Als directeur van International Justice Mission (IJM) in Nederland, hoort en leest Caroly Houmes veel gruwelijke verhalen. Kinderen die dagelijks meer dan tien keer per dag verkracht worden in bordelen in India. Vrouwen in Afrika die met geweld uit hun huis gegooid worden nadat hun man overleden is. In Amerika is IJM een grote speler, maar hier in Nederland is de organisatie nog relatief onbekend.
IJM bestaat in Amerika al sinds 1997. Waarom is er een Nederlandse tak opgericht?
'Het idee is gestart vanuit enkele leden van de gemeente Crossroads in Den Haag. Ze wilden graag handen en voeten geven aan Gods Koninkrijk in deze stad. Een groep van voornamelijk juristen heeft uiteindelijk IJM officieel in Nederland gesticht. Crossroads is een mooi voorbeeld van een partnerkerk van IJM. De reden dat we in Den Haag gevestigd zijn is omdat een organisatie als IJM goed past in deze stad van vrede en recht.'
Bestrijdt IJM in Nederland moderne slavernij, zoals gedwongen prostitutie?
'Nee, we werken alleen in ontwikkelingslanden. We zijn ons wel bewust van mensenhandel en andere vormen van slavernij in Nederland. We werken in bewustwordingscampagnes samen met christelijke organisaties die zich voor Nederland inzetten, zoals De Haven of Stop The Traffik. Maar onze missie is gericht op kwetsbare armen die niet de bescherming krijgen van een rechtssysteem zoals wij dat kennen. Wij helpen hen om die bescherming te krijgen en om uit de armoede te komen. In Nederland hebben we een goed rechtssysteem en is de politie goed getraind. Maar in veel ontwikkelingslanden is dat niet zo. Daar is de politie vaak niet te vertrouwen. Daar willen we verandering in brengen. We zijn van groter nut in andere landen.'
Wat is dan de waarde van een IJM-kantoor in Nederland?
'We ondersteunen de veldwerkers, zodat zij zich kunnen richten op de bevrijding van slaven. Die steun is financieel en ook door gebed. Maar ook door juridische expertise. De kennis van het recht is een Nederlands exportproduct. Een voorbeeld is het trainen van officieren van justitie in Rwanda hoe ze tot een veroordeling kunnen komen van iemand die is opgepakt. Hoe kun je het beste getuigenverklaringen afnemen, bijvoorbeeld? Nederland heeft goede universiteiten. Rechtenstudenten kunnen stage lopen bij onze veldkantoren in ontwikkelingslanden en betrokken zijn bij reddingsoperaties.'
'Als kleine meisjes tot prostitutie worden gedwongen vragen mensen weleens: waar is God dan?'
Hoe wordt IJM in Nederland gefinancierd?
'Mensen kunnen voor 24 euro per maand 'Freedom Partner' worden. Ook krijgen we financiële ondersteuning van kerken. Kerken zijn de laatste tien, vijftien jaar er steeds meer van doordrongen dat God van ons vraagt om voor de armen te zorgen. Dat is onderdeel geworden van het kerkzijn. Ook evangelisatie hoort erbij. Maar voor 'recht doen' is nauwelijks plek. Dat mag meer worden. God is een God van gerechtigheid. Wij zijn daarin Zijn handen en voeten. Als kleine meisjes tot prostitutie worden gedwongen vragen mensen weleens: waar is God dan? God is heel dicht bij hen en wil dat wij er ook zijn om recht te doen. In de Bijbel staat heel duidelijk dat Hij de kreten hoort van mensen die gevangen zitten en aan wie onrecht is aangedaan. We willen kerken helpen in een reis hoe ze betrokken raken bij het werk van gerechtigheid. Zo is er materiaal beschikbaar en kan er een spreker langskomen.'
Waarin verschilt IJM van andere christelijke organisaties? Jubilee Campaign geeft bijvoorbeeld ook juridisch advies. Op de site noemen ze zichzelf 'de enige christelijke mensenrechtenorganisatie in Nederland die de beschikking heeft over een consultatieve status bij de Verenigde Naties'.
'Ons hoofdkantoor in Amerika heeft ook banden met de VN. En IJM is ook een christelijke mensenrechtenorganisatie. Maar onze werkwijze is anders dan Jubilee Campaign. We bevrijden letterlijk mensen uit slavernij en spannen ons in om tot vervolging van de daders te komen. Vaak werken mensenrechtenorganisaties van bovenaf; ze willen autoriteiten stimuleren om zich aan verdragen te houden bijvoorbeeld. Dat is ook een manier, maar wij werken van bottom-up. We werken aan relaties in ontwikkelingslanden zodat we lokale autoriteiten mogen trainen. En dat we met hen samen reddingsoperaties mogen uitvoeren. Want we zijn daarin van hen afhankelijk. We hebben dus een andere werkwijze.'
Er zijn al best veel christelijke organisaties. Bent u niet bang dat mensen in het land door de bomen het bos niet meer zien?
'Dat snap ik. We werken samen in bewustwordingscampagnes met andere organisaties. Ook maken we onderdeel uit van de Micha Campagne. Onze veldkantoren werkt in Guatemala, waar veel seksueel misbruik plaatsvindt, samen met Compassion. Wij kunnen armoedeorganisaties aanvullen met onze kennis over seksueel misbruik en andere vormen van gewelddadig onrecht. Een organisatie als de onze bestaat nog niet in Nederland. Anders zou ik het werk ook niet kunnen doen.'
'Vorig jaar zijn 2400 mensen bevrijd. Het werkt dus'
Hoe gaan de veldwerkers in ontwikkelingslanden te werk?
'Ik heb groot respect voor hun werk. Ze bouwen aan relaties. Daarbij moeten ze onderzoeken wie er niet corrupt is en wie echt bereid is om mee te werken. Dat is een traject van jaren. In India zitten we nu meer dan 10 jaar. Nu zie je dat het gaat werken. De politie komt nu ook naar IJM toe om te vragen of we meegaan op reddingsoperatie.'
Kun je als Westerse organisatie wel samenwerken met corrupte politie?
'Die kritiek snap ik. Maar om niet samen te werken met de politie, is geen optie. Vijftien procent is echt corrupt, vijftien procent niet en zeventig procent is neutraal en bereid om mee te werken met trainingen. Bovendien, als westerse NGO kunnen we niet zomaar een bordeel binnenstormen en de meisjes bevrijden. Op lange termijn heeft dat geen effect. Ook kunnen wij geen daders oppakken. We kunnen dus niet zonder de politie. Vorig jaar zijn 2400 mensen bevrijd. Het werkt dus. We hebben ook weleens meegemaakt dat we aankwamen bij een bordeel en dat alle meisjes weg waren. Toen bleek dat we met een corrupt persoon hadden gewerkt. Dan zit er dus een lek.'
Een van de speerpunten van IJM is het vervolgen van daders. Maar zijn daders ook geen slachtoffer? Het is niet gezond als je in staat bent om jonge kinderen tot prostitutie te dwingen.
'Dat is onderdeel van een gebroken wereld. We willen ze niet uit wraak in de gevangenis hebben. Het is liefdevol om mensen op te sluiten als ze in hun gebrokenheid zoveel slachtoffers maken. Net als een ouder een kind disciplineert. Als iemand opgepakt wordt, is dat ook een signaal naar de gemeenschap dat de overheid misdaden niet accepteert.'
Is er voor bordeelhouders ook nazorg? Uiteindelijk hebben zij ook de liefde van Christus nodig.
'‘We kiezen ervoor om hen lief te hebben en hen met respect te behandelen. We spugen niet op ze. Maar er is ook discipline nodig. Andere organisaties doen aan gevangeniszorg. Wij richten ons op de zorg voor de slachtoffers.'
'Mijn collega's bezoeken met verborgen camera's en microfoons bordelen en doen zich voor als klant'
Amerikaanse media schreven enkele jaren geleden kritisch over het werk van IJM. Er zouden prostituees bevrijd zijn tegen hun wil. Eenmaal bevrijd gingen ze vrijwillig weer terug naar het bordeel.
'Er is altijd kritiek op organisaties. Maar kinderen horen niet thuis in de prostitutie. Daar is geen twijfel over. We trainen politie om niet alle vrouwen op te pakken. Voor een inval is er eerst undercoveronderzoek geweest om uit te zoeken wie er tegen haar wil in het bordeel zit. Het gaat ons erom hen te bevrijden. In ons nazorghuis zitten veel dankbare mensen die blij zijn dat ze bevrijd zijn en een nieuw leven kunnen opbouwen.'
Hoe gaat zo'n undercoveroperatie in z'n werk?
'Mijn collega's bezoeken met verborgen camera's en microfoons bordelen en doen zich voor als klant. Ze moeten vriendjes worden met de bordeelhouders. Jonge meiden van vijftien, zestien jaar staan op straat te tippelen. Maar de nog jongere seksslaven worden binnengehouden. Eerst krijgt hij de jonge meiden. Maar als vaste klant, als de bordeelhouder hem vertrouwt, krijgt hij op een gegeven moment toegang tot de kleine meisjes. De collega huurt een kamer maar heeft uiteraard geen seks met de meisjes.'
Is het geen gevaar dat de meisjes aan hun baas melden dat er een man alleen maar kwam praten?
'Nee, want ze krijgen een flinke straf als ze geen seks hebben. Zij zal nooit bekennen dat ze geen seks met een klant heeft gehad. De veldwerker voert een gesprekje over haar omstandigheden. Zij weet niet dat ze met een undercoveragent te maken heeft die haar kan bevrijden. Hij wil haar ook geen valse hoop geven. Het is voor hem oneervol werk, want hij zal haar na haar bevrijding ook niet meer zien. Ik ben zelf in zo'n wijk geweest in Calcutta. De uitdrukking van de ogen van meisjes van veertien jaar die op straat staan is schokkend om te zien. Op een gegeven moment zag ik een collega staan. Ik kon natuurlijk geen contact maken. Maar het was zo'n baken van hoop! Die wijk gaf me zo'n duister gevoel. Dat hij daar stond, gaf echt licht in zo'n duistere wereld. Dat is zo gaaf! In India vindt ook slavernij plaats in steengroeves en baksteenfabrieken. Ik hoorde verhalen over slaven die dromen krijgen waarin Jezus verschijnt. Hij vertelt hen dat ze bevrijd gaan worden. Drie weken later staat IJM op de stoep en werden ze bevrijd. Jezus is ook echt bij die mensen.'
U wordt geconfronteerd met heftige verhalen. Hoe houdt u dat vol?
'Door de geboorte van mijn zoon, vorig jaar, ben ik me gaan realiseren hoe bevoorrecht hij is om hier op te groeien. Nederland staat op nummer vijf van landen ter wereld waar het goed opgroeien is. Via het geluk van mijn zoon, vind ik afleiding. Dan kan ik de laptop dicht doen. Maar het werk is niet om vijf uur klaar. Soms lig ik er wakker van, ja. Dan voel ik Gods verdriet om de mensen.'
Dit artikel is een bewerking van mijn interview dat werd gepubliceerd in Uitdaging van juni 2013.
Meer informatie: www.ijmnl.org. Het boek van Schrijvers voor Vrijheid is te bestellen via www.schrijversvoorvrijheid.nl.
