2006 de Turkse middenstander Mehmet Kubasik vermoord. Kubasik werd voor zijn kiosk verschillende keren door het hoofd geschoten. Hij was het achtste slachtoffer in een trieste rij van uiteindelijk tien doden: acht Turken, een Griek en de Duitse politieagente Michele Kiesewetter. Ilknur Ekiz herinnert zich de ontzetting in de Turkse gemeenschap: 'Iedereen had het erover. We waren bang.'
Bomaanslagen
De slachtoffers bleken te zijn vermoord door de rechts-extremistische terreurgroep Nationalsozialistische Untergrund (NSU): twee jonge mannen, Uwe Mundlos (38) en Uwe Böhnhardt (34), en hun vrouwelijke handlanger Beate Zschäpe (38). Als een soort rechts-radicale variant op Bonnie en Clyde trok dit moordlustige trio jarenlang door de Bondsrepubliek. Ze joegen op immigranten, die volgens de aanklagers door de twee Uwes met een Ceska, een pistool van Tsjechische makelij, werden doodgeschoten. Ze pleegden bankovervallen en bomaanslagen en wisten veertien jaar lang uit handen van de politie te blijven.
Als een soort rechts-radicale variant op Bonnie en Clyde trok dit moordlustige trio jarenlang door de Bondsrepubliek.
In november 2011 liep het trio tegen de lamp toen Mundlos en Böhnhardt een bank beroofden in Eisenach. Ingesloten door de politie, pleegden de twee mannen zelfmoord in hun caravan. Beate Zschäpe stak het huis in het Oost-Duitse Zwickau in brand, waar de drie destijds leefden, om bewijsmateriaal te vernietigen en ging er vandoor. Ze stuurde macabere video's rond met bekentenissen van de moorden. Enkele dagen later gaf de vrouw zich over.
'Döner-moorden'
Vandaag begint in München – na veel aanloop-problemen – het proces tegen Zschäpe en nog vier aangeklaagden. Het wordt het meest opzienbarende terreurproces in Duitsland sinds de jaren ‘70 van de vorige eeuw, toen de extreem-linkse terreurorganisatie Rote Armee Fraktion (RAF) in de Bondsrepubliek dood en verderf zaaide.
De rechtszaak moet duidelijkheid verschaffen over veel openstaande vragen. En het moet voor de nabestaanden van de slachtoffers een vorm van compensatie bieden voor de manier waarop zij door justitie, politiek en media zijn behandeld. Aanvankelijk werden de 'Döner-moorden' door de politie namelijk beschouwd als afrekeningen binnen het Turkse criminele milieu. Bij de familie Kubasik viel de politie met drugshonden de woning binnen. Verwanten werden urenlang verhoord en gevraagd 'wat zij met de moord te maken hadden'. Bij de familie van het eerste slachtoffer, Enver Simsek, die op 9 september 2000 in Neurenberg werd vermoord, kwam de politie met vijftien man langs. Simseks vrouw en broer stonden onder verdenking, werd hen meegedeeld. Simsek – een succesvolle bloemist – zou in drugs hebben gehandeld en lid zijn geweest van de 'Turkse maffia'.
Semiya Simsek (26), dochter van het eerste slachtoffer, schreef een boek over die pijnlijke ervaringen ('Schmerzliche Heimat') en ze vond in Gamze Kubasik (27), dochter van de vermoorde kioskhouder Mehmet Kubasik uit Dortmund, een zielsverwant.
Ook Gamze Kubasik verloor haar geloof in de Duitse rechtsstaat toen in Dortmund geruchten over connecties van haar vader met het criminele milieu al snel de ronde deden. 'Ze hebben mijn vader niet alleen vermoord, maar hem zijn menselijkheid ontnomen,' zei ze in een interview. De echtgenote van een derde slachtoffer kreeg op haar werk te horen dat zij niet zo veel moest klagen omdat 'buitenlanders ook veel Duitsers hebben vermoord'.
Veel later, toen duidelijk was dat de neo-Nazistische NSU voor de moordserie verantwoordelijk is, sprak bondskanselier Angela Merkel (CDU) over een 'schande voor Duitsland'.
In Dortmund zijn bij de Turkse Nederlander Ender Ekiz de ogen open gegaan. 'Ik zie die neo-nazi's hier op straat demonstreren en weet nu waartoe ze in staat zijn. Uit puur racisme. Ik ken dat niet uit Nederland. En vind het nog steeds moeilijk om te geloven.'
Verschenen in: Leeuwarder Courant
